3D Analiz modülünde, yüzeyler TIN (Triangular Irregular Network) ya da Raster veri formatları (DEM) ile ifade edilir.

TIN veri formatının oluşturulmasında kullanılan girdilerdeki yükseklik kaynağı (z value) iki şekilde temsil edilir:
? 2D Feature: Yükseklik, yağış, nem, kat yüksekliği, SO2, pH gibi değerler, verinin öznitelik tablosunda sayısal bir değer olarak tutulur.
? 3D Feature: 3D Analyst içerisinde 3 boyutlu veri, 3D feature ile üretilebilir. 3D feature, shapefile ya da Feature Class formatlarında yer alan nokta, çizgi ve alan objelerinin geometrisinde x, y, z olarak depolanır. Öznitelik tablolarına bakıldığında verinin üç boyutlu üretilip üretilmediği anlaşılabilir. Veri 3D feature ise öznitelik tablosunun shape sütununda ZM ifadesi yer alır. Veri nokta ise “point zm”, çizgi ise “polyline zm” ya da polygon ise “polygon zm” olarak görülecektir.

TIN (Triangular Irregular Network), boyut ve oranları değişkenlik gösteren üst üste çakışmayan üçgenler kümesinden oluşur. Nokta (points), çizgi (lines) ve alan (polygons) verileri girdi olarak kullanılarak TIN oluşturulur. Köşelerden ve kenarlardan oluşan sürekli bir üçgenler yüzeyi elde edilir. Yükseklik bilgisi (z değeri) olmayan veriler, örneğin alanın sınır çizgileri yüzey dış sınırını tanımlamak üzere kullanılabilir. TIN verisinde yüzeye ait yükseklik, eğim ve bakı bilgileri mevcuttur.

ArcGlobe, küresel düzlemde raster ve vektör veri setlerinin görüntülenebilmesi ve yönetilebilmesi için araçlar sağlayan bir arayüzdür. ArcGIS Cografi Bilgi Sistemi yazılımında ek bir modül olan 3D Analiz eklentisi ile çalıştırılabilir. ArcGlobe proje dosyalarını “*.3dd” uzantısıyla kaydeder. ArcGlobe programı yardımıyla,
? Vektör ve raster verileri üç boyutlu görüntülenebilir,
? Selection fonksiyonu ile verilerin veritabanı bilgileri sorgulanabilir,
? Geoprocessing fonksiyonu altında yer alan analiz fonksiyonları ile mekânsal analizler gerçekleştirilebilir.
? Küre üzerinde farklı ölçeklerde veriler görüntülenerek üç boyutlu uçuş similasyonları gerçekleştirilebilir.

Gerçekleştirilecek uygulamalar için C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizininde yer alan veri setleri kullanılacaktır.

Küre üzerinde görüntülenen verilerin öznitelik bilgileri Toolbar’da yer alan Identify fonksiyonu ile gerçekleştirilebilir (Mouse ile Identify fonksiyonunu seçiniz. Türkiye üzerinde herhangibir ili işaretleyiniz. Identity penceresinde objelere ait öznitelik bilgilerini inceleyebilirsiniz).

Table of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Nufus katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız ve Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Symbology fonksiyonunu seçiniz. Show bölümünde Quantities altında yer alan Graduated Colors özelliğini seçerek Field Value değerini Nuf_2007 olarak belirleyiniz. Symbol üzerinde mouse’un sol tuşu ile aktif hâle gelen Properties for All Symbols fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde yer alan Outline Color değerini No Color olarak belirleyiniz ve OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

5 grupta sınıflandırılan 2007 nüfus dağılımını küre üzerinde Toolbar’da yer alan Navigate fonksiyonunu kullanarak farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.
Table of Contents penceresinde Turkiye_Nufus katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşu ile Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Globe Extrusion fonksiyonunu seçiniz. Extrude fatures in Layer çekini atınız. Calculater butonuna basınız. Expression Builder penceresinde Expession alanına ifadeyi yazarak OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.
2007 yılına ait il nüfus değerleri küre üzerinde üç boyutlu olarak görüntülenmiştir. Toolbar’da yer alan Navigate fonksiyonunu kullanarak veriyi Data View’da farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.

Menu Bar’da yer alan Selection fonksiyonunu seçiniz. 2012 yılı nüfus değeri 1.000.000’dan fazla illeri sorgulayınız. Table of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Nufus katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız ve Open Attribute Table fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Turkiye İl Sınırları katmanının öznitelik bilgilerini inceleyiniz. Seçili olan kayıtların 2012 yılı nüfus toplamını görmek için Nuf_2012 üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Statistics fonksiyonunu seçiniz. Aktif pencerede seçili olan il nufus toplamını, minimum ve maksimum nüfus değerlerini inceleyiniz. Selection > Clear Selected Features fonksiyonu ile seçili olan objeleri iptal ediniz.
ArcGlobe arayüzündeki Standard Toolbar’da yer alan Add Data butonuna basınız. Add Data penceresinde, C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizini içerisinde yer alan Turkiye_Gol.shp, Turkiye_il_merkezleri.shp ve Turkiye_Karayolu.shp vektör verilerini Ctr tuşuna basarak seçiniz ve Add butonuna basınız.
Aktif hâle gelen Add Data Wizard penceresinde bu veriler için Scale değerini Countries 1:1.250000 olarak belirleyiniz ve Finish butonuna basınız.
Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Gol katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde yer alan Symbol’ü Water Body olarak belirleyiniz ve OK butonuna basınız. LayerProperties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız ve küre üzerinde Turkiye_Gol verisini inceleyiniz.
Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Karayolu katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde yer alan Show: Categories > Unique Values fonksiyonunu seçiniz. Value Field değerini TIPI olarak belirleyiniz ve Add All Values butonuna basınız. Listelenen 2 değerinin Label bölümüne Oto Yollar, 4 değerinin Label bölümüne Devlet Yolları açıklamalarını yazınız. 2 nolu çizgi sembolü üzerinde çift klik yaparak aktif hâle gelen Symbol Selector penceresinde Highway sembolojisini seçerek OK butonuna basınız. Aynı işlemi 4 değeri için de uygulayınız. Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız ve küre üzerinde Karayolu verisini farklı ölçeklerde görüntüleyiniz. Menu Bar’da yer alan Windows > Add Viewer fonksiyonunu seçerek farklı pencerelerde farklı görünümler ile veriyi inceleyebilirsiniz.
Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_il_Merkezleri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hale gelen Layer Properties penceresinde yer alan Show: Quantities > Graduated symbols > Values fonksiyonunu seçiniz. Value Field değerini Nufus_2013 olarak belirleyiniz. Template butonuna basınız ve aktif hale gelen Symbol Selector penceresinde Sphere sembolojisini seçiniz ve OK butonuna basınız. Symbol Size From değerini 6, to değerini 24 olarak belirleyiniz ve Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

Küre üzerinde yer alan tüm verileri farklı ölçeklerde görüntüleyiniz. Toolbar’da yer alan Identify fonksiyonu ile verilerin veritabanı bilgilerini inceleyiniz. Fly fonksiyonu ile mouse’un sol tuşuna basarak küre üzerinde uçuş yapınız. Esc tuşuna basarak uçuş modundan çıkabilirsiniz.

File > Save fonksiyonu ile yaptığınız çalışmaları Unite_8.3dd dosya adında kaydediniz. Yeni bir uygulama için File > New fonksiyonunu seçerek boş bir ArcGlobe arayüzü açınız.
ArcGlobe arayüzündeki Standard Toolbar’da yer alan Add Data butonuna basınız. Add Data penceresinde, C:\AU_Egitim_Veri_Seti\Unite_8 dizini içerisinde yer alan Bina.shp vektör veri setini mouse ile seçiniz ve Add butonuna basınız.
Aktif hâle gelen Add Data Wizard penceresinde Bina.shp veri seti için Scale değerini Building 1:3050 olarak belirleyiniz ve Finish butonuna basınız.
Table of Contents penceresinde List By Type moduna geçiş yapınız. Bina verisini mouse’un sol tuşuna basarak Imagery raster veri setinin üstüne taşıyınız. Semboloji üzerinde çift klik yaparak Symbol Selector penceresini aktif hâle getiriniz. 3D Billboard’da da yer alan bir semboloji seçerek OK butonuna basınız. Table of Contents penceresinde yer alan Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Zoom to Layer fonksiyonunu seçiniz ve küre üzerinde Bina veri setini farklı ölçeklerde görüntüleyiniz.
Menu Bar’da yer alan Add Data > Add Basemap fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Add Basemap penceresinde yer alan Imagery harita servisini seçiniz ve Add butonuna basarak işlemi sonlandırınız.
Table of Contents penceresinde List By Type moduna geçiş yapınız. Bina verisini mouse’un sol tuşuna basarak Wold_Imagery raster veri setinin üstüne taşıyınız. Toolbar’da yer alan Navigate fonksiyonu ile Data View’da veriyi farklı ölçek ve açılarda görüntüleyiniz.
Table of Contents penceresinde Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Globe Extrusion fonksiyonunu seçiniz. Extrude features in layer çekini atınız. Calculater butonuna basınız. Expression Builder penceresinde [Kat_Yuksek] * 2 eşitliği yazarak OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Uygula butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

Bina katmanının veritabanında yer alan kat yüksekliklerine göre üç boyutlu düzlemde binaları üç boyutlu görüntülemiş oldunuz. Toolbar’da yer alan Navigate fonksiyonu ile Data View’da veriyi farklı ölçek ve açılarda görüntüleyiniz. Toolbar’da yer alan Fly fonksiyonu ile bölge üzerinde uçuş gerçekleştiriniz. Fly fonksiyonunda ESC tuşuna basarak çıkınız.

Table of Contents penceresinde yer alan Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basınız ve Properties fonksiyonunu seçiniz. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Symbology fonksiyonunu seçiniz. Show bölümünde Quantities altında yer alan Graduated Colors özelliğini seçerek Field Value değerini Kat_Yukseklik olarak belirleyiniz. Symbol üzerinde mouse’un sol tuşu ile aktif hale gelen Properties for All Symbols fonksiyonunu seçiniz. Aktif hale gelen Symbol Selector penceresinde yer alan Outline Color değerini No Color olarak belirleyiniz ve OK butonuna basınız. Layer Properties penceresinde Tamam butonuna basarak işlemi sonlandırınız.

3D Analiz modülünde, yüzeyler TIN ya da Raster veri formatları (DEM) ile ifade edilmektedir.

TIN veri formatının oluşturulmasındaki girdiler (Feature’lar) Shape File ya da GeoDatabase’de depolanmış olan Feature Class formatlarıdır.

3D Analiz modülünde, nokta (points), çizgi (lines) ve alan (polygons) verileri girdi olarak kullanılır.

Yükseklik, yağış, nem, kat yüksekliği, SO2, pH gibi değerler, verinin öznitelik tablosunda (Attribute Table) sayısal bir değer olarak tutulur.

3D Analyst içerisinde 3 boyutlu yani bir Z değerine sahip veri, 3D feature ile üretilebilir.

Bir veri 3D feature ise tabloda shape sütununda ZM ifadesi yer alır. Veri nokta ise “point zm”, çizgi ise “polyline zm” ya da polygon ise “polygon zm” olarak görülmektedir.

TIN boyut ve oranları değişkenlik gösteren üst üste çakışmayan üçgenler kümesinden oluşur.

ArcGlobe, küresel düzlemde raster ve vektör veri setlerinizi görüntüleyeceğiniz ve yöneteceğiniz araçlar sağlayan bir arayüzdür.

Start > Programs > ArcGIS altında yer alan ArcGlobe 10.2 programı mouse ile seçilerek ArcGlobe arayüzü açılmaktadır.

ArcGlobe arayüzünde Geoprosessing fonksiyonu altında yer alan analiz fonksiyonları ile mekânsal analizler gerçekleştirilebilmektedir.

Tin oluşturulurken girdi noktaları üçgenlerin köşeleri olur. Köşeler üçgenlerin kenarlarını oluşturacak çizgiler ile bağlanır. Sonuçta köşelerden ve kenarlardan oluşan sürekli bir üçgenler yüzeyi elde edilir.

ArcGlobe arayüzündeki Selection fonksiyonu ile verilerin veritabanı bilgileri sorgulanabilmektedir.

Table of Contents penceresinde yer alan Imagery, Elevation (30m) ve Elevation (90m/1 km) raster ve yükseklik verileri http://services.arcgisonline.com/arcgis/services adresinden web servisi olarak alınmaktadır.

Küre üzerinde görüntülenen verilerin öznitelik bilgileri Tool Bar’da yer alan Identify fonksiyonu ile gerçekleştirilebilir.

 Verinin farklı ölçeklerde görüntülenebilmesi için Toolsbar’da yer alan Navigate fonksiyonu kullanılmaktadır.

Table of Contents penceresinde veri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonu seçilir. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Globe Extrusion fonksiyonunu seçilir. Extrude fatures in Layer çeki atılır. Calculater butonuna basılır. Expression Builder penceresinde verilen eşitlik yazılarak OK butonuna basılır. Layer Properties penceresinde Tamam
butonuna basarak işlem sonlandırılır.

Table of Contents penceresinde yer alan veri katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basılarak Open Attribute Table fonksiyonu aktif hale getirilir.  

Selection > Clear Selected Features fonksiyonu ile seçili olan objeler iptal edilir.

Table Of Contents penceresinde yer alan Turkiye_Gol katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonu aktif hale getirilir.

Table of Contents penceresinde Bina katmanı üzerinde mouse’un sağ tuşuna basarak Properties fonksiyonu seçilir. Aktif hâle gelen Layer Properties penceresinde Globe Extrusion fonksiyonunu seçilir. Extrude features in layer çekini atılır. Calculater
butonuna basılır. Expression Builder penceresinde [Kat_Yuksek] * 2 eşitliği yazılarak OK butonuna basılır. Layer Properties penceresinde Uygula butonuna basarak işlem sonlandırılır ve ina katmanının veritabanında yer alan kat yüksekliklerine göre üç boyutlu düzlemde binaları üç boyutlu görüntülenmiş olur.