Harita oluşturma, çizim işlemleri sırasında kolaylık sağlayacak özellikler, çizilmiş objeleri düzenleme gibi işlemler yapılmaktadır. Bu işlemleri yapmak için altlık haritalar gerekmektedir. Koordinatlandırılmış haritalar altlık olarak kullanılacaktır. Koordinatlandırılan altlık haritalar, raster formatlı verilerdir. Bu haritaları sayısal hâle getirmek için vektör formatlı veriler oluşturulacaktır. Bu işleme sayısallaştırma denmektedir.

Altlık olarak kullanılacak raster görüntüyü sayısallaştırmak için öncelikle yeni bir tablo oluşturulmalıdır. Koordinatlandırılan sırası ile plan, münhani, toprak ve jeoloji altlıkları sayısallaştırılacaktır. Plan raster görüntüsünü sayısallaştırmak üzere imar, yol orta hattı ve elektrik direği tabloları açılmalıdır. Yeni bir tablo oluşturmak için Dosya menüsünden Yeni Tablo seçeneğine tıklayınız. Ekrana Yeni Tablo penceresi gelecektir. Yeni Tablo Oluştur ve Sonra bölümünde yeni oluşturulacak tabloyu nasıl görüntülemek istediğinize dair 3 seçenek mevcuttur.

Yeni Veri Sayfasında Göster: Bu seçenek seçilirse açılan tablonun öncelikle ekranda veri sayfası görüntülenir. Pencere Menüsünden > Yeni Harita Penceresi seçeneği ile tablonun haritası da ekranda görüntülenebilir. Yeni Harita Penceresi açmanın kısa yolu F3 tuşudur.

Yeni Harita Penceresi Aç: Bu seçenek seçilirse tablo ilk olarak yeni bir harita penceresinde görüntülenir. Bu pencere boş bir harita olacaktır. Veri sayfasını açmak için Pencere menüsünden Yeni Veri Sayfası Penceresi seçeneğine tıklanır. Yeni Veri Sayfası Penceresi açmanın kısa yolu F2 tuşudur.

Aktif Haritaya Katman Olarak Ekle: Eğer ekranda mevcut bir haritanız varsa bu seçeneği seçip oluşturacağınız tablonun bu harita penceresi üzerine eklenmesini sağlayabilirsiniz.

MapInfo Professional Yazılımı pencere mantığı ile çalışır. Açılan her harita ya da veri sayfası mutlaka bir pencerede açılır. Bu pencereyi isterseniz yeniden oluşturup tek bir katmanı görüntüleyebilirsiniz, isterseniz de bir harita üzerinde, yol atlasına baktığınızda üst üste görülen Türkiye sınırı, il sınırları, ilçe sınırları ve yollar gibi birden fazla katmanı üst üste görüntüleyebilirsiniz.

Yeni Tablo penceresindeki Tablo yapısı bölümünde Yeni Kolonlar Tanımla ve Aşağıdaki Tablonun Yapısını Kullan şeklinde iki seçenek mevcuttur. Yeni Kolonlar Tanımla seçeneği ile boş bir veritabanı tasarımı seçilebilir ya da Aşağıdaki Tablonun Yapısını Kullan seçeneğini işaretleyerek var olan bir tablonun veri yapısı oluşturulacak tablo için şablon olarak kullanılabilir. Bu pencerede tablo içinde bilgi girilmesi istenen kolonlar açılabilir. Kolon eklemek için Kolon Ekle butonuna tıklayınız. Yan kısma Kolon adı Kolon1, tipi karakter (10) olan bir kolon eklenir. Kolonun adı, tipi ve genişliği kolon bilgisinden değiştirilir. Bu örnekte imarları sayısallaştırmak için bir tablo açıyoruz ve imar tablosuna İmar kullanım bilgisi girilmek istediğinden Kolon adına Imar_Kullanimi yazınız, tipleri içerisindeki Karakter, yazı yazılacak kolon tipidir. Kolon içerisine karakter yazılacak ise bu kolon tipi seçilir. Kolon tipi karakter seçildiğinde kolona sayı yazılabilir ancak MapInfo Professional yazılımı bu sayıları karakter olarak algılar. Yani tipi karakter olan kolona 1 yazıldığında bunu 1 karakteri olarak algılar. Karakter kolonlarda sayısal işlemler (toplama, çıkartma vb.) yapılamaz. Genişlik, karakter kolon oluşturulurken girilir. Kolonun bir satırına maksimum kaç karakter girilmek istendiği yazılır. MapInfo Professional yazılımı tipi karakter olan bir satıra en fazla 254 karakter yazmaya izin verir. Tamsayı, tamsayıların yazılacağı kolon tipidir. Küçük Tamsayı, 1-23 gibi küçük tamsayılar girilen kolon tipidir. Taşan Sayı, taşan sayı kolonuna virgüllü sayılar girilir. Ondalık, bu kolon tipine de Taşan Sayıda olduğu gibi virgüllü sayılar yazılır. Taşan sayıdan farkı virgülden önce ve sonra kaç karakter yazılacağı girilir. Tarih, kolon tipine tarih girilir. Böylece bu kolon üzerinden tarihli sorgulamalar yapılabilir. Zaman, kolon tipine saat girilir. Böylece bu kolon üzerinden zaman aralıklı sorgulamalar yapılabilir. Tarih / Zaman, kolon tipine hem tarih hem zaman aynı anda yazılabilir. Mantıksal, kolon tipine T (Doğru), F (Yanlış) yazdırılır ve mantıksal sorgulamalar yapılabilir.

MapInfo Professional’da oluşturulan katmanları daha sonra güncelleme imkânı bulunmaktadır. Tablo içerisine yeni bir kolon tanımlanabilir, kolon tipi değiştirilebilir, tablonun veri sayfası korunarak objeleri silinebilir, tabloda silinen kayıtların izleri temizlenebilir, istenirse de tablo diskten kalıcı olarak silinebilir. Bu işlemlerin yapılabilmesi için Tablo > Yapı menü seçeneği kullanılır.

Tablo Yapısını İzle Değiştir: Daha önce oluşturulmuş bir tablonun yapısıyla ilgili işlemler yapılır. Bu bölümde kolon eklenebilir, var olan kolon silinebilir ya da kolon sıralaması değiştirilebilir. Kolon isimleri ve tipleri düzenlenebilir, veri sayfası korunarak harita objeleri silinebilir. Kolon indeksleme yapılabilir ve katmanın projeksiyon bilgisine ulaşılabilir.

Tablo Sil: Oluşturulan tablo ve bütün uzantıları bu seçenek kullanılarak diskten kalıcı olarak silinir.

Tablonun Adını Değiştir: Tablo ve bütün uzantılarının ismi bu seçenek kullanılarak değiştirilir.

Tablo Temizle: Tablo üzerinde veri sayfasında ve objelerde silme işlemi yapıldığında bu seçenek kullanılarak silinen kayıt ve objelerin izleri silinir. 

• Katman Ekle: MapInfo Professional’da önceden açılmış, ekranda görüntülenmeyen ama arka planda çalışan katmanı/ları ekler.

• Katman Kaldır: Aktif harita penceresinde bulunan ve seçilen katman/lar haritadan kaldırılır.

• Katmanları Yukarı Çıkar: Katman kontrolündeki katmanı/ları bulunduğu sıradan bir üst sıraya taşır. Bu işlemin bir alternatifi de katmanı seçip tutup-sürükleyerek üst sıralara taşımaktır.

• Katmanları Aşağı İndir: Katman kontrolündeki katmanı/ları bulunduğu sıradan bir alt sıraya taşır. Bu işlemin bir alternatifi de katmanı seçip tutupsürükleyerek alt sıralara taşımaktır.

• Katman Özellikleri: Bu buton yardımıyla seçili katmanın özelliklerine ulaşılır. Ekrana gelen katman özellikleri penceresi içerisinde bulunan sekmelerde Katman Görünümü, Etiket Görünümü ve Etiketleme Kuralları ayarlarına ulaşılır.

• Tematik Düzenle: Önceden oluşturulmuş tematik haritalar ile ilgili değişiklikler yapılmasını sağlar.

• Hotlink Seçenekleri: Harita penceresi üzerinde bulunan herhangi bir objeye web adresi veya dosya yolu bağlantısı tanımlamak için kullanılan seçenektir.

• Etiketleme Önceliklerini Ayarla: MapInfo Professional’da katmanların etiketleme önceliklerinin ayarlanmasını sağlar.

Bu bölümde ilk olarak katman grup adı görülmektedir. Katman grup adı üzerine fare ile sağ tıklandığında;

• Katman grubunun ismi değiştirilebilir bu değişiklik harita penceresinin başlığına da yansır.

• Harita penceresine ait gerekli ayarlamaların yapıldığı harita seçenekleri penceresine ulaşılabilir.

• Etiketleme Önceliklerini Ayarla penceresine ulaşılabilir.

• Katman kontrolü penceresine yeni bir katman grubu eklenebilir. Etiket Seçilebilirliği: Katman etiketlerinin seçilebilirliği kapatılır ya da açılır.

• Görünürlük: Katmanın görünürlüğü bu buton ile açılıp kapatılır.

• Düzenlenebilirlik:Katmanın düzenlenebilirliği bu buton ile açılıp kapatılır. Buton aktif hâle getirildiğinde katman objeleri üzerinde taşıma, silme vb. işlemler yapılabilir.

• Şeçilebilirlik: Katmanın seçilebilirliği bu buton ile açılıp kapatılır.

• Otomatik Etiket: Katmanın otomatik etiketleri açılıp kapatılır.

• Otomatik Harita Çizimi: Harita çizimi durdurulmak için bu butona tıklanır. Katman ile ilgili değişiklikler harita penceresine bu buton aktifken yansımaz. Buton tekrar açıldığında yapılan değişiklikler harita penceresine yansır.

• Katman Kontrolü Seçenekleri: Katman kontrolü penceresi ile ilgili ayarlamalar yapılır. Yardım: Katman kontrolü penceresiyle ilgili kullanıcı kılavuzuna yönlendirir.

• Auto Hide: Katman Kontrol Penceresini dikey şerit şeklinde gizler. Gizlenen şerit üzerine fare imleci ile gelindiğinde katman kontrolü penceresi tekrar görüntülenir. Katman kontrolü penceresinin tekrar sabitlenmesi için auto hide butonuna tıklanması gerekir.

• Close: Katman kontrolü penceresini kapatır. Pencerenin tekrar açılması için Ana Araç Çubuğundaki Katman Kontrolü butonuna tıklanır.

MapInfo Professional’da oluşturulan katmanların obje tipleri çizim işlemine geçildiği anda tanımlanır. Bu özellik sayesinde oluşturulan herhangi bir katman üzerine farklı obje tipleri de (nokta, çizgi, alan, yazı) çizilebilir. Fakat bir katmana birden fazla farklı obje çizimi yapılırsa seçim, sorgulama ve analiz vb. işlemlerin rahatlıkla yapılması engellenir. Ayrıca bazı durumlarda doğru sonuçlar alınamayabilir. Bu yüzden oluşturulan katmanlara tek tip obje çizimleri yapılmalıdır. Farklı bir obje tipi çizmek istenirse yeni katman oluşturulmalıdır.

• Sembol: Harita üzerine nokta sembolleri çizilmesini sağlar.

• Çizgi: Düz çizgiler çizilmesini sağlar. Kırıklı çizgi (Polyline): Kırıklı çizgi çizilmesini sağlar.

• Yay: Bir elipsin dörtte bir uzunluğunda ve şeklinde yay çizilmesini sağlar. • Poligon: Poligonlar çizilmesini sağlar. Kırıklı, yamuk alan çizer.

• Elips-Daire: Elips ve dairesel objeler çizilmesini sağlar.

• Dikdörtgen-Kare: Dikdörtgenler ve kareler çizilmesini sağlar.

• Yuvarlanmış Dikdörtgen: Yuvarlanmış köşelere sahip, dikdörtgenler ve kareler çizilmesini sağlar.

• Yazı: Haritaya ve çıktıya başlıklar, etiketler ve notlar eklenmesini sağlar.

• Çerçeve: Çıktı Penceresi üzerinde haritaları, grafikleri, verisayfalarını ve lejantları gö- rüntülemek için çerçeveler oluşturulmasını sağlar. Butonun aktif olması için Çıktı Penceresinin açık olması gerekmektedir.

• Değiştir: Harita penceresindeki objeleri hareket ettirerek, onları yeniden tanımlayan nodlar ekleyerek ya da silerek düzenlenmesine yardım eder.

• Nod Ekle: Değiştir aracı seçildikten sonra seçilen objelere (alan, çizgi ve kırıklı çizgi) nod eklenmesini sağlar.

• Sembol Stili: Noktasal objelerin stilinin, renginin ve büyüklüğünün değiştirilmesini sağlar.

• Çizgi Stili: Doğrusal objelerin stilinin, renginin ve kalınlığının değiştirilmesini sağlar.

• Alan Stili: Alanların desenlerinin, renklerinin, arka planlarının ve kenarlık stillerinin, renginin, kalınlığının değiştirilmesini sağlar.

• Yazı Stili: Yazı objelerinin fontunun, büyüklüğünün, stilinin, renginin ve arka planı- nın değiştirilmesini sağlar.

Klavyeden “S” tuşuna bastığınızda durum çubuğunda YAKALA görünür ve yakalama özelliği aktif hâle gelir. Bunun anlamı harita üzerinde gezinirken
seçilebilir katmanlardaki objelerin düğüm noktalarının (nodların) yakalanmasıdır. Bu sayede yeni çizeceğimiz objeleri tam olarak diğer katmanlar ile çakıştırabiliriz. “YAKALA” aktif iken bir obje yakalandığında imleç “+” şeklini alır.

Kapalı alanların çizimi sırasında, gerçekte bitişik olan poligonların arasında çizim sırasında boşluk oluşabilir. Arada boşluk oluşmasını önlemek için SNAP fonksiyonunu açık tutmak önerilebilir, ancak çok detaylı il sınırı, mahalle sınırı gibi çizimlerde MapInfo Professional bize yardımcı olması için otomatik izleme fonksiyonunu sunmuştur. Otomatik izleme ile bir kapalı alan kenarı boyunca ya da bir kırıklı çizgi boyunca yapılacak çizim işlemi oldukça kolay hâle gelecektir.

• Katman Kontrolünde bulunan Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz.

• Yakala fonksiyonunu aktif hâle getirdikten sonra çizim araçları içerisinden polyline ikonuna tıklayınız.

• SHIFT tuşuna basılı tutarak konut alanı sınırları üzerinde dolaşın. Konut alanı sınırları üzerinde çizim yolunun otomatik olarak oluştuğunu göreceksiniz.

Eğer kapalı bir alan kenarında otomatik izleme yapıyorsanız, MapInfo Professional size yolu poligonun en kısa tarafından çizecektir. Eğer diğer kenarın çizilmesini istiyorsanız CTRL tuşuna basarak değiştirebilirsiniz. Başka bir objeye geçtiğiniz zaman otomatik izleme kaybolur, fareniz ile objenin bir kenarını işaretleyerek yeniden başlatmanız gerekir. Yani AutoTrace özelliği obje obje çalışır. Otomatik izlemenin başka bir yolu da AutoTrace fonksiyonudur. Bu fonksiyon SNAP ve Shift tuşunun birlikte kullanımını otomatiğe indirmektedir. Bir kapalı alan ya da kırıklı çizgi çizerken eğer klavyeden “T” tuşuna basılırsa “OTOTRACE” özelliği aktif olur. Bu sayede çizimi yapılacak kapalı alan ya da kırıklı çizginin diğer kapalı alan ya da kırıklı çizgiler ile aralarında boşluk kalması engellenmiş olacaktır. Bu işlemi gerçekleştirmek için; Katman Kontrolünden Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz. Yakala fonksiyonunu aktif hâle getirdikten sonra çizim araçları içerisinden Polygon ikonuna tıklayı- nız. Ardından klavyeden “T” tuşuna basınız. Durum çubuğunda “OTOTRACE” in aktif olduğu görülecektir. Yeni oluşturacağınız alanın noktaları daha önceden çizilmiş olan alanın noktaları ile otomatik olarak örtüşecektir.

Otomatik düğüm noktası (node) oluşturma, alan (polygon) ve kırıklı çizgi (polyline) çiziminde kullanıcıya kolaylık sağlamaktadır. Bir çizgi çizerken sürekli olarak farenin sol tuşuna tıklamak yerine “AutoNode” özelliği aktif edilerek bu işlemin yapılması ve imlecin gezdiği yerlere düğüm noktalarının otomatik olarak atılması sağlanır. Bunu ger- çekleştirmek için; Katman Kontrolünden Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz. Çizim araçları içerisinden Polyline ikonuna tıklayınız. Ardından klavyeden “N” tuşuna basın. Durum çubuğunda OTONOD’un aktif olduğu harita üzerinde bir noktaya fare ile tıklayınız ve ardından serbest el çizimi gibi istediğiniz yönde fareyi gezdirerek çizim işleminin gerçekleştiğini görebilirsiniz. 

Çizim araçları içerisinde bulunan Değiştir aracı bir obje seçildikten sonra tıklandığında düğüm noktalarının (nod) görünmesini sağlar (Şekil 2.19). Bu sayede düğüm noktaları üzerinde değişiklik yapılarak obje yeniden şekillendirilebilir. “Shift” tuşu kullanılarak birden fazla seçim yapılabilir ve bu noktalar birlikte hareket ettirilerek obje güncellenebilir. Bu noktalar klavyeden “Delete” tuşu ile tek tek veya birden fazlası seçilerek silinebilir. Güncellemeler yaparken ya da objeleri yeniden şekillendirirken, komşu objelerle ortak kullanılan düğüm noktaları da hareket ettirilir. Eğer istenirse yeniden şekillendirilen objeyle birlikte ona komşu olan diğer obje de düzenlenebilir. Bunun için; Seçenekler > Tercihler > Harita Penceresi’ni seçin. Düzenleme sekmesi altında Ortak nodların beraber taşınması ayarı “Taşıma işlemi yapma” olarak işaretlenirse MapInfo iki obje için ortak olan düğüm noktalarını birlikte hareket ettirmeyecektir. Eğer düğüm noktaları birlikte hareket ettirilmek istenirse “Aynı Katmandakileri Taşı” seçeneğinin işaretlenmesi gerekir. 70’li yıllarda geliştirilen bellekli elektronik daktilolarda yazılan bir metin saklanarak daha sonra yeniden yazdırılabiliyordu. Elektronik daktiloların bir bölümü o dönemdeki büyük bilgisayarların uzak yazıcısı olarak da kullanılabiliyordu.

Elektronik daktiloların gelişmiş modellerinde bir satırdan başlayarak, giderek artan sayıda satıra sahip ekranlar eklenmeye başlanmış ve metnin önce düzenlenerek son hâlinin verilmesi, sonra saklanması ve yazdırılmasına olanak sağlayan bu aygıtlar “sözcük işlemci” olarak anılmaya başlanmıştır.

Kişisel bilgisayarların evlerde olduğu kadar iş hayatında da yaygınlaşması 1981’de IBM PC kişisel bilgisayarının ve DOS işletim sisteminin piyasaya çıkmasıyla başlamıştır. Kişisel bilgisayarların ortaya çıkmasıyla birden fazla satırda işlem yapmaya olanak sağlayan metin düzenleyici yazılımlar geliştirilmeye başlandı.

“Metin düzenleyici” bu yazılımlarla bilgisayar ekranında imleci bulunduğu satırdan önceki ya da sonraki satırlara geçirerek metin düzenleme yapılabilmekteydi. Sabit genişlikteki yazıtipinde yeralan yatay, düşey ve köşe çizgi karakterleri yardımıyla sayfalara yatay-düşey çizgiler ve dikdörtgenler eklenebilmekteydi.

Dönemin popüler metin işlemcileri arasında Microsoft NotePad, Apple SimpleText ve Linux İşletim Sistemi için “vi” ve “Emacs” yazılımları bulunmaktadır.

Metin düzenleyici yazılımlar günümüzde daha çok program yazmak, web ortamındaki HTML sayfalarını oluşturmak ya da veri dosyaları hazırlamak amacıyla kullanılmaktadır.

İlk sözcük işlemci yazılımları metin tabanlı ekranlarda kullanılıyordu ve sadece bir çeşit ve eşit aralıklı yazı tipiyle metinler oluşturuluyordu. Grafik ve renkli ekranlara sahip bilgisayarların ortaya çıkmasıyla farklı yazı tipleri, koyu-italik-üstü/altı çizgili yazı, alt simge-üst simge, renkli yazı ve farklı büyüklüklerde yazı tipleri kullanımı olanağına kavuşulmuştur. Değiştir aracı aktif iken Nod Ekle aracı da aktif hâle gelir. Bu araç obje üzerinde istenilen yere düğüm noktası eklemek için kullanılır.

Objeleri silebilmek için objenin bulunduğu katmanın düzenlenebilirliğinin açık olması gerekmektedir. Bu ilk koşul sağlandıktan sonra silmek istenen obje seçilerek klavyeden “Delete” tuşu ile veya Menü barda bulunan Düzen menüsü içerisinden “Sil” komutu ile silinebilir. Bu silme işlemleriyle objenin veri sayfasındaki öznitelik bilgisi de silinmiş olur ve verilerden herhangi birinin silindiğine dair gri kayıtlar oluşur. Aynı şekilde veri sayfasında bulunan kayıtların yanındaki kutucuklar seçilerek satırlar silinebilir, satıra bağlı objeler de beraberinde silinir. Yalnızca grafik objelerin silinmesi, bu objelere ait öznitelik bilgilerinin kalması isteniyorsa Düzen menüsünden “Sadece Grafik Nesneleri Sil” komutu kullanılır.

Bir objenin stilini kalıcı olarak değiştirmek için o objenin bulunduğu katmanın düzenlenebilirliğinin açık olması gerekmektedir. Bu koşul sağlandığında stili değiştirilmek istenen obje üzerine çift tıklanır. Açılan alan nesnesi penceresinde objenin alanının sınır koordinatları, merkez koordinatları, toplam alan ve çevresi ve stil özellikleri görüntülenmektedir. Stil kutucuğuna tıklandığında Alan Stili penceresi açılır. Dolgu; desen ve ön rengi, kenarlık stili; rengi ve genişliği istenen şekilde seçilerek örnek kısmında görüntülenir. Tamam butonu ile seçilen stil onaylanır. Bir katmandaki objelerin tümünün stili değiştirilmek isteniyorsa katmanın düzenlenebilirliğini açtıktan sonra katman üzerinde sağ tıklayarak tablonun tümünü seç komutuyla tüm objeler seçilir. Seçenekler menüsünden obje tipine göre çizgi, poligon, sembol ya da font stili’ne tıklanır. Ekrana gelen stil penceresinden dolgu desen ve ön rengi, kenarlık stil, renk ve genişlik ayarları değiştirilerek Tamam butonu ile seçilen stil onaylanır. Ayrıca geçici stil değişikliği yapmak da mümkündür. Stili değiştirilmek istenen katmanın katman özellikleri penceresi açıldıktan sonra ilk sekmede bulunan Katman Görünümü > Görünüm Şekli altındaki Aşağıdaki Şekilde Göster’in onay kutusu işaretlenir. Aktif hâle gelen stil kutucuğuna tıklanarak katmandaki objelerin stili değiştirilebilir. Aşağıdaki şekilde göster onay kutucuğunun işareti kaldırıldığında katman kalıcı stiline geri döner.

Bir tablonun öznitelik bilgileri Veri sayfası Penceresinden tek tek değiştirilebildiği gibi, kolondaki kayıtların tamamına ya da yalnızca seçilen kayıtlara aynı bilginin yazılması gerekiyorsa bunları tek tek yazmak çok zaman alacağından bu işlem Kolondaki Bilgileri Değiştir seçeneği ile kolon güncellenerek yapılır. Örneğin; Ankarada bulunan okulların bulunduğu bir tabloya il adının yer alacağı bir kolon eklenerek tüm satırlara Ankara yazılmak istenebilir. Bunu yapabilmek için Tablo > Kolondaki Bilgileri Değiştir seçeneği kullanılır. Önce tablo ve değiştirilmek istenen kolon, açılır listeden seçilir, sonrasında Değer kısmına “Ankara” yazılır. Güncelleme işlemi kolondaki kayıtların tamamı değil de yalnızca bir kısmı için yapılmak isteniyorsa, öncelikle güncelleme yapılması istenen kayıtlar sorgulama veya manuel seçim ile seçilir. Kolondaki Bilgileri Değiştir komutu ile ekrana gelen Kolon Değerini Değiştir penceresinden tablo olarak seçim sonucunda oluşan selection ya da query tablosu seçilir ve değişiklik yalnızca o kayıtlara uygulanır. Yapılan güncellemeler orijinal tabloya da yansıyacaktır. Kalıcı hâle getirmek için kaydetme işlemi unutulmamalıdır.

Var olan tabloya başka bir tablodan veri aktarımı yapmak mümkündür. Bu işlem için Tablo > Kolondaki Bilgileri Değiştir seçeneği kullanılır. İki tablo arasında ya ortak bir kolonla ya da coğrafi bağlantılarıyla eşleştirme işlemi yapılması gerekir. Bunu gerçekleştirmek için Kolon Değerini Değiştir penceresinden Eşleştir’e tıklanır. Örneğin; Ankara’daki okulların ve mahallelerin bulunduğu iki farklı tablo olduğunu düşünürsek, mahalle tablosundan okullar tablosuna mahalle kodları aktarılmak istendiğinde ortak kolonları olup olmadığını kontrol etmek gerekir. Her ikisinde de örneğin mahalle adlarının yazdığı bir kolon mevcut ise bu kolon seçilerek eşleştirme yapılabilir. Eğer ortak bir kolonları bulunmuyorsa o zaman coğrafi ilişkilerine bakılır. Okullar konum olarak mahallelerin içinde bulunduğundan eşleşme tanımla penceresinden ikinci seçenekteki, içindedir seçilir. Uygun seçenek seçilerek Tamam’a tıklanır ve işlem tamamlanır. 

Bir tablonun içeriği başka bir tabloya eklenmek isteniyorsa ya iki tablonun yapıları aynı olmalı ya da tablo yapıları Tablo Yapısını İzle, Değiştir komutunu kullanarak aynı hâle getirilmelidir. Bu özelliği kullanırken dikkat edilmesi gereken konu birbirine eklenecek tabloların kolon yapılarının ve kolon sıralamalarının aynı olmasıdır. Örneğin; iki çalışmacının iki farklı mahallede elektrik direklerini sayısallaştırarak veri girişi yaptıklarını düşünürsek, işin sonunda bu tabloları birleştirmek istediklerinde tabloların yapılarını kontrol etmeleri gerekir. Her iki tabloda da direklerin numaraları, tipleri, koordinatları ve bulundukları ilçe bilgileri yer almaktadır. Birleştirme işlemi için bu bilgilerin bulundukları kolon adları aynı olmasa bile sıralamalarının aynı olması gerekir. Bu nedenle yapıda veya sıralamada değişiklik yapılması gerekiyorsa Tablo > Yapı > Tablo Yapısını İzle Değiştir yolu izlenerek gerekli güncellemeler yapılır. Tablo yapılarının aynı olduğundan emin olduktan sonra ise Tablo > Tabloya Başka Tablodan Kayıt Ekle seçeneği ile birleştirme işlemi yapılır. İşlem sonucunda diğerinin üzerine eklenmek istenen tablodaki hem objeler hem de öznitelik bilgileri birleştirilmiş olur.

Yeni Tablo Oluşturma Altlık olarak kullanılacak raster görüntüyü sayısallaştırmak için öncelikle yeni bir tablo oluşturulmalıdır. Örnek uygulamada Ünite 1’de koordinatlandırılan sırası ile plan, münhani, toprak ve jeoloji altlıkları sayısallaştırılacaktır. Plan raster görüntüsünü sayısallaştırmak üzere imar, yol orta hattı ve elektrik direği tabloları açılmalıdır. Uygulamaya başlamak için öncelikle “Anadolu Üniversitesi CBS Uygulamaları > Ünite_2” klasöründeki Plan.tab dosyasını açınız.Yeni bir tablo oluşturmak için Dosya menüsünden Yeni Tablo seçeneğine tıklayınız. Ekrana Yeni Tablo penceresi gelecektir. Yeni Tablo Oluştur ve Sonra bölümünde yeni oluşturulacak tabloyu nasıl görüntülemek istediğinize dair 3 seçenek mevcuttur.

1. Yeni Veri Sayfasında Göster: Bu seçenek seçilirse açılan tablonun öncelikle ekranda veri sayfası görüntülenir. Pencere Menüsünden > Yeni Harita Penceresi seçeneği ile tablonun haritası da ekranda görüntülenebilir. Yeni Harita Penceresi açmanın kısa yolu F3 tuşudur.

2. Yeni Harita Penceresi Aç: Bu seçenek seçilirse tablo ilk olarak yeni bir harita penceresinde görüntülenir. Bu pencere boş bir harita olacaktır. Veri sayfasını açmak için Pencere menüsünden Yeni Veri Sayfası Penceresi seçeneğine tıklanır. Yeni Veri Sayfası Penceresi açmanın kısa yolu F2 tuşudur.

3. Aktif Haritaya Katman Olarak Ekle: Eğer ekranda mevcut bir haritanız varsa bu seçeneği seçip oluşturacağınız tablonun bu harita penceresi üzerine eklenmesini sağlayabilirsiniz.

MapInfo Professional’da oluşturulan katmanları daha sonra güncelleme imkânı bulunmaktadır. Tablo içerisine yeni bir kolon tanımlanabilir, kolon tipi değiştirilebilir, tablonun veri sayfası korunarak objeleri silinebilir, tabloda silinen kayıtların izleri temizlenebilir, istenirse de tablo diskten kalıcı olarak silinebilir. Bu işlemlerin yapılabilmesi için Tablo > Yapı menü seçeneği kullanılır.Tablo Yapısını İzle Değiştir: Daha önce oluşturulmuş bir tablonun yapısıyla ilgili işlemler yapılır. Bu bölümde kolon eklenebilir, var olan kolon silinebilir ya da kolon sıralaması değiştirilebilir. Kolon isimleri ve tipleri düzenlenebilir, veri sayfası korunarak harita objeleri silinebilir. Kolon indeksleme yapılabilir ve katmanın projeksiyon bilgisine ulaşılabilir. Tablo Sil: Oluşturulan tablo ve bütün uzantıları bu seçenek kullanılarak diskten kalıcı olarak silinir. Tablonun Adını Değiştir: Tablo ve bütün uzantılarının ismi bu seçenek kullanılarak değiştirilir. Tablo Temizle: Tablo üzerinde veri sayfasında ve objelerde silme işlemi yapıldığında bu seçenek kullanılarak silinen kayıt ve objelerin izleri silinir.

Etiketleme Önceliklerini Ayarla: MapInfo Professional’da katmanların etiketleme önceliklerinin ayarlanmasını sağlar. 2.Grup’ta yer alan seçenekler; Bu bölümde ilk olarak katman grup adı görülmektedir. Katman grup adı üzerine fare ile sağ tıklandığında; • Katman grubunun ismi değiştirilebilir, -bu değişiklik harita penceresinin başlığı- na da yansır • Harita penceresine ait gerekli ayarlamaların yapıldığı harita seçenekleri penceresine ulaşılabilir • Etiketleme Önceliklerini Ayarla penceresine ulaşılabilir • Katman kontrolü penceresine yeni bir katman grubu eklenebilir.

Hotlink Seçenekleri: Harita penceresi üzerinde bulunan herhangi bir objeye web adresi veya dosya yolu bağlantısı tanımlamak için kullanılan seçenektir.Hotlink Seçeneklerinde bağlantı tanımlaması yapmak için öncelikle ilgili objenin veri sayfasındaki kayıt satırına web adresi ya da dosya yolu bilgisi girilmesi gerekmektedir. Tablo açıldığında hotlink seçeneklerinin aktif olması için ise kozmetik katman dışında herhangi bir katmanın öncelikle seçilmesi gerekir.

Sembol: Harita üzerine nokta sembolleri çizilmesini sağlar.

Çizgi: Düz çizgiler çizilmesini sağlar.

Kırıklı çizgi (Polyline): Kırıklı çizgi çizilmesini sağlar.

Yay: Bir elipsin dörtte bir uzunluğunda ve şeklinde yay çizilmesini sağlar. Poligon: Poligonlar çizilmesini sağlar. Kırıklı, yamuk alan çizer.

Elips-Daire: Elips ve dairesel objeler çizilmesini sağlar.

Dikdörtgen-Kare: Dikdörtgenler ve kareler çizilmesini sağlar.

Yuvarlanmış Dikdörtgen: Yuvarlanmış köşelere sahip, dikdörtgenler ve kareler çizilmesini sağlar.

Yazı: Haritaya ve çıktıya başlıklar, etiketler ve notlar eklenmesini sağlar. Çerçeve: Çıktı Penceresi üzerinde haritaları, grafikleri, verisayfalarını ve lejantları görüntülemek için çerçeveler oluşturulmasını sağlar. Butonun aktif olması için Çıktı Penceresinin açık olması gerekmektedir.

Değiştir: Harita penceresindeki objeleri hareket ettirerek, onları yeniden tanımlayan nodlar ekleyerek ya da silerek düzenlenmesine yardım eder. Nod Ekle: Değiştir aracı seçildikten sonra seçilen objelere (alan, çizgi ve kırıklı çizgi) nod eklenmesini sağlar.

Sembol Stili: Noktasal objelerin stilinin, renginin ve büyüklüğünün değiştirilmesini sağlar.

Çizgi Stili: Doğrusal objelerin stilinin, renginin ve kalınlığının değiştirilmesini sağlar.

Alan Stili: Alanların desenlerinin, renklerinin, arka planlarının ve kenarlık stillerinin, renginin, kalınlığının değiştirilmesini sağlar.

Yazı Stili: Yazı objelerinin fontunun, büyüklüğünün, stilinin, renginin ve arka plan nın değiştirilmesini sağlar

Yakala (Snap) Klavyeden “S” tuşuna bastığınızda durum çubuğunda YAKALA görünür ve yakalama özelliği aktif hâle gelir (Şekil 2.13). Bunun anlamı harita üzerinde gezinirken seçilebilir katmanlardaki objelerin düğüm noktalarının (nodların) yakalanmasıdır. Bu sayede yeni çizeceğimiz objeleri tam olarak diğer katmanlar ile çakıştırabiliriz. “YAKALA” aktif iken bir obje yakalandığında imleç “+” şeklini alır

Otomatik İzle (AutoTrace) Kapalı alanların çizimi sırasında, gerçekte bitişik olan poligonların arasında çizim sırasında boşluk oluşabilir. Arada boşluk oluşmasını önlemek için SNAP fonksiyonunu açık tutmak önerilebilir, ancak çok detaylı il sınırı, mahalle sınırı gibi çizimlerde MapInfo Professional bize yardımcı olması için otomatik izleme fonksiyonunu sunmuştur. Otomatik izleme ile bir kapalı alan kenarı boyunca ya da bir kırıklı çizgi boyunca yapılacak çizim işlemi oldukça kolay hâle gelecektir. • Katman Kontrolünde bulunan Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz. • Yakala fonksiyonunu aktif hâle getirdikten sonra çizim araçları içerisinden polyline ikonuna tıklayınız. • SHIFT tuşuna basılı tutarak konut alanı sınırları üzerinde dolaşın. Konut alanı sınırları üzerinde çizim yolunun otomatik olarak oluştuğunu göreceksiniz.Eğer kapalı bir alan kenarında otomatik izleme yapıyorsanız, MapInfo Professional size yolu poligonun en kısa tarafından çizecektir. Eğer diğer kenarın çizilmesini istiyorsanız CTRL tuşuna basarak değiştirebilirsiniz. Başka bir objeye geçtiğiniz zaman otomatik izleme kaybolur, fareniz ile objenin bir kenarını işaretleyerek yeniden başlatmanız gerekir. Yani AutoTrace özelliği obje obje çalışır. Otomatik izlemenin başka bir yolu da AutoTrace fonksiyonudur. Bu fonksiyon SNAP ve Shift tuşunun birlikte kullanımını otomatiğe indirmektedir. Bir kapalı alan ya da kı- rıklı çizgi çizerken eğer klavyeden “T” tuşuna basılırsa “OTOTRACE” özelliği aktif olur.Bu sayede çizimi yapılacak kapalı alan ya da kırıklı çizginin diğer kapalı alan ya da kırıklı çizgiler ile aralarında boşluk kalması engellenmiş olacaktır. Bu işlemi gerçekleş- tirmek için; Katman Kontrolünden Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz. Yakala fonksiyonunu aktif hâle getirdikten sonra çizim araçları içerisinden Polygon ikonuna tıklayı- nız. Ardından klavyeden “T” tuşuna basınız. Durum çubuğunda “OTOTRACE” in aktif olduğu görülecektir. Yeni oluşturacağınız alanın noktaları daha önceden çizilmiş olan alanın noktaları ile otomatik olarak örtüşecektir.

AutoNode Otomatik düğüm noktası (node) oluşturma, alan (polygon) ve kırıklı çizgi (polyline) çiziminde kullanıcıya kolaylık sağlamaktadır. Bir çizgi çizerken sürekli olarak farenin sol tuşuna tıklamak yerine “AutoNode” özelliği aktif edilerek bu işlemin yapılması ve imlecin gezdiği yerlere düğüm noktalarının otomatik olarak atılması sağlanır. Bunu ger- çekleştirmek için; Katman Kontrolünden Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz. Çizim araçları içerisinden Polyline ikonuna tıklayınız. Ardından klavyeden “N” tuşuna basın. Durum çubuğunda OTONOD’un aktif olduğu görülecektir . Harita üzerinde bir noktaya fare ile tıklayınız ve ardından serbest el çizimi gibi istediğiniz yönde fareyi gezdirerek çizim işleminin gerçekleştiğini görebilirsiniz.

Değiştir, Nod Ekle Çizim araçları içerisinde bulunan Değiştir aracı bir obje seçildikten sonra tıklandığında düğüm noktalarının (nod) görünmesini sağlar .Bu sayede düğüm noktaları üzerinde değişiklik yapılarak obje yeniden şekillendirilebilir. Düğüm noktaları üzerinde “Shift” tuşu kullanılarak birden fazla seçim yapılabilir ve bu noktalar birlikte hareket ettirilerek obje güncellenebilir. Bu noktalar klavyeden “Delete” tuşu ile tek tek veya birden fazlası seçilerek silinebilir.Güncellemeler yaparken ya da objeleri yeniden şekillendirirken, komşu objelerle ortak kullanılan düğüm noktaları da hareket ettirilir. Eğer istenirse yeniden şekillendirilen objeyle birlikte ona komşu olan diğer obje de düzenlenebilir. Bunun için; Seçenekler > Tercihler > Harita Penceresi’ni seçin. Düzenleme sekmesi altında Ortak nodların beraber taşınması ayarı “Taşıma işlemi yapma” olarak işaretlenirse MapInfo iki obje için ortak olan düğüm noktalarını birlikte hareket ettirmeyecektir. Eğer düğüm noktaları birlikte hareket ettirilmek istenirse “Aynı Katmandakileri Taşı” seçeneğinin işaretlenmesi gerekir.

Obje Silme Objeleri silebilmek için objenin bulunduğu katmanın düzenlenebilirliğinin açık olması gerekmektedir. Bu ilk koşul sağlandıktan sonra silmek istenen obje seçilerek klavyeden “Delete” tuşu ile veya Menü barda bulunan Düzen menüsü içerisinden “Sil” komutu ile silinebilir. Bu silme işlemleriyle objenin veri sayfasındaki öznitelik bilgisi de silinmiş olur ve verilerden herhangi birinin silindiğine dair gri kayıtlar oluşur. Aynı şekilde veri sayfasında bulunan kayıtların yanındaki kutucuklar seçilerek satırlar silinebilir, satıra bağlı objeler de beraberinde silinir. Yalnızca grafik objelerin silinmesi, bu objelere ait öznitelik bilgilerinin kalması isteniyorsa Düzen menüsünden “Sadece Grafik Nesneleri Sil” komutu kullanılır

Bir objenin stilini kalıcı olarak değiştirmek için o objenin bulunduğu katmanın düzenlenebilirliğinin açık olması gerekmektedir. Bu koşul sağlandığında stili değiştirilmek istenen obje üzerine çift tıklanır . Açılan alan nesnesi penceresinde objenin alanının sınır koordinatları, merkez koordinatları, toplam alan ve çevresi ve stil özellikleri görüntülenmektedir. Stil kutucuğuna tıklandığında Alan Stili penceresi açılır.Dolgu; desen ve ön rengi, kenarlık stili; rengi ve genişliği istenen şekilde seçilerek örnek kısmında görüntülenir. Tamam butonu ile seçilen stil onaylanır.Bir katmandaki objelerin tümünün stili değiştirilmek isteniyorsa katmanın düzenlenebilirliğini açtıktan sonra katman üzerinde sağ tıklayarak tablonun tümünü seç komutuyla tüm objeler seçilir. Seçenekler menüsünden obje tipine göre çizgi, poligon, sembol ya da font stili’ne tıklanır. Ekrana gelen stil penceresinden dolgu desen ve ön rengi, kenarlık stil, renk ve genişlik ayarları değiştirilerek Tamam butonu ile seçilen stil onaylanır. Ayrıca geçici stil değişikliği yapmak da mümkündür. Stili değiştirilmek istenen katmanın katman özellikleri penceresi açıldıktan sonra ilk sekmede bulunan Katman Görünümü > Görünüm Şekli altındaki Aşağıdaki Şekilde Göster’in onay kutusu işaretlenir. Aktif hâle gelen stil kutucuğuna tıklanarak katmandaki objelerin stili değiştirilebilir. Aşağıdaki şekilde göster onay kutucuğunun işareti kaldırıldığında katman kalıcı stiline geri döner.

Var olan tabloya başka bir tablodan veri aktarımı yapmak mümkündür. Bu işlem için Tablo > Kolondaki Bilgileri Değiştir seçeneği kullanılır (Şekil 2.32). İki tablo arasında ya ortak bir kolonla ya da coğrafi bağlantılarıyla eşleştirme işlemi yapılması gerekir. Bunu ger- çekleştirmek için Kolon Değerini Değiştir penceresinden Eşleştir’e tıklanır.Örneğin; Ankara’daki okulların ve mahallelerin bulunduğu iki farklı tablo olduğunu düşünürsek, mahalle tablosundan okullar tablosuna mahalle kodları aktarılmak istendiğinde ortak kolonları olup olmadığını kontrol etmek gerekir. Her ikisinde de örneğin mahalle adlarının yazdığı bir kolon mevcut ise bu kolon seçilerek eşleştirme yapılabilir. Eğer ortak bir kolonları bulunmuyorsa o zaman coğrafi ilişkilerine bakılır. Okullar konum olarak mahallelerin içinde bulunduğundan eşleşme tanımla penceresinden ikinci seçenekteki, içindedir seçilir. Uygun seçenek seçilerek Tamam’a tıklanır ve işlem tamamlanır.

Tabloların veri sayfalarına objelerin tipine göre koordinat, uzunluk ve alan bilgisi yazdı- rılabilir. Nokta objelerinin koordinatlarını veri sayfasına yazdırmak için Araçlar > Araç Yöneticisi > Coordinate Extractor aracı kullanılır.Çizgi objelerinin uzunluklarını veri sayfasına yazdırmak için Tablo > Kolondaki Bilgileri Değiştir penceresinden gerekli ayarlamalar yapıldıktan sonra Değer seçeneğinin karşısında bulunan Yardımcı butonuna tıklanır. Açılan ifade penceresinden, Fonksiyonlar açılır listesinden SphericalObjectLen, CartesianObjectLen, ObjectLen ifadelerinden uygun olan seçilir ve ifade yaz bölümüne eklenir. Uzunluklar kolona hangi birimde yazdırılmak isteniyorsa ifadede yazan birim ona göre değiştirilir. Tamam butonu ile işlem tamamlanır. Aynı şekilde alan bilgileri de SphericalObjectArea, CartesianObjectArea, Area fonksiyonlarıyla uygun birim seçilerek kolona yazdırılabilir.

Bir tablonun içeriği başka bir tabloya eklenmek isteniyorsa ya iki tablonun yapıları aynı olmalı ya da tablo yapıları Tablo Yapısını İzle, Değiştir komutunu kullanarak aynı hâle getirilmelidir. Bu özelliği kullanırken dikkat edilmesi gereken konu birbirine eklenecek tabloların kolon yapılarının ve kolon sıralamalarının aynı olmasıdır. Örneğin; iki çalışmacının iki farklı mahallede elektrik direklerini sayısallaştırarak veri girişi yaptıklarını düşünürsek, işin sonunda bu tabloları birleştirmek istediklerinde tabloların yapılarını kontrol etmeleri gerekir. Her iki tabloda da direklerin numaraları, tipleri, koordinatları ve bulundukları ilçe bilgileri yer almaktadır. Birleştirme işlemi için bu bilgilerin bulundukları kolon adları aynı olmasa bile sıralamalarının aynı olması gerekir. Bu nedenle yapıda veya sıralamada değişiklik yapılması gerekiyorsa Tablo > Yapı > Tablo Yapısını İzle Değiştir yolu izlenerek gerekli güncellemeler yapılır. Tablo yapılarının aynı olduğundan emin olduktan sonra ise Tablo > Tabloya Başka Tablodan Kayıt Ekle seçeneği ile birleştirme işlemi yapılır. İşlem sonucunda diğerinin üzerine eklenmek istenen tablodaki hem objeler hem de öznitelik bilgileri birleştirilmiş olur.

MapInfo Professional’da altlık haritayı sayısallaştırmak için öncelikle yeni tablo yapıları oluşturmak gerekir. Yeni tablo yapısını oluştururken çizim yapılacak objelerin bilgilerini girmek için kolonlar tanımlanması gerekir. Her farklı bilgi ayrı kolonlara yazılmalıdır. Bu sayede bilgi karmaşası olmayacak ve düzenli bir şekilde daha sonra öznitelik bilgileri içerisinden sorgulama yapılabilecektir. CBS yazılımlarında altlık haritaları akıllı hâle (vektör veri) getirmek amaçlanır. Bunun sebebi akıllı hâle getirilen haritalar üzerinden sorgulama ve analiz yapılmasıdır. Altlık olarak kullanılan raster görüntü üzerinde görülen her nesnenin CBS ortamında karşılığı olan nokta, çizgi ve alan verileriyle temsil edilmesi gerekir. Bu objeleri oluştururken farklı tiplerde çizim araçlarından yararlanılır.

Oluşturulan veritabanına girilen öznitelik bilgilerin her zaman güncel olması gerekir. Verinin güncelliğini sağlamak ve yeni bilgiler eklemek için objelerde oldu- ğu gibi veri sayfasında da güncelleme yapmak gerekir. Aynı zamanda MapInfo Professional’da fonksiyonlar kullanılarak alan hesabı, uzunluk hesabı, birden fazla kolonu toplama, çıkarma gibi matematiksel işlemler de yapılabilir. Obje ve veri sayfası düzenlemenin yanı sıra katmanları yönetmekte CBS yazılımlarında çok önemli bir konudur.

Elektrik tablosunu açmak için Dosya > Yeni Tablo seçeneği kullanılır. Katmanın aktif haritaya eklenmesi için Aktif Haritaya Katman Olarak Ekle seçeneği seçilir. Elektrik tablosunun veri sayfasına direk tipleri yazılacağından kolon ekle butonuna tıklanarak Direk_Tipi (Karakter, Genişlik 50) adında bir kolon açılır. Oluştur butonuna tıklanarak tablo “Anadolu Üniversitesi CBS Uygulamaları > Ünite_2” klasörüne Elektrik_direk adıyla kaydedilir. Sorunun ayrıntılı çözümü için aşağıdaki linke bağlanarak videoyu izleyebilirsiniz.

AutoNode Otomatik düğüm noktası (node) oluşturma, alan (polygon) ve kırıklı çizgi (polyline) çiziminde kullanıcıya kolaylık sağlamaktadır. Bir çizgi çizerken sürekli olarak farenin sol tuşuna tıklamak yerine “AutoNode” özelliği aktif edilerek bu işlemin yapılması ve imlecin gezdiği yerlere düğüm noktalarının otomatik olarak atılması sağlanır. Bunu ger- çekleştirmek için; Katman Kontrolünden Kozmetik Katman’ı düzenlenebilir hâle getiriniz. Çizim araçları içerisinden Polyline ikonuna tıklayınız. Ardından klavyeden “N” tuşuna basın. Durum çubuğunda OTONOD’un aktif olduğu görülecektir . Harita üzerinde bir noktaya fare ile tıklayınız ve ardından serbest el çizimi gibi istediğiniz yönde fareyi gezdirerek çizim işleminin gerçekleştiğini görebilirsiniz

CartesianArea/ObjectLen, alanı/çizgiyi kartezyen bir koordinat sistemi kullanarak düzlemde hesaplar.