Bu aletler; Jalon, Jalon Sehpası, Çekül, Çelik Şerit Metre, Alet Sehpası, Total Station, Nivo, Mira, GPS’dir.

Arazide harita yapımında kullanılan belli başlı noktalar vardır. Bu noktalar zemine gömülü haldedirler. Bunlara nirengi veya poligon ismi verilir. Bu noktalar zaman zaman beton bloklarla işaretlenirken zaman zaman boru, demir çivi vb. şeklinde işaretlenmiş noktalardır. Bu noktaların uzaktan görülebilmesi ve ölçüm yapılabilmesi için “Jalon” dediğimiz ölçme araçları kullanılır.

Çekül demir bir ağırlık ve ona asılı olarak duran bir ipten oluşur. Rüzgardan etkilenmemesi için ağır olması tercih edilir. Çekül bir noktanın düşey olarak iz düşümünün bulunmasında veya jalonun düşey konuma getirilmesinde kullanılır.

Çelik şerit metreler genellikle 20oC sıcaklıkta ayarlanmışlardır. Bu sıcaklığın altında veya üstündeki sıcaklık değerlerinde ölçüm yapıldığında, aletin kullanım kılavuzundaki düzeltme değerleri esas alınarak düzeltme işleminin yapılması gerekir.

Total station hassas uzunluk ve açı ölçme amacıyla kullanılan bir cihazdır.

Yükseklik ölçmelerinde Nivo cihazı ile birlikte “Mira” denilen bir malzeme kullanılır. Miralar, üzerinde metre-santimetre bölümleri bulunan ve fırınlanmış ağaçtan veya alüminyumdan yapılan bir malzemedir. Nivo ile ölçüm yaparken, ölçüm yapılacak noktaya mira ile bir kişi gider ve mirayı düzeçli bir şekilde tutar, nivonun başında duran teknisyen ise okumayı gerçekleştirir.

GPS sistemleri;

• Uzay Bölümü (uydular),

• Kontrol Bölümü (yer istasyonları),

• Kullanıcı Bölümü (GPS alıcısı)

olmak üzere 3 bölümden oluşmaktadır.

Bir GPS alıcısının koordinat belirleyebilmesi için en az 4 adet uyduyu görebilmesi gerekmektedir. İşte bu uydular, Dünyanın herhangi bir yerinde ölçüm yapan kişilerin her zaman en az 4 adet uyduyu aynı anda görebileceği şekilde konumlandırılmışlardır.

Kontrol Bölüm (yer istasyonları); GPS uydularını sürekli olarak kontrol ederek doğru yörünge ve zaman bilgilerinin GPS alıcılarına yayılmasını sağlarlar. Dünya üzerine bu kontrolü yapacak 5 adet istasyon bulunmaktadır. Bu istasyonlardan 4 adedi insansız, 1 adedi de insanlı olarak ana kontrol merkezini meydana getirir. Bütün veriler ana kontrol merkezinde toplanır ve gerekli olan düzeltmelerden sonra bu düzeltme bilgileri uydulara gönderilir

Birbirlerini dik açı altında kesen iki doğrunun oluşturduğu sisteme “Dik Koordinat Sistemi” denir

Trigonometrik daire, yarıçapı 1 birim olan dairedir. Yatay ve düşey eksenler ile dört bölüme ayrılır. Trigonometrik dairede bölgeler saat ibresinin hareketinin ters istikametinde büyür. Jeodezik dairede ise, saat ibresi hareketi ile aynı istikamette büyür. Ölçme aletlerindeki açı ölçme bölüm dairesine ters düşmemek için jeodezik daire trigonometrik daireden farklılık gösterir.

Birinci temel ödevde, bir A noktasının koordinatları (Xa, Ya), A noktasından B noktasına olan mesafe (AB=s), AB doğrusunun açıklık açısı (AB) biliniyor. Bu bilinenler yardımıyla B noktasının koordinatlarının (Xb, Yb) hesaplanması esasına dayanan temel ödevdir.

İkinci temel ödev, bir AB doğrusunun A ve B noktasının koordinatları (Xa, Ya, Xb, Yb) biliniyor. AB doğrusunun açıklık açısı (AB) ve AB arasındaki mesafenin (s) hesaplanması işlemidir.

Alan hesapları dört şekilde yapılmaktadır.

1. Ölçü değerlerine göre alan hesabı,

2. Ölçü ve plan değerlerine göre alan hesabı,

3. Plan değerlerine göre alan hesabı,

4. Planimetre ile alan hesabı

Ölçü değerlerine göre hesap yöntemi ile alan hesabında hata olarak sadece ölçü hataları etki etmektedir. Bu alanların ölçekli çizilmesi de gerekmemektedir. Bu yöntemin dışındaki diğer üç yöntemde ise alanın ölçekli olarak çizilmesi gerekmektedir.

Büyük inşaatlarda, yol inşaatlarında, kanal çalışmalarında kazılacak ve dolgu yapılacak toprak miktarının hesaplanmasında hacim hesapları yapılır.

Hacim hesapları;

1. Enkesitlerden,
2. Yüzey nivelman ölçülerinden
yararlanarak yapılmaktadır.

Karayolu veya demiryolu inşaatı esnasında kırmızı çizgiden yüksekte olan yerlerin kazılması işlemine “yarma”, yol kotundan aşağıdaki olan yerlerin doldurulması işlemine “dolgu” denilmektedir.

Yüzey nivelmanında arazi üçgen, kare veya dikdörtgenlerden oluşan kafeslere ayrılır. Verilen taban kotlarına göre kare veya dikdörtgen prizmalardan yararlanarak hacimler hesaplanır.

Yüzey Nivelmanı, hacmi hesaplanacak alanda karelaj oluşturularak köşe noktalarının yükseklik değerlerinin bulunması işidir.