Satış sözleşmesi hükümlerine göre malın ihracatçının sorumluluğunda olan teslim noktasına kadar getirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek her türlü riskler ihracatçıya, teslim noktasından sonraki zararlar ise ithalatçı şirkete aittir. Mala ilişkin riskler, dış ticaret işlemlerinin yürütülmesinde aracı olan bankanın tamamen kontrolü dışında olduğundan, bu konuda ihracatçı veya ithalatçının gerekli tedbirleri alması zorunlu olmaktadır.

Bunlar; ithalatçının ödeme yapmaktan kaçınması (ticari risk), veya ithalatçının ödeme yapmak istemesine rağmen, ithalatçının ülkesinin konvertibl döviz yetersizliği nedeniyle transferin yapılmasının mümkün olamaması (transfer riski), veya ödemelerin üstüne bir takım fonlar (veya vergilerin) getirilmesi (finansal riskler), veya ihracatçının sevk belgelerini doğru hazırlamaması (dokümantasyon riski) sonucu, mal bedelinin ödenmesinin gecikmesi veya tamamen ortadan kalkmasıdır.

Bu risklerin yönetimi için, uluslararası ticarette kullanılan en aktif yöntemler; etkili bir sözleşme, sağlam ödeme sistemleri, akreditifler, banka havaleleri, ülke ve şirket istihbaratı, İhracat Kredi Sigortası, teminatlar, dış ticarette kullanılan finansman teknikleri (forward, leasing vb), kur riskinden korunmak için vadeli opsiyon borsaları, future piyasaları, şube, mağaza, acente aracılığıyla satış, konsinye satış vb’dir.

Piyasa riski; bir şirketin finansal yapısının, piyasa fiyatlarındaki dalgalanmalar veya piyasalardaki zıt yöndeki fiyat hareketlerinden dolayı karşılaşabileceği riski ifade eder.

Vadeli ve vadesiz işlemlerden dolayı ortaya çıkabilecek başlıca piyasa riskleri şunlardır:

• Fiyat riski
• Döviz riski
• Faiz riski

Döviz riski, belli etkenlerle (siyasal olaylar, ödemeler dengesi açığı, vb.) ulusal para birimlerinin yabancı paralar karşısında değerinde meydana gelebilecek olumlu veya olumsuz değişimlerdir.

Faiz riski, faiz oranlarında ortaya çıkan değişimlerden dolayı karşılaşılan risk olup, bu risk; herhangi bir yatırımdan beklenen getiriyi olumlu veya olumsuz etkiler veya şirketlerin yaptığı borçlanmalar üzerinde etkili olur. Zira faiz oranı vade sonunda elde edilecek veya dışarıya aktarılacak nakit akımları üzerinde doğrudan etki eder.

Şu hususlara dikkat edilmelidir:

• İyi bir sözleşme yapılmalıdır.
• İhracat Kredi Sigortası yapılmalıdır.
• Nakliyat (Taşıma) Sigortası yapılmalıdır.
• Gerekiyorsa Gözetim Şirketleriyle İhracat Yoluna gidilebilmelidir. Türev Ürünlerinden faydalanılmalıdır

Emtia (mal) ve eşya taşınmasına ilişkin Sigorta Poliçesine gereksinim duyulan alanlar “Dahili Taşımacılık”, “ İhracatta Taşımacılık”, “İthalatta Taşımacılık”tır.

Mal taşıma sigortasının tarifi, “ticari malların ithal ve ihraç edilmesi veya yurt içinde taşınması sırasında uğrayacağı zararlara karşı sigorta ettirenin/sigortalının, mal üzerindeki para ile ölçülebilir menfaatinin, poliçede yazılı teminat limitleri, poliçede yazılı genel ve özel şartlar dâhilinde teminat altına alınmasıdır “şeklinde yapılabilir.

Mal taşıma teminatlarını 3 başlık altında toplamak mümkündür:

1. Tam Zıya Teminatı
2. Dar Teminat
3. Geniş Teminat (All Risks) = Bütün Rizikolar Dahil

Tam Zıya Teminatı, malı taşıyan taşıma aracının tamamen hasar görmesi sonucunda malın tamamen yok olmasını teminat altına alan bir sigorta teminatı türüdür.

Dar Teminat, taşınan malın bir takım hallerin oluşması sonucunda uğrayacağı hasarın tazmin edileceğini öngören bir sigorta türüdür ve bu haller dışında oluşacak hasar riskini kapsamamaktadır (çarpma, devrilme, doğal afetler sonucu taşınan malın hasar görmesi gibi).

Dış ticarette genel olarak uygulanan sigorta türü Geniş Teminat yani All Risks (Tüm Rizikolar Dahil) Sigortalardır. Bu tür sigortalarda bazı istisnalar haricinde tüm haller sigorta teminatı kapsamında sayılır.

Bu teslim şeklinde mal, alıcısına, fabrika ambarında teslim edileceğinden, taşıma sigortası mal teslim alındıktan sonra yapılacaktır. Dolayısıyla taşıma sigortasını alıcı yaptıracak ve malın teslim alınmasından kendi ülkesine, kendi fabrikasına ulaşıncaya kadar mal sigortalı olacaktır.

Bu teslim şekillerinde iki defa taşıma sigortası yapılacağı anlaşılmaktadır. Birinci sigorta, satıcı firmanın malı ambarından çıkarıp Incoterms Şartları gereğince teslim yeri sayılan, taşıyıcının deposuna, yükleme yapılacak gemi doğrultusuna veya yükleme yapılacak gemide teslim edene kadar (Gemi Bordasında Teslim) olan taşıma için yapılacaktır. Dolayısıyla bu teslim şekillerinde yapılacak ilk sigortanın muhatabı satıcı firma olacaktır. İkinci sigorta ise teslim yerinde, risk ve sorumluluğun alıcı firmaya geçmesinden itibaren başlayacaktır. Alıcı firma, teslim yerinden kendi fabrika sahasına gelinceye kadar, yolda oluşacak hasar riskini, yaptıracağı bu sigorta ile bertaraf edecektir.

Bu teslim şekillerinde iki taşıma sigortası söz konusudur. Birincisi, teslim yerine kadar satıcı firma tarafından yapılacak taşıma sigortası, ikincisi, teslim yerinden itibaren alıcı firmanın ambarına kadar, alıcı firma tarafından yapılacak taşıma sigortasıdır.

Bu teslim şekillerinde taşıma sigortasını, Incoterms Şartları gereğince, satıcı firma yaptıracaktır. Bu sigorta, “Ambardan-Ambara” ve “All Risk” (Tüm Rizikolar Dâhil) teminatlı sigorta olmalıdır. Burada önemli olan nokta, “Taşıma Sigortası’nın satıcı firma tarafından yapılıyor olmasına rağmen, hasar risk ve sorumluluğunun teslim yerinden itibaren alıcı firmaya geçmesidir. Çok önemli olan diğer bir nokta ise, Incoterms Şartlarının, CIF/CIP teslim şekillerinde, satıcı firmalara, asgari teminat sağlayan taşıma sigortaları yapma imkânı tanımış olmasıdır. 

Bu teslim şekilleri varış kontratlarını oluştururlar. Incoterms 2010 kurallarında bu teslim şekilleri için yapılması gereken herhangi bir taşıma sigortasından söz edilmemektedir. Varış kontratlarında, satıcı firmanın hasar risk ve sorumluluğu, varıştaki teslim yerine kadar uzanmaktadır. DAT teslim şeklinde, teslim yeri olarak belirtilen varma yerinde veya limanında, belirlenen terminalde, gelen taşıma aracından boşaltılmasına kadar, DAP teslim şeklinde, belirlenen varma yerinde, gelen taşıma aracından boşaltılmadan öncesine kadar, DDP teslim şeklinde ise, belirlenen varma yerinde, ithalat için gümrüklenmiş olarak, gelen taşıma aracında boşaltmaya hazır oluncaya kadar bütün hasar riski ve masraflar satıcı firmaya ait olmaktadır.

Türkiye’ye yapılacak ithalatta ödenecek gümrük vergisi CIF değer üzerinden alınmaktadır, yani Mal Bedeli + Sigorta + Navlun Bedeli ve diğer bazı ödemeler (Ardiye, Banka Komisyonu, KKDF gibi) toplanarak bulunacak rakam, ithal sırasında alınacak gümrük vergisinin matrahını oluşturur.

Bu sigortayı ülkemizde uygulayan Türkiye İhracat Kredi Bankası AŞ (Türk Eximbank), 1987 yılında çıkarılmış olan 3332 sayılı Kanun’un bazı maddelerinin verdiği yetkiye dayanılarak Bakanlar Kurulu Kararı ile oluşturulmuş Türkiye’nin Resmi İhracat Destek Kurumudur (İhracat Kredi Sigortası, 15 Mart 1989 tarihinden itibaren ülkemizde uygulanmaya başlamıştır.).

Türk Eximbank bünyesinde hâlihazırda uygulanmakta olan Sigorta Programları iki
grupta toplanmaktadır:

1. Kısa vadeli ihracat kredi sigortası programı
2. Orta ve uzun vadeli ihracat kredi sigortası programı

Kısa Vadeli İhracat Kredi Sigortası Programı’nın amacı; İhracatçıların,

• Daha uzun vadeli ve daha riskli ödeme şekilleri ile (vesaik mukabili, mal mukabili (Açık Hesap gibi) ihracat yapmalarına olanak sağlamak,
• Gelişen yeni piyasalara güvenle açılmalarını temin etmek ve
• Mevcut pazarlardaki paylarının arttırılması ve kalıcılıklarının sağlanmasına olanak sağlamaktır.

Firmaların yasal statüsüne göre değişen ve her poliçe döneminde bir defaya mahsus olmak üzere ödenen tutardır.

Azami Tazminat Ödeme Sınırı; sigorta sözleşmesi ile kapsama alınan risklerin bir anda gerçekleşmesi halinde ihracatçıya ödenecek olan azami meblağı ifade eder.

Bu nedenler;

• Alıcının iflas etmesi,
• Alıcı hakkında konkordato kararı alınması,
• Alıcının borçlarını ödeyememesi nedeniyle tasfiye kararı alınması,
• Mal bedelinin ödenmemesi,
• Malın ihracatçıdan kaynaklanmayan nedenlerle kabul edilmemesidir.

Politik riskler özetle;

• Savaş hali,
• İhtilal,
• İç savaş,
• İsyan,
• Ayaklanma,
• Alıcının ülkesinin ithal yasağı,
• Alıcının ithal izninin iptali,
• Alıcı bir devlet ya da devlet garantisine haiz bir kuruluş ise ödeme yükümlülüğünü yerine getirmemesi,
• Transfer güçlüğüdür.

Uygulanmakta olan Orta ve Uzun Vadeli İhracat Kredi Sigortası Programı ile Türk
ihracatçılarına,

• Rekabet üstünlüğü sağlanması,
• Gelişmekte olan riskli pazarlarda uzun vadeli satış imkânlarının artırılması,
• Poliçenin teminat gösterilmesi ile ticari bankalardan finansman sağlamalarının kolaylaştırılması, amaçlanmaktadır.