Retorik ve Poetika 

Güzel konuşma ve ikna etme sözbilimin iki temel özelliğidir. 

Konuşmayla ilgili söylem türünü belirleme bir buluş durumudur. Doğru cevap "Buluş" tur. 

1. Buluş 
2. Düzenleyiş
3. Anlatma biçimi
4. Hareket
5. Bellek 

Düzenleyiş ile ilgili söylem girişi, anlatma, uzatı (fr. digression), somut sunum
ve söylem sonu kavramları önemlidir.

Uzatının amacı, alıcıyı eğlendirmek ve sonuçtan önce onu oyalamaktır. Bunları yapabilmek için somut sunum ve alıcının gözü önünde gerçekleştirilen canlı
betimleme gibi söz sanatlarına başvurulur. 

Eylem ya da hareket, alıcı için hazırlanan söylemin sesletilmesi, alıcıya söylenmesi aşamasını belirtir. Bu süreçte vericinin sözel bildiri yanında yaptığı her türlü
bürünsel ve bedensel özellikler de önemli bir yer tutar. 

Geleneksel sözbilimde kullanılacak söylem türü olarak, Aristoteles üç tür söylemden söz eder:

yargılayıcı/savunmacı
söylem,

tartışma söylemi,

övgü-yergi
söylemi.

Birini övmek amacıyla yazılan şiirlere methiye denir. Övülen kişiler sıradan kişiler değildir. Padişahları, sadrazamları, devletin ileri gelenlerini, din büyüklerini ya da değer verilen herhangi bir kişiyi övmek için söylenir.

Güzelleme daha çok sevgili, doğa, sevilen herhangi bir şey (at, ördek vb.) için söylenmektedir.

Taşlamada kişilerin ya da yaşanılan toplumsal olayların kötü yanları eleştirilir.

Yargılayıcı/savunmacı söylem 

1. Heyecanlandırmayı amaçlayan soylu biçem

2. Bilgi verme ve açıklama amaçlı ince ya da yalın biçem

3. Kısa anlatı ya da gülmeceyi öne çıkaran hoşlanılacak biçem

Söylemdeki düşünce, kanı ve duyguların yaygın ve yalın anlatımından uzaklaşan, az ya da çok değerli bir buluş olan az ya da çok çarpıcı biçime, deyişe beti denir.

Geleneksel sözbilimde en önemli dört beti vardır: eğretileme, düzdeğişmece, kapsamlayış ve tersinleme. Ama bunun yanında çok farklı sınıflar içinde yüz civarında betinin olduğu da bilinmektedir. Yapılan sınıflamalar genelde sözcük, sözdizim ve bağlamla ilgilidir. Çağdaş dilbilim kuramları sözbilim betilerini dört düzeyde ele alır:

1. Sözcük düzeyi

2. Dizim düzeyi

3. Tümcecik düzeyi

4. Metin düzeyi

"Karanlık güneş", zıtlaşma betisidir; dizim düzeyinde yer alır. Karşıt ya da birbiriyle çelişen iki sözcüğün aynı bağlamda kullanılmasına zıtlaşma denir.

Sözcük betileri, söz yaratma, eskillik, kökenbilimcilik, cinas gibi betiler yoluyla sözcüklerle yapılan oyunları ilgilendirir. 

Kuruluşla ilgili betiler

Tasım, kanıtlamalarda sıklıkla başvurulan bir akıl yürütme biçimidir. Anlatımlarda, kanıtlara dayanarak sonuçlar çıkarma tümdengelimsel akıl yürütme işini belirtir. Herkesin bildiği
“Tüm insanlar ölümlüdür”. (Büyük önerme)
“Sokrates insandır”. (Küçük önerme)
“Sokrates de ölümlüdür.” (Çıkarım)
üçlü yapısı bir tasımdır.

Sözbilimde iki tür tümevarım vardır:
Tam tümevarım: Bütünlükten yola çıkarak bazı çıkarımlara izin verir.
Genişletilmiş tümevarım: Bir tikel durum söz konusudur; bunlar değişik yerlerde toplanır ve bunlardan bir genel duruma ulaşılır.