Yetersizliği olan bireylere verilen bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinde ülkemizde iki model benimsenmiştir:

• Evde: Ailesinin yanında bakım ve rehabilitasyon hizmeti alabilmeye uygun bireyler için,
• Kurumda: ailesi olmayan ya da ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan bireyler için,

Bu iki yaklaşımın yanı sıra eğitim, sosyal ve sağlık hizmetlerinin bütünleştirildiği kapsamlı hizmetler de verilmektedir.

Normal gelişim gösteren bireyler aldıkları eğitimler sayesinde yaşamlarını planlayabilirler. Ancak yetersizliği olan bireyler yaşam boyu eğitim almasına rağmen daha kaliteli bir yaşam için yaşam planlamasında desteğe ihtiyaç duymaktadırlar.

Yaşam planlamasının ilk adımı bir bakım planının hazırlanmasıdır.

Bakıma ihtiyaç duyan kişi ve/veya yakınlarıyla birlikte hazırlanıp yürütülmesi gereken bakım planı şunları kapsar:

• Gereksinimlerin ve desteklerin kaydedilmesi,
• Risk yönetimi için bir araç,
• Hastalar, aileler, bakıcılar ve diğer hizmet sağlayıcılar için meslektaşları tarafından kriz halinde kullanılabilen ve anlaşılabilir bir plan,
• Bireylerin kendilerine ait bir plan,
• Gereksinimlerin kapsamlı değerlendirmesi,
• Bakım personeli gibi uygun bir kişi tarafından yönetilen bir araç,
• Kişinin eğitsel, sağlık ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere hazırlanan programın yazılı kaydı.

Doğru bir bakım ve rehabilitasyon planı hazırlayabilmek için şu özelliklere dikkat edilmelidir:

• Açık bir dil kullanılmalı ve hizmete odaklanılmalıdır.
• Başlangıçta uygulanacak değerlendirme formu ile bireylerin gereksinim duydukları alanlar belirlenmelidir.
• Belirlenen tüm amaçlar gereksinimleri kapsar nitelikte olmalıdır.
• Bireylerin güçlü yönlerine ve özelliklerine odaklanarak oluşturulmalıdır.
• Bakıcıların ve bireye hizmet sağlayanların bakım planının geliştirilmesi ve uygulanmasında tam rol alması sağlanmalıdır.
• Çok disiplinli uygulamaları (eğitim, sağlık, sosyal vb.) kullanarak birey merkezli olmasına özen gösterilmelidir.
• Bakım planının her bir öğesinin ne zaman gözden geçirileceği (en az altı ayda bir yenilenmeli) açıkça belirtilmelidir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne (ÖEHY 2009) göre yetersizlik türleri şunlardır:

• Zihin yetersizliği (hafif-orta-ağır-çok ağır düzeyde),
• Özel öğrenme güçlüğü,
• İşitme yetersizliği,
• Dil ve konuşma güçlüğü,
• Görme yetersizliği,
• Serebral palsi,
• Duygusal ve davranış bozukluğu,
• Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu,
• Otizm,
• Ortopedik yetersizlik,
• Süreğen hastalık,
• Üstün yetenekli.

Zihin yetersizliği, 18 yaşından önce ortaya çıkan, zihinsel işlevlerde ve uyumsal davranışlarda önemli derecede sınırlılıklarla kendini gösteren bir yetersizlik türüdür.

Sözel ya da yazı dili anlama ve kullanmada gerekli olan temel bilgi alma süreçlerinin bir ya da bir kaçındaki bozuklukla ortaya çıkan konuşma, dinleme, okuma-yazma, heceleme ve matematik işlemlerini yapma becerilerini etkileyen bir yetersizlik türüdür.

İşitme yetisinin kısmi ve ya tamamının kaybından dolayı konuşma edinimi, dili kullanma ve iletişimde güçlüklerin yaşandığı yetersizlik türüdür.

Dili anlama, kullanma, konuşma edinimi ve iletişimde güçlüklerin yaşandığı yetersizlik türüdür.

Görme yetisinin bir bölümünün veya tamamının kaybından kaynaklı güçlüklerin yaşandığı yetersizlik türüdür.

Gelişmekte olan beynin farklı sebeplerden dolayı (doğum öncesi-sırası-sonrası) zarar görmesi sonucu ortaya çıkan yetersizlik türüdür.

Bireylerin akranlarından farklı olarak uygun olmayan sosyal ve kültürel normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar gösterdiği yetersizlik türüdür.

Yaşına ve gelişim seviyesine uygun olmayan aşırı hareketlilik, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik özelliklerinin yedi yaşından önce çıktığı yetersizlik türüdür.

Sosyal iletişim ve etkileşimle birlikte sınırlı yinelenen davranış örüntüleri, ilgiler ya da etkinliklerde eksikliğin olduğu yetersizlik türüdür.

Hastalık, kaza veya genetik problemlerin sebep olduğu kas, iskelet ve eklemlerin işlevlerini yerine getirememesi sonucunda meydana gelen hareketle ilgili yetersizlik türüdür.

Uzun süreli veya sürekli bakım ve tedaviyi gerektiren yetersizlik türüdür.

Özel akademik veya yaratıcılık, zekâ, spor, liderlik kapasitesi gibi alanlarda yaşıtlarına kıyasla daha yüksek beceri ve performans sergilemelerine yol açan yetersizlik türüdür.

Bireyin günlük hayatta neleri yapacağını ve onlara ne tür destekler sağlanacağını gösteren yazılı plandır.

Bakım planında yetersizliği olan bireye destek olacak kişiler (bakıcı, anne, baba vb.) önemli rol oynamaktadır. Dolayısıyla bakım planında bireye gerekli desteği sağlayacak kişilerin (bakıcı, anne, baba vb.) etkili bir bakım planı hazırlayabilmesi ve uygulayabilmesi için bakım planının birey merkezli olması gerekmektedir. Bu nokta da birey merkezli bakım planı devreye girmektedir.

Birey merkezli bakım planı, yetersizliği olan bireylerin uzun süreli bakımlarının sağlandığı kurumlarda bireylerin toplumsal ve sosyal hayata katılımının yetersiz olduğu düşüncesinden ortaya çıkmıştır. Başlangıçta öğrenme yetersizliği olan bireyler için geliştirilmiş olsa da günümüzde yetersizliği olan tüm bireyler için kullanılmaktadır. Ayrıca yetersizliği olan bireylerin özellikle sağlık planlamalarını yapabilmek amacıyla birey merkezli planlama yapılması önerilmektedir.

Geçmişte bakıma muhtaç bireyler için bakım ve rehabilitasyon planları daha çok sistem merkezli olarak hazırlanıyordu.

Bakım planının sistem merkezli olması bireylerin kendi gereksinimlerinden çok genel gereksinimler belirlenerek hazırlanmasını sağlıyordu. Dolayısıyla, bireysellikten uzak olması, bireyin kendisi ve ailesinin sürece dâhil olamaması, bireyin doğrudan gereksinimlerini karşılayamaması dezavantaj olarak görülmekteydi.

Birey merkezli plan, sistemden çok bireyin kendi özelliklerini ve bireyin yaşam kalitesini arttırmayı esas alarak planlama yapılmasına olanak sağlar. Birey merkezli planlamanın en önemli yanı bireyin yetersizliklerine odaklanmak yerine bireyin yetenekleri, ilgileri ve yapabilecekleri doğrultusunda plan hazırlanmasıdır. Bireyi planlamanın merkezinde tuttuğumuzda bireyin hangi becerilerde ne tür desteğe gereksinimi var, önemli bir sağlık problemi var mı, yediği yemekler neler, eğitim, sosyal ve sağlık desteği alıyor mu, hangi etkinlikleri yapmayı sever, birey hangi durumda davranış problemleri gösterir gibi birçok soruya cevap alabiliriz. Birey merkezli plan hazırlandığında yetersizliği olan bireyle ilgilenen tüm hizmet sağlayıcılar bireyin özelliklerine dair fikre sahip olacak ve oluşabilecek zorluklarla başa çıkmak daha kolay olacaktır.

Birey merkezli planlama bağımsızlık, seçim ve dâhil etme ilkelerini içermektedir.

Birey merkezli bakım planının bileşenleri şunlardır:

• Bakım planı
• Bakım yönetimi
• Bakım programı yaklaşımı
• Sağlık planı

Tüm bu bileşenlerin merkezinde ise birey bulunmaktadır.

Birey merkezli bakım planı hazırlanırken aşağıdaki sorulara yanıt aranmalıdır:

• Neden bakım planı yapıyoruz?
• Neleri başarmak için yapıyoruz?
• Nasıl başaracağız?
• Nerede yapacağız?
• Ne zaman yapılacak?
• Gerekliliklerle ilgili ihtiyaçlar nelerdir?

Bu özellikler aşağıda sıralanmaktadır:

• Yetersizliği olan bireyin özellikleri, yetersizlik türleri ve düzeyleri dikkate alınmalı,
• Varsa aile üyeleri ve tanıyanlardan yetersizliği olan birey hakkında bilgi alınmalı,
• Yetersizliği olan bireyin yapabildikleri ve desteğe gereksinim duyduğu noktalar yansıtılmalı,
• Birey merkezli bakım planında birey için gerçekleştirilebilecek amaçlar olmalı, Birey merkezli planın sonuçları yetersizliği olan bireyle çalışan tüm kişiler tarafından değerlendirilmeli.

Otizmli bireye birey merkezli bakım ve rehabilitasyon planı hazırlarken bireyin bazı nesnelere, olaylara, hareketlere, kişilere takıntılarının olabileceği akılda tutulmalıdır.

Ortopedik yetersizliği olan bireyler için bazı çevresel düzenlemeler yaparak onların yaşam alanlarında daha rahat hareket edebilmesine olanak sağlayabilirsiniz.

Ülkemizde Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulmuştur.

Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, yetersizliği olan bireyler için bakım hizmetleri oluşturma, geliştirme ve uygulama görevlerini yürütmekle yükümlüdür. Bakım Hizmetleri Dairesi Başkanlığı engelli bireyleri belirleme ve bu bireylerin korunma, bakım ve rehabilitasyon ihtiyaçlarını karşılayarak toplumda bağımsız yaşama katılmalarını sağlayacak hizmet ve destekler sunar. Ayrıca sağladığı bu hizmet ve desteklerden yararlanamayan engelli bireyler için sürekli bakım sağlayacak hizmetleri yürütmek ve kuruluşları açmak aynı zamanda da bu hizmetleri yönlendirmekle sorumludur.

Yetersizliği olan bireylere sağlanan hizmet ve programlar şunlardır:

• Birey merkezli günlük bakım,
• Sertifikalı personel ve refakatçi desteği,
• Yemek temin etme hizmetleri,
• Sosyal yardım ve sosyal destek programları,
• Transfer hizmetleri,
• Evde sağlık hizmetleri.

Bakıma muhtaç engelli bireylerin bireysel özellikleri de dikkate alınarak yapılan kişisel bakım hizmetleri şunlardır:

• Tuvalet ihtiyaçlarının giderilmesi ve temizliğinin yapılması,
• Banyo yaptırılması,
• Tırnaklarının kesilmesi,
• Saçlarının taranması,
• Dişlerinin temizlenmesi,
• Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi,
• El, yüz ve ayak temizliğinin yapılması,
• Sakal tıraşının yapılması,
• İstenmeyen tüy temizliğinin yapılması,
• Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması,
• Burun ve kulak temizliklerinin yapılması,
• Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi,
• Odasının temizlenmesi,
• Çamaşırlarının yıkanması,
• Tehlikelere karşı korunması ve gözetilmesi.

Bakıma muhtaç engelli bireylere sağlanan psiko-sosyal destek hizmetleri şunlardır:

• Bakıma muhtaç engelli bireyin ve ailesinin engellilik durumunu kabullenmesi için sağlanacak hizmetleri,
• Bakıma muhtaç engelli bireye özrünü, mevcut durumunu ve yerleştirildiği ortamı kabullenmesine, bilgilenmesine ve gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri,
• Bakıma muhtaç engelli birey ve ailesinin sosyal hakları ve mevcut kaynakların kullanılmasına yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri,
• Bakıma muhtaç engelli bireyin bağımsız yaşama, topluma uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ile düzenlenecek bu tür etkinliklere katılabilmesi için refakat hizmetleri,
• Bakıma muhtaç engelli bireyin terk edilme, ret edilme, özür durumunu kabullenememe, ümitsizlik, intihar etme, yalnızlık, sevgisizlik gibi olumsuz duygulardan kurtarılmasına ve depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri.

Evde bakım hizmetlerinde üç tür sınıflama ele alınabilir:

• Hem tıbbi hem sosyal hizmetleri içermektedir.
• Uzun ve kısa süreli evde bakım hizmetinden söz edilebilir.
• Farklı hizmet sağlayıcıların yetersizliği olan bireye verdikleri evde bakım hizmeti ve yetersizliği olan bireyin aile üyelerinin verdikleri evde bakım şeklinde de sunulabilmektedir.

Kurumda bakım hizmetleri şunlardır:

• Yatılı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri,
• Engelsiz Yaşam Merkezi Projesi,
• Umut Evi Projesi,
• Geçici ve Misafir Olarak Bakım Hizmetleri,
• Aile Dayanışma ve Rehabilitasyon Merkezleri (Resmi-Gündüzlü Kuruluşlar),
• Evde Bakıma Destek Hizmeti,
• Özel Bakım Merkezleri.

Ailesi yanında bakımı mümkün olmayan ya da ailesi olmayan engelli bireylere yönelik olarak da resmi ve özel merkezlerde bakım ve rehabilitasyon hizmetleri sağlanmaktadır. Yatılı bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinde engelli bireylerin beslenmesi, korunması ve temizliği gibi gerekli yaşam gereksinimleri karşılanmaktadır. Ayrıca bakıma muhtaç engelli bireyler için sosyal rehabilitasyon hizmetleri de verilmektedir. Sosyal rehabilitasyon hizmetlerinin içeriğinde engelli bireylerin var olan yetenek ve becerilerinin korunması amaçlanırken bunların geliştirilmesi için de egzersiz çalışmaları yapılmaktadır.

2009 yılında hayata geçirilen bu projeyle geliştirilen ve inşa edilen bakım ve rehabilitasyon merkezleri yatak odaları, mutfak, yemekhane, banyo, oturma odası ve personel odası bölümlerinden oluşmaktadır. Ayrıca bireylerin bakım hizmetleri müstakil, tek katlı ve bahçeli evlerde sağlanmaktadır. Engelsiz Yaşam Merkezleri’nde bakıma muhtaç engelli bireylerin rehabilitasyon ihtiyaçlarını karşılamak üzere fizik tedavi salonları, iş-uğraşı odaları, hidroterapi havuzu, bireysel ve grup çalışmaları için odalar bulunmaktadır. Bu hizmetler bakıma muhtaç engelli bireylerin toplum da bağımsız yaşamalarına, kendilerine güvenen ve sosyal bir birey olmalarına destek vermektedir.

Bakıma muhtaç engelli bireylerden ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan ya da ailesi olmayanların yararlanabileceği bir diğer önemli projedir. Bu projede bakıma muhtaç bireylerin diğer resmi bakım kurumlarında yaşadıkları olumsuzlukları ortadan kaldırmak amaç edinilmiştir. Bu olumsuzluklardan en önemlisi bakıma muhtaç çok sayıda bakıma muhtaç engelli bireyin birlikte yaşamalarından kaynaklanan toplumsal yaşama katılımda zorluk yaşanması olarak belirlenmiştir. Bu zorluğu aşabilmek amacıyla bakıma muhtaç engelli bireylerin daha küçük gruplar halinde müstakil evlerde ya da apartman dairelerinde komşularıyla birlikte toplumsal yaşama aktif şekilde katılımları sağlanarak bakım hizmeti sunulması hedeflenmiştir.

Bakıma muhtaç engelli bireylerden ailesinin yanında bakım hizmetlerinden yararlanan bireyler ihtiyaç duymaları halinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na bağlı resmi bakım merkezlerinden bir yıl içinde en fazla otuz gün geçici ve misafir olarak bakım hizmetlerinden yararlanabilmektedir.

Evde bakım hizmeti alan bakıma muhtaç engelli bireylerin ailelerinin çocuklarıyla sürekli birlikte zaman geçirdikleri için kendilerine zaman ayırmaları ve sosyal aktivitelere katılmaları neredeyse imkânsızdır. Aile danışma ve rehabilitasyon merkezleriyle bakıma muhtaç engelli bireylerin ailelerinin sosyalleşmesi, kendilerine zaman ayırması, özellikle annenin rahatlatılması amaçlanırken engelli bireylerinde daha fazla kuruluş hizmetinden yararlanması amaçlanmaktadır.

Bu hizmet modeliyle evinde bakılan ancak evde bakım ücreti veya kurumsal bakım hizmeti gibi hizmetlerden yararlanmayan bakıma muhtaç engelli bireylere, istekte bulunmaları halinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından görevlendirilecek bakıcı personel veya ihtiyaç halinde bireyin sağlık durumunu kontrol etmek amacıyla hemşire ve doktor hizmeti de sağlanabilmektedir.

Özel bakım merkezlerinde bireylerin eğitsel, sosyal ve sağlıkla ilgili tüm ihtiyaçlarının karşılanması hedeflenmektedir.

Yetersizliği olan bireyler evde ve ya kurumda bakım ve rehabilitasyon hizmetinin yanı sıra eğitim-öğretim ve sosyal destek hizmeti de alabilmektedirler. Yetersizliği olan bireylerin birey merkezli bakım planlarına eğitim-öğretimin ve sosyal desteklerinde eklenerek planlanması bireylerin yaşamlarını daha aktif ve planlı yaşamalarını sağlayacaktır.

Gereksinimlerin ve desteklerin kaydedilmesi,

• Risk yönetimi için bir araç,
• Hastalar, aileler, bakıcılar ve diğer hizmet sağlayıcılar için meslektaşları tarafından kriz halinde kullanılabilen ve anlaşılabilir bir plan,
• Bireylerin kendilerine ait bir plan,
• Gereksinimlerin kapsamlı değerlendirmesi,
• Bakım personeli gibi uygun bir kişi tarafından yönetilen bir araç,

• Kişinin eğitsel, sağlık ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak üzere hazırlanan programın yazılı kaydıdır.

Bakım planı, bireye destek amaçlı hazırlanan ve bireyle ilgili bilgilere kolay ulaşılmasını sağlayan bir araç olarak tanımlanabilmektedir.

Açık bir dil kullanılmalı.

• Başlangıçta bir değerlendirme formu kullanarak

bireylerin gereksinimleri değerlendirilmeli

ve bireylerin gereksinim duydukları alanlar belirlenmelidir.

• Belirlenen tüm amaçlar gereksinimleri kapsar nitelikte olmalıdır.
• Bireylerin güçlü yönlerine ve özelliklerine odaklanarak oluşturulmalıdır.
• Bakıcıların ve bireye hizmet sağlayanların bakım planının geliştirilmesi ve uygulanmasında tam rol alması sağlanmalıdır.
• Çok disiplinli uygulamaları (eğitim, sağlık, sosyal vb.) kullanarak birey merkezli olmasına özen gösterilmelidir.
• Bakım planının her bir öğesinin ne zaman

gözden geçirileceği (en az altı ayda bir yenilenmeli)

açıkça belirtilmelidir.

Yetersizliği olan bireylerin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden en üst seviyede yararlanması onların yaşam kalitesini arttıracak ve topluma yüksek düzeyde uyum sağlamalarına yardımcı olacaktır. Bakım ve rehabilitasyon planının nitelikli hazırlanması ise bireylere hizmet sağlayanların karşılaşacakları zorlukları en alt seviyeye indirecektir.

Sözel ya da yazı dili anlama ve kullanmada gerekli olan temel bilgi alma süreçlerinin bir ya da bir kaçındaki bozuklukla ortaya çıkan konuşma, dinleme, okuma-yazma, heceleme ve matematik işlemlerini yapma becerilerini etkileyen bir yetersizlik türüdür.

Gelişmekte olan beynin farklı sebeplerden dolayı (doğum öncesi sırası-sonrası) zarar görmesi sonucu ortaya çıkan yetersizlik türüdür.

1. Yetersizliği olan bireyin özellikleri, yetersizlik türleri ve düzeyleri dikkate alınmalı,

2.Varsa aile üyeleri ve tanıyanlardan yetersizliği olan birey hakkında bilgi alınmalı,

3.Yetersizliği olan bireyin yapabildikleri ve desteğe gereksinim duyduğu noktalar yansıtılmalı,

4.Birey merkezli bakım planında birey için gerçekleştirilebilecek amaçlar olmalı,

5.Birey merkezli planın sonuçları yetersizliği olan bireyle çalışan tüm kişiler tarafından değerlendirilmelidir.

Bakım planını bireyle ilgilenen tüm personelle hazırlamak zorluklarla başa çıkmamızı kolaylaştırır.Bireyi bakım planın merkezinde tutarak bakım planını birey için daha etkili hale getirebilirsiniz. Birey ile ilgili önemli bilgileri plana dahil etmek olası problemlerin önüne geçecektir.

Tuvalet     ihtiyaçlarının giderilmesi ve temizliğinin yapılması, banyo yaptırılması, tırnaklarının kesilmesi, saçlarını taranması, dişlerinin     temizlenmesi, yemek      ve      içecek ihtiyacını giderilmesi, el,       yüz    ve      ayak       temizliğinin yapılması, sakal tıraşının yapılması, istenmeyen     tüy    temizliğini yapılması, elbiselerinin       giydirilmesi ve çıkarılması, burun ve kulak temizliklerinin yapılması, yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi, odasının temizlenmesi, çamaşırlarının yıkanması, tehlikelere karşı  korunması ve gözetilmesidir.

Bakıma muhtaç engelli bireyin ve ailesinin engellilik durumunu kabullenmesi için sağlanacak hizmetleri, bakıma muhtaç engelli bireye özrünü, mevcut durumunu ve yerleştirildiği ortamı kabullenmesine, bilgilenmesine ve gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri, bakıma muhtaç engelli birey ve ailesinin sosyal hakları ve mevcut kaynakların kullanılmasına yönelik kişisel ve grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri, Bakıma muhtaç engelli bireyin terk     edilme, ret edilme, özür durumunu kabullenememe, ümitsizlik, intihar etme, yalnızlık, sevgisizlik gibi olumsuz duygulardan kurtarılmasına ve depresyon ve stres gibi durumların yaşanmasının engellenmesine yönelik kişisel veya grup çalışması yöntemiyle verilecek hizmetleri kapsamaktadır.

1.Yetersizliği olan bireylere evde bakım bireyin gereksinim duyabileceği hem tıbbi hem de sosyal hizmetleri içermektedir.

2.Evde bakım uzun ve kısa süreli evde bakım olarak iki farklı kapsamda yetersizliği olan bireylere hizmet olarak sunulabilir. Kısa süreli evde bakım hizmetinde bireye gereksinim duyduğu tıbbi destekler verilirken uzun süreli evde bakım hizmetinde bakımda hem tıbbi hem de sosyal bakım hizmetleri verilmektedir.

3.Farklı hizmet sağlayıcıların (hemşire, doktor ve fizik tedavi uzmanı vb.) yetersizliği olan bireye verdikleri evde bakım hizmeti ve yetersizliği olan bireyin aile üyelerinin verdikleri evde bakım şeklinde de sunulabilmektedir.

Engelsiz Yaşam Merkezi Projesi 2009 yılında hayata geçirilmiştir.

Ülkemizde 34 Engelsiz Yaşam Merkezi       bulunmaktadır. Ayrıca Aile,  Çalışma ve  Sosyal Hizmetler  Bakanlığı tarafından    bireylerin daha kaliteli ve bağımsız yaşam sürmeleri için Engelsiz Yaşam Merkezleri’nin arttırılması çalışmaları halen devam etmektedir.

Aile Danışma ve Rehabilitasyon Merkezleri (Resmi-Gündüzlü Kuruluşlar)

30.07.2006 tarih ve 26244 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış ve Bakıma Muhtaç Engellilere Yönelik Özel Bakım Merkezleri Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. 

Yetersizliği olan bireylerden ailesinin yanında bakım ve rehabilitasyon hizmeti alabilecek olanlar için “evde bakım” hizmeti sunulurken, ailesi olmayan ya da ailesinin yanında bakımı mümkün olmayan bireyler için “kurumda bakım” hizmeti sağlanmaktadır.

Evde ve kurumda bakım hizmetinin en temelinde bireylerin aile yaşantısından uzaklaşmadan hizmet almaları amaçlanmaktadır. Bu amaçla evde bakım hizmetleri oldukça önemsenmektedir. Ancak evde bakım almaya uygun olmayan yetersizliği olan bireyler için de ülkemizde kurumda bakım hizmetleri verilirken son yıllarda yetersizliği olan bireylerin toplumsal yaşama daha kolay uyum sağlayabilmeleri amacıyla “umut evi ve engelsiz yaşam projesi” gibi hizmetler benimsenmiştir. Bu hizmetlerin benimsenmesiyle bireyler kurum yerine müstakil evlerde, daha az yetersizliği olan bireylerle birlikte ve kendi ev yaşantılarına yakın bir yaşantı yakalayarak topluma daha kolay uyum sağlamaları amaçlanmıştır.

Zihin yetersizliği, 18 yaşından önce ortaya çıkan, zihinsel işlevlerde ve uyumsal davranışlarda önemli derecede sınırlılıklarla kendini gösteren bir yetersizlik türüdür.

Bireylerin akranlarından farklı olarak uygun olmayan sosyal ve kültürel normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar gösterdiği yetersizlik türüdür.

• Neden bakım planı yapıyoruz ?
• Neleri başarmak için yapıyoruz ?
• Nasıl başaracağız ? 
• Nerede yapacağız ?
• Ne zaman yapılacak ? 
• Gerekliliklerle ilgili ihtiyaçlar nelerdir şeklinde sorular içermektedir.