Dünya Sağlık Örgütünün sayısal verilerine dünya nüfusunun yaklaşık %15’inin engelli olduğu, daha açık bir ifadeyle yaklaşık 1 milyar insanın engelliliğin herhangi bir formuna sahip olduğu tahmin edilmektedir.

Engelli haklarına ilişkin uluslararası standart kuralları belirlemeye yönelik ortak bir çabanın belgesidir. Aynı zamanda, temelde yasal yaptırım gücü eksik olmakla birlikte, engelli haklarına uluslararası anlamda rehberlik etme arzusunun bir ifadesidir.

Engelliliğin gelişen bir kavram olduğunu ve engellilik durumunun, engelli olan kişilerin topluma diğer bireyler ile birlikte eşit koşullarda tam ve etkin katılımını engelleyen tutumlar ve çevre koşullarının etkileşiminden kaynaklandığı gerçeğini kabul ederek açıklanmaktadır. 

Engelliliğe dayalı ayrımcılık; siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir alanda insan hak ve temel özgürlüklerinin tam ve diğerleri ile eşit koşullar altında kullanılması veya bunlardan yararlanılması önünde engelliliğe dayalı olarak gerçekleştirilen her türlü ayrım, dışlama veya kısıtlamayı kapsamaktadır. Ayrıca; “engelliliğe dayalı ayrımcılık makul düzenlemelerin gerçekleştirilmemesi dâhil her türlü ayrımcılığı kapsar.”.

Erişebilirliğin sağlanmasında “ürünlerin, çevrenin, programların ve hizmetlerin özel bir ek tasarıma veya düzenlemeye gerek duyulmaksızın, mümkün olduğunca herkes tarafından kullanılabilecek şekilde tasarlanması (madde 2)” olarak tanımlanan “evrensel tasarım” ilkesinin önemine dikkat çekmektedir.

EHİS, “tüm engellilerin ağır sosyal dezavantajlarının ortadan kaldırılmasına” yönelik uluslararası çağrısını sözleşmenin giriş kısmında vurgulamakla birlikte, “ev içinde ve ev dışında şiddete uğramaya, yaralanmaya veya istismara, ihmale, ihmalkâr muameleye, kötü muameleye veya istismara karşı daha büyük bir risk altında olan” engelli kadın ve kızların temel hak ve özgürlüklerinin sağlanmasında “cinsiyet eşitliği” bakış açısının olmazsa olmaz olduğunun altını çizmektedir.

Yoksulluk olgusunun akıl sağlığında bozulma, depresyon, madde ve alkol bağımlılığı, şiddet, istismar, ırk ve cinsiyet ayrımcılığı, tek ebeveynlik, çocuk ebeveynlik, düşük beslenme, sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlerin eksikliği ya da bu hizmetlere erişimde sınırlılıklar yaşama gibi pek çok dezavantajlı bileşeni beraberinde getirmektedir.

Birleşmiş Milletler Engelli Haklarına İlişkin Sözleşmeye Ek İhtiyari Protokolü, taraf devletler sınırları içerisinde sözleşme hükümlerinin olası bir ihlalinde, engelli bireye ya da engelli gruplara veya engelliler adına faaliyet gösteren üçüncü şahıslara Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Komitesine doğrudan şikayette bulunma hakkı tanımaktadır. 

En az kısıtlayıcı ortam ilkesine göre engelli ya da dönemsel olabilmesi açısından özel eğitime gereksinim duyan bireylerin, akranlarıyla ve aileleriyle en fazla bir arada bulunabildikleri, eğitimde fırsat eşitliğine dayanarak ve özel eğitim tedbirlerinin alınarak genel eğitim sınıflarında sürdürülen eğitime karşılık gelen özel eğitim uygulamalardır.

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamalarına dönük en önemli uluslararası yasal çerçeve Salamanca Bildirgesi (Salamanca Statement and Framework for Action in Special Needs Education) aracılığıyla ortaya konulmuştur. 

Bildirgenin amacı, “Herkes İçin Eğitim (Education for All)” mottosu ile özellikle özel gereksinimli çocuklar olmak üzere tüm çocukların eğitimine olanak tanıyan kaynaştırma eğitimini önceleyen köklü bir eğitim politikası dönüşümünü sağlamaktır. 

1. Özel eğitimde yeni düşünce
2. Ulusal seviyede eyleme rehberi
3. Bölgesel ve uluslararası seviyede eylem rehberi

30.05.1997 tarihli 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin (KHK) 14. maddesi ile görülmektedir. 

1. Tüm Engelli Çocukların Eğitimi Yasası (1975)
2. Yetersizliği Olan Bireylerin Eğitimi Yasası (1990)
3. Hiçbir Çocuk Geride Kalmasın Yasası (2001)
4. Her Çocuk Başarılıdır Yasası (2015)

Türkiye’nin engellilere ve özellikle engellilerin eğitimine yönelik yasal tedbirleri almasında ana güdüleyici, başta ABD’de ve AB’de olmak üzere uluslararası standartları yakalama arzusudur. 

Türkiye’de engelli hakları, anayasada engellileri de kapsayan dolaylı veya engellilerin adının geçtiği doğrudan maddelerle güvence altına alınmaya çalışılmaktadır.

Engelliler Hakkında Kanun ya da Engelliler Kanunu olarak bilinen 5378 sayılı “Engelliler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından 2005 yılında kabul edilmiştir ve ilgili kanuna ilişkin son güncelleme 2014 yılında gerçekleştirilmiştir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre yürütülmektedir. Yönetmelik 31.05.2006 tarihli 26184 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir ve yönetmeliğe ilişkin son güncelleme 07.07.2018 tarihinde 30471 Sayılı Resmi Gazete yayımıyla yapılmıştır.

Yönetmeliğe göre “özel eğitim”, “özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim ve sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri, bu bireylerin tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ile akademik disiplin alanlarındaki yeterliliklerine dayalı olarak uygun ortamlarda sürdürülen eğitim” (madde 4, y) olarak tanımlanmaktadır.

"En az sınırlandırılmış eğitim ortamı” ilkesini temel almaktadır.

Engelli bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılanmasında “nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme araçlarının” kullanımı esas alınmaktadır.

• Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim
• Özel Eğitim Sınıfları
• Destek Eğitim Odası
• Özel Eğitim Okul ve Kurumları
• Evde Eğitim Hizmetleri