Birleşmiş Milletler, bir ülkedeki yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı  %10’nun üzerinde olması durumunda o ülke nüfusunun "çok yaşlı" anlamına geldiğini belirtmektedir.

Birleşmiş Milletler, bir ülkedeki yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı  % 8-10 arasında olması durumunda o ülke nüfusunun "yaşlı" anlamına geldiğini belirtmektedir.

Yaşlanma ile birlikte yaşlı bireylerde fonksiyonel bozukluk, yeti yitimi, başkalarına daha fazla bağımlı olma ve kronik hastalıklar çeşitli yaşamsal aktivitelerde kısıtlılığa ve
kayıplara yol açmaktadır

Ülkemizde 65 yaş ve üzeri grubun %90’ında bir, %35’inde iki, %23’ünde üç, %15’inde dört ve daha fazla kronik sağlık sorunu olduğu tahmin edilmektedir.

Evde bakım hizmetleri; birey ve ailesine yaşadığı ortamda farklı meslek üyelerinin iş birliği ve eş güdümü ile sürekli, kapsamlı ve organize bir şekilde
sunulan koruyucu ve tedavi edici hizmetleri içerir.

Yaşlının evde bakımında amaç, bireyin kendi yaşadığı ortamda yaşlı bireyin sağlığının, fonksiyonlarının ve rahatlık durumunun en üst düzeyde sürdürülmesi ve bozulduğu durumlarda düzeltilmesini sağlamak, otonomisini ve yaşam kalitesini yükseltilmek, aile üyeleri üzerindeki yükünü hafifletmek için birey ve aileye katkıda bulunmaktadır.

Yaşlının evde bakım gerekliliklerini yerine getirmede, sağlık sistemi içinde yer alan koruyucu, tedavi edici, rehabilite edici ve sosyal destek hizmetlerinin entegre edilmesi gerekmektedir.

Bakımın sürekliliği herhangi bir sağlık kurumundan hizmet alan ve o kurumdan taburcu olan birey için hazırlanan taburculuk planlaması ve evde bakım hizmetleri ile sağlanabilmektedir.

Taburculuk planlaması; hizmet alan bireyin evde bakım gereksinimlerinin disiplinler arası iş birliği ile tanımlanmasını, farklı meslek üyelerinin hizmet alan birey yararına karşılıklı
etkileşim ile ihtiyacın daha hızlı, uygun hizmet birimlerince ve zamanında karşılanmasını sağlamaktadır.

Yaşlı bireylere yönelik verilen evde bakım hizmetleri genellikle; bireylere koruyucu, tedavi edici, palyatif bakım ve ev yardımını kapsayan hizmetler şeklinde ya da sadece risk altında olarak kabul edilen akut ya da kronik hastalığa sahip, günlük yaşam aktivitelerini bağımsız olarak yerine getiremeyen, hastaneden taburcu edilen, palyatif bakıma ihtiyacı olan ya da terminal dönemde bulunan yaşlılara yönelik verilmektedir.

Evde bakım hizmetleri, kapsamlı ve organize biçimde bütüncül görüş çerçevesinde sunulması gereken bir hizmet olup birey ve ailesinin fiziksel, duygusal, sosyal, ekonomik
ve çevresel tüm boyutları ile dikkate alınmasını gerektirmektedir. Bu nedenle evde bakım hizmetlerinin sunumu multidisipliner bir yapılanmayı gerektirmektedir.

Yaşlı birey evde bakım gereksinimi açsından değerlendirilirken:
• Var olan hastalık ve engeli,
• Uygulanan tedavileri,
• Hastalık ve tedavilerinin fonksiyonel durum ve günlük yaşam aktiviteleri üzerine
etkisi,
• Ev koşullarını ve bunların yaşlının güvenliğine ve kullanımına uygunluğu,
• Sosyal destek sistemleri,
• Sosyal faaliyetleri,
• Yaşlıya bakım veren kişinin destek ve eğitim gereksinimi ele alınmalıdır.

Evde bakım bireyin gereksinimlerine göre,
• Banyo yapma,
• Saç yıkama,
• Elbiselerini giyme çıkarma,
• Beslenme,
• Yataktan sandalyeye taşıma,
• Yatağa girme ve çıkma,
• Yürüyebilme,
• Tuvalete gitme gibi günlük yaşam aktivitelerine yönelik bireysel bakım gereksinimlerinin karşılanmasını kapsar.

Yaşlı bireylerin enstrümantal günlük yaşam aktiviteleriyle ilgili gereksinimleri:

• Telefonlara cevap verme,
• Doktorla görüşmesini sağlama,
• Hesapların ya da faturaların ödenmesi,
• Mali harcamaların düzenlenmesi,
• Alışveriş,
• Temizlik ya da görevlerinde yardımcı olma,
• Evin temizlenmesi,
• Yemek pişirilmesi
• Çamaşır yıkanması,
• Seyahat edilmesi
• Sosyal aktivitelere katılmadır.

Yaşlı bireyin uzun süreli bakım amaçları:
• Bakım hizmetlerine sürekli olarak gereksinim duyan kronik hastalar, yaşlılar ve
özürlülerin sağlığını korumak,
• Bakıma muhtaçlık derecesinin artmasını önlemek,
• Hastalık ve özürlülüğün ortadan kaldırılamadığı durumlarda olabildiğince bağımsız yaşamayı sağlayacak eğitim ve becerileri kazandırmak
• Bireylerin temel yaşamları üzerinde kontrollerini arttırmada / durumlarını yönetmede yardımcı olmak,
• Profesyonel anlamda kaliteli bakım hizmetleri sunmak ve hastanın yaşam kalitesini arttırmaktır.

Kamuya yönelik yaşlı için Evde Tıbbi Bakım, Evde Tedavi Edici Bakım Hizmeti veya evde sağlık hizmeti almak istenirse; Bireyin evde bakıma kabulü hasta, hasta yakını, diğer kişi
ve kurumlar tarafından 444 3 833 numaralı telefon hattı aranarak ya da ‘Evde Sağlık Hizmeti Başvuru Formu’ doldurularak ya da TSM (Toplum Sağlığı Merkezi) / AHB (Aile
hekimleri Birimleri) aracılığıyla il koordinasyon merkezine yapılır. Birey hastaneden taburcu olma aşamasında ise evde sağlık hizmet ihtiyacı olduğu değerlendirildi ise hekim
tarafından koordinasyon merkezine bildirilir.

Koordinasyon merkezi, yapacağı ön değerlendirme neticesinde taleplerini uygun görülen hasta için, ikamet ettiği yerin yakınlığını, sağlık hizmeti ihtiyacının düzeyini ve hasta yoğunluğunu dikkate alarak, uygun gördüğü birimi ya da hastanın kayıtlı olduğu AHB’yi görevlendirir.

Yapılan başvurular ilgisine göre, birim sorumlusu tabibe veya diş tabibine havale edilir. Başvurular kayıt altına alınarak en kısa zamanda duruma göre, tabip veya diş tabibi,
hemşire veya sosyal çalışmacı tarafından ikametine gidilerek vaka yerinde değerlendirilir.

Evde sağlık hizmeti almak için başvuran kişi veya aile bireylerine değerlendirme sonucu konusunda, menfi veya müspet olup olmadığına bakılmaksızın, en kısa sürede bilgi verilir. Başvurusu olumsuz neticelenenler sebepleri konusunda ayrıntılı olarak bilgilendirilir. Hastanın evde sağlık hizmetine kabul edilip edilmediği koordinasyon merkezine ve kayıtlı
olduğu aile hekimine de bildirilir.

Kişiye verilen Evde Tıbbi Bakım, Evde Tedavi Edici Bakım Hizmeti veya evde sağlık hizmeti,
• Evde sağlık hizmeti verilen hastanın uygulanan tedavi ile iyileşerek tedavi ihtiyacının ortadan kalkması,
• Evde sağlık hizmeti sunulan hasta için uygulanacak sağlık bakım ve tedavinin, belli bir aşamadan sonra sağlık personeli gerektirmeden uygulanabilecek hâle gelmesi,

• Hastanın kendisi veya kanuni temsilcilerinin hizmeti sonlandırmayı talep etmesi,
• Hastanın vefat etmesi,
• Hasta veya yakınlarının tedaviye uyumsuz davranışları, direnç göstermeleri, önerilere uymamaları hâlinde verilen hizmetin faydası sorumlu tabip veya diş tabibi tarafından sorgulanır ve hizmetin sonlandırılmasına karar verilebilir.

Evde sağlık hizmeti sunulan hastanın çeşitli nedenlerle ikamet ettiği bölgenin değişmesi halinde en kısa zamanda yeni ikamet bölgesindeki evde sağlık hizmet birimine devri gerçekleştirilerek sunulan hizmetin devamlılığı sağlanır.

Topluma sunulan sağlık hizmetlerinin amacına ulaşmasında, birey ve ailenin daha yeterli bir hizmet alabilmesinde ev ziyaretleri önemli bir yer tutmaktadır. Kişi ve ailelerin daha yeterli hizmet alması için bireylerin tüm zamanını geçirdiği ortamda izlenmesi gerekmektedir. Bu hizmet ancak amacına uygun olarak yapılan ev ziyaretleri ile mümkündür. Uzun dönem izlemde ev ziyaretlerinin amacı, yaşlı bireylerde bilişsel ve fonksiyonel bozulmayı önlemek ve yaşlı evi ve huzurevi gibi kurumlara yatışları azaltmaktır.

Bireyin çevresi ile bir bütün olduğu düşüncesi ile ev ziyareti kişi, aile ve toplumu yaşadığı gerçek ortamda tanımak, sorunları saptamak, öncelikleri gerçekçi biçimde kişi ve ailenin katılımı ile belirlemek yine onların katılımı ile çözüm yolları aramak ve uygulamaktır.

İlk ev ziyareti bir sonraki ev ziyaretleri için ailenin kararlarını etkileyebilir. Bu nedenle ilk ziyaret dikkatli planlanmalı ve ailenin katılımı sağlanmalıdır. Ev ziyaret öncesinde bireylerin ya da kanuni temsilcilerinin onayı alınmalı, etik ilkeler ve hasta haklarına uygun olarak aktiviteler gerçekleştirilmelidir.

Ev ziyaretlerinin başlangıç ve bitirilmesi ortalama 45 dakikayı geçmemelidir

Aile ve bireylerle kendi yaşadıkları ortamda hastane koşullarına göre daha rahat
iletişim kurulmaktadır. Bireyler hastane ortamında kendilerini yabancı ve güvensiz hissedebilir ve uyum zorluğu çekebilirler. Dolayısıyla bu durumlar iletişim sorunu yaşamalarına neden olabilmekte, verilecek hizmetleri olumsuz olarak etkilemektedir. Aile ve bireyler kendi yaşadıkları ortamda ev sahibi pozisyonunda oldukları için iletişim kurmada kendilerini daha rahat hissederler.
• Bireyin otonomisi daha fazladır.

• Birey bağımlı olmadan öte interdisipliner ekibin bir parçası olur.
• Bireyler hassas ve önemli sorunlarını daha fazla paylaşma isteği duyarlar.
• Bireyin sağlığını etkileyebilecek çevresel ve psikososyal etmenler belirlenir.
• Aileyi oluşturan bireyler ziyaret sırasında rahatça gözlemlenir.
• Ailenin güçlükleri, kültürel özellikleri, örf âdetleri, kaynakları daha rahat gözlemlenir ve amaca uygun hizmetlerin planlanmasını sağlar.
• Toplumdaki risk altındaki gruplar daha rahat belirlenir.
• Aile ve birey kendi yaşadığı ortamda kendini daha rahat ifade eder, sağlık sorunları
daha rahat saptanır.
• Sorunların çözümünde ailenin olanakları göz önünde bulundurulduğu için daha
gerçekçi çözümler bulunur.
• Ziyaretler tekrarlı yapıldığı için bir önceki ziyaretten sonraki ziyaretlerde gelişmeler değerlendirilir.
• Aile üyelerinin birbiri ile etkileşimi gözlemlenir.
• Saptanan sorunlara yönelik getirilen çözüm önerileri aile ile birlikte belirlendiği,
ailenin kaynakları göz önüne alınarak planlandığı için daha yararlı olur.

Ev ziyaretlerinde aşağıda belirtilen ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
• Ev ziyaretlerinde temel ünite olarak aile ele alınmalıdır.
• Bireyler kendilerine verilen sağlık hizmetini yaşadıkları ortamda alırlar.
• Sağlık sorunlarının çözümünde bireylerin katılımı esastır.
• Yapılan planlamalar aile ile birlikte yapılır.
• Gereksinimlere yönelik geliştirilen planlar aile ile paylaşılır.
• Hastalara evde bakım ve rehabilitasyon hizmetleri verilir.
• Bakım verenlerle –aile-birey arasında gelişen olumlu ilişki bireylere verilen bakımı, eğitimi ve danışmanlık hizmetlerini rehberlik eder.

Ev ziyaretlerinde iletişim önemlidir. Bireye açık uçlu sorular sorma, tıbbi kelimelerden kaçınma, hastanın kelime anlama seviyesine göre konuşma, eğer hasta anlamadı ise tekrar açıklama (aynı kelimeler kullanılmamalı ve yüksek sesle konuşulmamalı), işitme kaybı gibi iletişimle ilgili yetersizlikler dikkate alınmalıdır.

Ev ziyaretinin aşamaları:

• Problemin tanımlanması
• Amacın saptanması
• Ziyaret planının yapılması
• Ziyaret planının uygulanması
• Ziyaretin değerlendirilmesidir.

Verilecek olan hizmetin etkili olabilmesi için, aile ve bireylerin sorunlarının ve gereksinimlerinin tanımlanabilmesi için öncelikle aile ve bireylere ait veriler tam ve eksiksiz olarak toplanmalıdır. Veriler toplanmadan önce bireye sorulacak sorularla ilgili bir liste oluşturulmalıdır. Bu veriler;

• Sağlık kayıtları,
• Aileyi izleyen hemşire,
• Sağlık ekibi diğer üyeleri,
• Toplumdaki bireyler,
• Bireyin kendisi ya da ailesi,
• Toplum liderleri,
  İlk ev ziyarette elde edilebilir.

Elde edilen bilgiler; aile ve bireylerin sağlık durumu (sağlık sorunları, günlük yaşam aktivitelerine ilişkin güçlükleri vb.), yaşadıkları çevre, ailenin kültürel özellikleri, ailenin ekonomik durumu gibi verileri içermelidir.

Personelin ve ailenin amacı birbirine uygun olmalı, ailenin özellikleri ve görüşleri dikkate alınarak birlikte karar verilmelidir. Aile ile birlikte saptanan amaca ulaşma daha kolay olacaktır. Aksi takdirde verilen hizmetin boşa gitmesi kaçınılmazdır.

Ev ziyaret planının aşamaları:

• Yapılacak bakım aktiviteleri belirlenmeli
• Ziyaret için birey ya da aileye uygun zaman dikkate alınmalı
• Gerekli araç gereç hazırlanmalı
• Güvenli ziyaret için hazırlık yapılmalı (evin tam adresi ve konumunu, güvenlik
sorunlarını gözden geçirme vb.)

Ev ziyareti üç aşamada gerçekleşir. Bunlar:
• Başlama
• Uygulama
• Bitirmedir.

Ev ziyaretini başlatma süreci:

• Ziyaret öncesi aile ile iletişim kurma
• Kendini tanıtma
• Ev ziyaretinin amacını açıklama
• Kendi rolünü açıklama
• Program ve hizmetlerini tanıtmayı içerir.

Ev ziyeretini uygulama süreci:

• Hasta değerlendirmesini yapma
• Aile değerlendirmesini yapma
• Hasta güvenliği ve sağlık gereksinimlerini düşünerek çevre değerlendirmesini yapma,
• Aile için fizik tedavi gibi diğer hizmetler için hizmetleri değerlendirmeyi içerir.

Ev ziyeretini bitirme süreci:

• Uygulama işlevi bitirildikten sonra ziyaret bitirilmeli
• Ziyarette yapılan aktiviteler tekrarlatılmalı
• Şu an ve gelecekteki ziyaret arasında aile/ hastanın yapacağı şeylere birlikte karar verme
• Bir sonraki ziyaret tarihi ve saati, ne yapılacağı aile ile birlikte saptanmalı
• Ziyaretler arasında nasıl ulaşılacağı konusunda hasta/yakınını bilgilendirmeyi içerir.

Ev ziyaret planının değerlendirilmesi sürecinde,

• Doldurulması gereken mesleki ve profesyonel formlar doldurulmalı,
• Aile yanından ayrıldıktan sonra ziyaret raporu ziyarette yapılan tüm uygulamaları kapsayacak biçimde kısa, öz, anlaşılır biçimde yazılmalıdır. Ziyaret raporunda ayrıca gözlemler de kayıt edilmelidir.

Verilerin yetersiz olması, amaçların uygun olmaması, ailenin beklentisine uymaması, bireylerle yeterli bir iletişim kurulamaması, ziyaretin uygun zamanda yapılmaması, beklenmeyen farklı sorunların ortaya çıkması gibi durumlar problemin çözümünü güçleştirebilir.

İlk ziyaret farklı kaynaklardan elde edilen verilerin doğruluğu gözden geçirmek ve çevresel riskleri belirmek anlamında önemlidir.