Işıklandırma ve pozlama birbirinden ayrılamaz ve
iç içe geçmiş tekniklerdir. Işıklandırma nesneleri görünür
kılarken oluşturulmak istenen görüntünün aydınlık
seviyesini kontrol etmektir. Pozlama ise bu aydınlık
seviyesinin belirlenmesidir. Başka bir tanımlamayla, film
emülsiyonunun ya da videoda CCD alıcısının üzerine
düşecek toplam ışık miktarının objektiften ne kadarının
geçeceğinin belirlenmesidir.

Görüntü yönetmeni ya da kameraman pozlama
sayesinde oluşturduğu görüntünün parlaklığını
değiştirerek;
• Oluşturmak istediği görüntünün aydınlatma
tonlarının film malzemesi ya da CCD alıcısının
sahip oldukları tonsal çeşitliliğin içinde
kalmasını,
• Belirli bir tonsal aralığın inandırıcı biçimde
aktarılmasını,
• Genel bir tonsal etki elde etmeyi sağlar.

Doğru pozlama kavramı yaratıcı bir hareketle
görüntü yönetmeninin istediği pozlamadır. Yani
oluşturulacak görüntünün amaçları doğrultusunda en iyi
değerin belirlenmesidir. Bu durumda bir sahne için uygun
olan pozlama değeri başka bir sahne için uygun
olamayabilir. Böylece pozlama, ışıklandırma sanatı için
çok önemli teknik bir temel oluşturur.

Bir sahnede doğru pozlama değerinin belirlenmesi
için birçok faktörün göz önüne alınması gereklidir.
Pozlamayı etkileyen faktörler şu şekilde sıralanabilir:
• Işık kaynağı
• Sahnenin özellikleri
• Filtre kullanımı
• Objektif ve diyafram
• Saniyede pozlanan kare sayısı ve örtücü açısı
• Görüntü malzemesinin duyarlılığı.

İster güneş ışığı altında ister yapay ışık altında
isterse de her ikisinin birlikte kullanıldığı durumlarda
olsun ışık kaynağının teknik ve estetik özelliklerinin
oluşacak görüntüde çok büyük etkisi vardır. Işık
kaynaklarının oluşturduğu ışık yoğunluğu doğrudan
pozlamayı etkiler.

Bir sahnenin görsel dinamiklerini oluşturan
sahnenin fiziksel özellikleri, sahnede yer alan nesnelerin
yüzeylerinin ışığı yansıtma dereceleri, sahne içindeki
gölgeli ve aydınlık alanların oranları, kullanılan renkler ve
sahne içinde yer alacak tüm hareketler ışıklandırma ve
pozlamayı etkiler.

Özellikle film yapımında kullanılan objektif
filtreleri kameraya giren ışığın kalitesini, rengini ve
yoğunluğunu değiştirir. Her filtrenin ışık geçirgenliği filtre
faktörü sayesinde hesaplanır. Dolayısıyla filtre kullanımı
durumunda pozlama değişkenleri etkilenir.

Kullanılan objektifin nitelikleri görüntü malzemesi
üzerine düşen ışığın miktarıyla doğrudan ilgilidir. Objektifin
içinde yer alan lenslerin kalitesi ışık geçirgenlikleriyle
belirlenir. Bu sayede objektifin maksimum ne kadar ışık
geçirebildiği diyafram açıklığının genişliği ile ölçülür. Çok
ışık geçirebilen objektiflere hızlı objektif tanımlaması yapılır.
Pozlama üzerinde esnek bir kontrol sağlanabilmesi objektifin
diyafram değerleriyle doğrudan ilgilidir.

Filmde saniyede pozlanan kare sayısı ve örtücü
açısı örtücü hızını oluşturur. Bu da pozlamanın süresini,
yani objektiften geçen ışığın bir film karesi üzerine ne
kadar süreyle düşeceğini belirler. Örtücü sadece film
çekimiyle ilgili bir değişken değildir. Video kameralarda
da yer alan elektronik örtücü görüntünün kalitesini ve
pozlamayı etkiler.

Film emülsiyonunun ve CCD alıcısının ışığa karşı
duyarlılığı pozlamayı doğrudan etkiler. Film malzemesinin
ışığa karşı duyarlılığı film hızı olarak adlandırılır ve çekim
sırasında bu sabittir. Videoda ise CCD alıcılarının ışığa karşı
duyarlılıkları elektronik olarak kazanç (gain) olarak
adlandırılır ve anında müdahale edilebilir.

Filmde pozlama film negatifi üzerine düşen ışığın
hareketinin kontrolüdür. Film malzemesi üzerindeki ışığa
karşı duyarlı gümüş parçacıkları üzerine düşen ışığın
miktarıyla bir form oluşturur.

Işık miktarının ölçümü yaratıcı amaçlarını en iyi
şekilde karşılayabilmesi için görüntü yönetmeni ya da
kameramana yardımcı olur. Bu sayede kamera üzerindeki
düzenlemeler gerçekleştirilir. Doğru pozlama, filmi
etkileyen ışık yoğunluğu ile örtücünün açık kaldığı süre
arasındaki değişken oranlamadır.

Filmde pozlama, ışık yoğunluğu, diyafram
açıklığı, sahneye düşen ışığın miktarı ve sahnedeki
nesnelerin ışığı yansıtma güçleri tarafından etkilenir.

Işık ölçer ya da pozometre bir sahnedeki ışık
yoğunluğu değerlerini kesin bir şekilde ölçen hesaplayıcı
bir alettir ve çekim esnasındaki pozlama değişkenlerini
göz önünde bulundurarak uygun pozlamayı hesaplar.

Işık ölçer, film hızı (film duyarlılığı) ve örtücü
hızı (saniyedeki kare sayısı) tanımlandıktan sonra düşen
ışığın yoğunluğuna göre doğru pozlama için kullanılması
gereken diyafram değerini verir. Böylece görüntü
yönetmeni ya da kameramanın çekime başlamadan önceki
kamera üzerindeki son düzenlemesi, ışık ölçerin verdiği
diyafram değerini, kameraya (objektife) tanımlamaktır.

Farklı boylarda ve biçimlerde olan ışık ölçerler iki
parçadan oluşur; fotometrik sensör ve basit bir
hesaplayıcı. Fotometrik sensör ile bir ışık kaynağına ya da
nesnelerden yansıyan ışığa doğru tutulduğunda ve
hesaplama butonuna basıldığında olması gereken diyafram
f/ değeri vererek ölçüm yapılır. Eğer ışık ölçer üzerinde
bir ya da daha çok pozlama değişkeninde değişiklik
yapılırsa cihaz da f/ değeri için gerekli değişikliği önerir.

Işık ölçerlerde iki tür fotometrik sensör vardır.
Küre şeklindeki sensörler ile daha genel ölçümler
yapılırken, düz sensörler ile daha sınırlı ve dar açılı bir
alan üzerinde ölçüm yapılır.

İki tür ışık ölçer vardır: Düşen ışık ölçer ve
yansıyan ışık ölçer. Her ikisi de çalışma sistemleri ve
hesaplama biçimleri aynı olmasına karşın farklı ışık
ölçümleri için kullanılır. Düşen ışık ölçer nesnelerin
üzerine düşen ışık miktarını ölçmek için kullanılırken,
yansıyan ışık ölçer nesnelerden yansıyan ışığı ölçmek için
kullanılır. Yansıyan ışık ölçerin farklı bir türü olan
spotmetre de daha dar alanlardan ölçüm yapmak için
kullanılır.

Işık ölçerin üst kısmında yer alan ışığa karşı
duyarlı hücrelerden oluşan fotometrik sensörün üzerindeki
yarım küre şeklindeki beyaz dağıtma diski, gelen
istikametteki ışıklardan ortalama bir yoğunluğu ölçerek
hesaplama yapar. Doğrudan tek bir kaynağı ölçmek hedef
alındığında yarım küre şeklindeki dağıtma diski düz bir
plakayla değiştirilir. Böylece çok daha doğrusal yönlü bir
ölçümleme yapılır.

Görüntü yönetmenleri ve kameramanların ışık
ölçeri kullanma biçimleri farklılık göstermekle beraber,
genellikle kullanım ışık ölçerin, sensörün kamerayı
görecek şekilde nesnenin yanından ya da ölçümü
yapılacak alanda konumlandırılması şeklindedir. Bunun
aksine kimi görüntü yönetmenleri kamera yerine ışık
ölçeri doğrudan ölçmek istedikleri ana ışık kaynağına
doğru yönlendirirler. Bu yöntemi kullananların temel
nedenleri çekimden çekime tutarlı bir ölçüm
gerçekleştirdiklerini düşünmeleridir.

Yansıyan ışık ölçer bir sahneden yansıyan ışığın
yoğunluğunu ölçmek için kullanılır. Bu tip ışık ölçerlerin
kullanım amacı geniş açılı genel bir ölçüm yapmaktır.
Yaklaşık 45 derecelik bir açıyla sahnedeki tüm alandan ve
nesnelerden yansıyan ışık ortalama bir değerle ölçülür.

Yansıyan ışık ölçer kameraya yanından sahneye
doğru ışığa duyarlı hücreleri yönlendirerek kullanılır.
Böylece sahnenin içindeki nesnelerden farklı değerlerde
yansıyıp objektife gelen ışıkların ortalaması ölçülür.

Yansıyan ışık ölçerlerin daha çok film setlerinde
kullanılan önemli bir çeşidi de spotmetredir. İçinde dar
açılı bir lens olan bu yansıyan ışık ölçer genellikle 1
derecelik bir açıyla çok dar alanların ışık yoğunlukları ve
parlaklıklarını ölçmek için kullanılır. Bir sahnedeki farklı
nesnelerden yansıyan farklı ışık değerlerini belirleyerek
alanların içindeki farklı değerleri ölçümlemeye yarar.
Aynı zamanda ulaşımı kolay olmayan mesafelerdeki
alanları ölçmeye de olanak tanır.

Pozlama değerinin hesaplanması sırasında
pozlamayı doğrudan etkileyen dört değişken vardır,
Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
• Pozlama süresi
• Filmin hızı (duyarlılığı)
• Işık yoğunluğu
• Diyafram.

Pozlama süresi, ışığın filmi pozladığı sürenin
uzunluğudur ve örtücü hızı olarak da adlandırılır. Film
kameralarında bu saniyede pozlanacak kare sayısı ve
örtücü açısına bağlıdır. Pozlama süresi pozlama
hesaplamasına başlamadan önce ışık ölçer üzerinde
tanımlanması gereken iki değişkenden biridir.

Işık ölçere pozlama hesabı için tanımlanması
gereken ikinci değişken filmin ışığa karşı duyarlılığını
tanımlayan filmin pozlama indeksi ASA ya da ISO olarak
adlandırılan değerdir.

Film malzemesinin yüzeyindeki gümüş
parçacıkları büyürken filmin ışığa karşı duyarlılığı artar.
Bu durumda film hızlı olarak tanımlanır. Gümüş
parçacıkları küçülürken de ışığa karşı filmin duyarlılığı
azalır. ISO değeri olarak küçük ve film yavaş olarak
tanımlanır. Böylece hızlı film daha az ışığa ihtiyaç
duyarken yavaş film daha fazla ışığa ihtiyaç duyar.
Örneğin, 200 ISO bir film, 400 ISO bir filmden iki kat
daha fazla ışık yoğunluğuna ihtiyaç duyacaktır.

Nesnenin üzerine düşen ışık miktarını tanımlayan
ışık yoğunluğu kavramı ışık kaynağının gücü ve ışık
kaynağı ile nesne arasındaki mesafeyle ilgilidir.

Işık yoğunluğunun ölçüm birimi olarak, “lux”
(metrik sistem) ya da “futkendıl (footcandle – f.c.)”
(İngiliz ölçü sistemi) kullanılır. Uluslararası standart, bir
mumun bir metre yarıçapında bir mesafeye yaydığı ışık
miktarına 1 lux, bir foot (1 foot = 0,3048 metre)
yarıçapındaki yaydığı ışık miktarına da futkendıl denir. Bu
değer, ışık kaynağından uzaklaştığında azalır, ışık
kaynağına yaklaşıldığında artar.

Objektifin içinden geçen ışığın miktarını belirleyen
sisteme denir. Pozlamayı belirleyen son aşamadır ve ışık
ölçer hesaplamasındaki f/ değeri olarak belirlenen sonuç
değerdir. Yani pozlama süresi ve film hızı değerleri ışık
ölçere tanımlandıktan sonra ışık yoğunluğuna göre ışık
ölçerin en uygun pozlama için hesapladığı f/ değeridir.

Bir sahnenin hangi f/ değeriyle pozlanabileceğinin
bulunabilmesi için öncelikle pozlama değişkenlerinin
doğru olarak ışık ölçere tanımlanması gereklidir. Önce
kamerada pozlanacak filmin ışığa karşı duyarlılığı, yani
ISO değeri, sonrasında da her bir karenin pozlama zamanı
yani saniyede kaç kare pozlanacağı tanımlanmalıdır. Bu
tanımlamalardan sonra ışık ölçer kullanıma hazırdır.

Genellikle pozlama için görüntü yönetmenleri iki
çıkış noktasından birini tercih ederler. Birincisi, sahnede
kullanılan ışıklara göre ölçüm yapılarak bir diyafram
değerine karar vermektir. İkincisi ise bir diyafram değerine
karar verilip ona göre ışık düzenlemesi yapmaktır.

Sahnede kullanılması gereken toplam ışık miktarı
belirlendikten sonra, bulunan toplam ışık miktarı istenen
kontrastlık oranına göre ana ışık ve dolgu ışık arasında
paylaştırılarak hangi ışıkların hangi ışık yoğunluklarıyla
kullanılarak ışıklandırma yapılacağına karar verilir.

Filmin pozlanma hesaplaması için ihtiyaç duyulan
değişkenlerin kontrolü görüntü yönetmeni tarafından
yapılır. Bu değişkenlerde belirleyici olan çekim sırasında
yapılmak istenen şeyin ne olduğuna karar vermektir. Bu
genellikle filmin yönetmeni ile görüntü yönetmeni
arasındaki karar verme sürecinin bir sonucudur.

Hızlandırılmış veya yavaşlatılmış çekim yapılmak
istendiğinde saniyede pozlanacak kare sayısı değişeceği
için pozlama süresi de değişecektir. Yavaşlatılmış çekim
yapıldığında saniyede pozlanan kare sayısı 24 kareden
fazla olacağı için pozlama süresi azalacak, hızlandırılmış
çekimde ise 24 kareden daha az pozlanması gerektiği için
pozlama süresi artacaktır.

Genellikle ortamdaki ışık miktarına bağlı olarak
seçilen film duyarlılığı ışığın yetmediği ortamlarda
yükseltilirken fazla geldiği ortamlarda düşürülür. Ancak
yükseltildiğinde ortaya çıkacak grenleşme çoğu zaman
istenmeyen bir durumdur. Nadiren de olsa kimi görüntü
yönetmenleri bu grenleşmeyi anlatımın bir yolu ve estetik
bir tercih olarak da kullanmaktadırlar.

Görüntü yönetmenlerinin pozlamayı kontrol
etmek için en çok kullandıkları değişkendir. Çünkü
genellikle saniyede pozlanan kare sayısı değişmezken,
farklı duyarlılıklarda film kullanmanın da hem ekonomik
hem de çekim ortamında pratik olarak zorlayıcı olması
nedeniyle görüntü yönetmenleri ışık güçlerini ve
aydınlatılacak olan sahneye mesafelerini değiştirerek ışık
yoğunluğunu kontrol altında tutmaya çalışırlar. Böylece
diyaframla oynama konusunda da serbestlik kazanırlar.

Görüntü yönetmenleri özellikle çekilecek karedeki
alan derinliğini belirlemek için diyaframı kontrol altına
almak isterler. Alan derinliğini belirleyen faktörlerden biri
olan diyaframda açıklık arttıkça alan derinliği düşmekte,
azaldıkça da artmaktadır. Örneğin f8 değerindeki diyafram açıklığının yarattığı alan derinliği, f5.6 değerindeki
diyaframa göre daha fazladır.

Filmin hesaplanan doğru pozlama değerinden
daha fazla ışık almasına fazla pozlama (over-exposure)
denir. Yani bu diyafram açıklığının hesaplanandan daha
açık olması anlamına gelmektedir. Bu durumda ortaya
çıkacak görüntü normalden daha parlak demektir. Bu, her
zaman yanlış pozlama anlamına gelmez, kimi zaman
görüntü yönetmeninin tercihi de olabilir.

değişiklikler olur?
Cevap: Fazla pozlama durumunda görüntüde şu
değişiklikler olur:
• Daha az gren
• Fazla doymuş renkler
• Kuvvetli siyah
• Yüksek kontrast.

Az pozlama (under-exposure) normalden daha az
ışığın objektiften girdiği ve filmin az ışıkla pozlandığı
anlamına gelir. Bu da görüntüde daha koyu resimlerin
oluşmasına neden olur. Özellikle sahnenin koyu ve gölgeli
alanları siyaha doğru yaklaşır. Bu pozlama biçimi de kimi
zaman görüntü yönetmeninin tercihi olabilir.

Az pozlama durumunda görüntüde şu
değişiklikler olur:
• Daha fazla gren
• Az doygun renkler
• Sisli siyah
• Düşük kontrast
• Az keskinlik.

Video kameralarda ışık ölçümü filmdekinden çok
farklıdır. Tüm video kameralarda ışık ölçümü kamera
içine dâhil edilmiş ve kamera objektifinin arkasında yer
alan bir ışık ölçer ile yapılır. Video içindeki ışık ölçer
CCD alıcılarının ışığa karşı duyarlılıkları ve video kare
sayısına bağlı olarak önceden kalibre edilmiştir. Filmde
kullanılan ışık ölçerlerde, film duyarlılıkları ve kare sayısı,
görüntü yönetmeni tarafından ışık ölçere tanımlanırken,
video kameralarda bu değişkenler üretim aşamasında sabit
olarak kamera içindeki iç ışık ölçere tanımlanır.

Video kameraların ışık ölçüm sistemleri modelden
modele farklılık gösterebilir. Kimi modellerde sahnenin
genelinden ölçüm yapılırken kimi modellerde de nesnenin
genelde kompozisyonun ortasında yer alacağı farz edilerek
çerçevenin merkezindeki küçük bir alandan ölçüm yapılır.

Film çalışmalarındaki ışık ölçümlerinde olduğu
gibi video yapımlarında da pozlama için tek bir doğru
yoktur. Doğru pozlama çekilecek filmin atmosferi, biçemi
ve görsel anlamına göre film yaratıcısının seçimidir. Bu
seçim yapılırken görüntü yönetmeni videoda pozlamayı
kontrol etmek için iki türlü yöntem kullanır; birincisi
otomatik diyafram, ikincisi elle diyafram kontrolüdür.

Tüm video kameralarda otomatik diyafram (auto
iris) ya da otomatik pozlama fonksiyonu vardır. Bu tip
ölçümlerde sahneden ortalama bir ölçüm yapılır ve
kameranın kendisi bu genel ölçüme uygun diyafram
değerini otomatik olarak belirler. Bu tip ölçümler görüntü
yönetmenine kolaylık getirse de zaman zaman istenmeyen
sonuçlarla da karşılaşılabilir.

Video kameralarda doğru pozlama zoom
objektifinin, kamera içi ışık ölçerin, otomatik diyaframın
ve manuel diyafram kontrolünün kombinasyonu ile ortaya
çıkar. Bunun için standart aşamalar şu şekilde
gerçekleştirilir:
• Öncelikle çerçevenin hangi bölgesinin doğru
pozlanacağına karar verilmelidir. Bu,
kompozisyona, atmosfere ve anlatılacak hikayeye
bağlı estetik bir karardır.
• Çerçevenin içinde doğru pozlanmasına karar
verilen alana zoom objektif ile optik kaydırma
yaparak yaklaşılır. Kamerada otomatik diyafram
fonksiyonu seçilerek o bölgenin doğru pozlama
değerlerine göre ayarlanması sağlanır.
• Otomatik diyafram fonksiyonu kapatılarak elle
kontrole geçilir. Bu işlem o andaki pozlama
değerlerinin sabitlenmesini sağlar.
• Zoom objektifi tekrar optik olarak geri hareket
ettirilerek istenen çerçeveye geri dönülür. Bu
sırada çerçeve içerisindeki karanlık ya da
aydınlık alanlar hiçbir şekilde pozlama
değerlerini etkilemez. Çünkü pozlama değerleri
bir önceki işlemle sabit hale getirilmiştir ve
değişmeyecektir.
• En sonunda elle diyafram kullanılarak yapılacak
ufak değişikliklerle daha detaylı bir pozlama
ayarı yapılabilir. Bu da tercihen doğru kalibre
edilmiş bir monitör ya da kamera bakacı aracılığı
ve göz ile yapılmalıdır.

İster güneş ışığı altında ister yapay ışık altında isterse de her ikisinin birlikte kullanıldığı durumlarda olsun ışık kaynağının teknik ve estetik özelliklerinin oluşacak görüntüde çok büyük etkisi vardır. Işık kaynaklarının oluşturduğu “ışık yoğunluğu” doğrudan pozlamayı etkiler.

Bir sahnenin görsel dinamiklerini oluşturan sahnenin fiziksel özellikleri, sahnede yer alan nesnelerin yüzeylerinin ışığı yansıtma dereceleri, sahne içindeki gölgeli ve aydınlık alanların oranları, kullanılan renkler ve sahnede içinde yer alacak tüm hareketler (oyuncuların, nesnelerin ve kameranın hareketi) ışıklandırma ve pozlamayla ilgilidir.

Özellikle film yapımında kullanılan objektif filtreleri kameraya giren ışığın kalitesini, rengini ve yoğunluğunu değiştirir. Her filtrenin ışık geçirgenliği filtre faktörü sayesinde hesaplanır. Dolayısıyla filtre kullanımı durumunda pozlama değişkenleri etkilenir.

Kullanılan objektifin nitelikleri görüntü malzemesi üzerine düşen ışığın miktarıyla doğrudan ilgilidir. Objektifin içinde yer alan lenslerin kalitesi ışık geçirgenlikleriyle belirlenir. Bu sayede objektifin maksimum ne kadar ışık geçirebildiği diyafram açıklığının genişliği ile ölçülür. Çok ışık geçirebilen objektiflere “hızlı objektif” tanımlaması yapılır. Pozlama üzerinde esnek bir kontrol sağlanabilmesi objektifin diyafram değerleriyle doğrudan ilgilidir.

Işık ölçer ya da pozometre, bir sahnedeki ışık yoğunluğu değerlerini kesin bir şekilde ölçen hesaplayıcı bir alettir ve çekim esnasındaki pozlama değişkenlerini göz önünde bulundurarak uygun pozlamayı hesaplar. Nihai olarak ışık ölçer, film hızı (film duyarlılığı) ve örtücü hızı (saniyedeki kare sayısı) ışık ölçere tanımlandıktan sonra düşen ışığın yoğunluğuna göre doğru pozlama için kullanılması gereken diyafram değerini verir. Böylece görüntü yönetmeni ya da kameramanın çekime başlamadan önceki kamera üzerindeki son düzenlemesi ışık ölçerin verdiği diyafram değerini kameraya (objektife) tanımlamaktır.

Adından da anlaşıldığı gibi ışık kaynaklarından sahnenin üzerine düşen ışığı ölçmek için kullanılan düşen ışık ölçer daha çok film yapımında kullanılan bir ışık ölçerdir.

Yansıyan ışık ölçer bir sahneden yansıyan ışığın yoğunluğunu ölçmek için kullanılır. Bu tip ışık ölçerlerin kullanım amacı geniş açılı genel bir ölçüm yapmaktır. Yaklaşık 45 derecelik bir açıyla sahnedeki tüm alandan ve nesnelerden yansıyan ışık ortalama bir değerle ölçülür. Yansıyan ışık ölçer kamera yanından sahneye doğru ışığa duyarlı hücreleri yönlendirilerek kullanılır. Böylece sahnenin içindeki nesnelerden farklı değerlerde yansıyıp objektife gelen ışıkların ortalaması ölçülür.

Daha çok film setlerinde kullanılan önemli bir yansıyan ışık ölçer çeşididir. İçinde dar açılı bir lens olan bu yansıyan ışık ölçer genellikle 1 derecelik bir açıyla çok dar alanların ışık yoğunlukları ve parlaklıklarını ölçmek için kullanılır. Bir sahnedeki farklı nesnelerden yansıyan farklı ışık değerlerini belirleyerek alanların içindeki farklı değerleri ölçümlemeye yarar. Aynı zamanda ulaşımı kolay olmayan mesafelerdeki alanları ölçmeye de olanak tanır.

Işığın filmi pozladığı sürenin uzunluğudur ve “örtücü hızı”da denir. Film kameralarında bu saniyede pozlanacak kare sayısı ve örtücü açısına bağlıdır.

Işık ölçere pozlama hesabı için tanımlanması gereken ikinci değişken filmin ışığa karşı duyarlılığını tanımlayan filmin pozlama indeksi (exposure index-EI), ASA ya da ISO olarak adlandırılan değerdir. Bu değerler film malzemesinin yüzeyindeki gümüş parçacıkları büyürken ışığa karşı duyarlılıkları artar ve değer olarak büyüktür. Bu durumda film hızlı olarak tanımlanır. Gümüş parçacıkları küçülürken de ışığa karşı filmin duyarlılığı azalır. ISO değeri olarak küçük ve film yavaş olarak tanımlanır. Böylece hızlı film daha az ışığa ihtiyaç duyarken yavaş film daha fazla ışığa ihtiyaç duyar. Örneğin 200 ISO bir film 400 ISO bir filmden iki kat daha fazla ışık yoğunluğuna ihtiyaç duyacaktır.

Nesnenin üzerine düşen ışık miktarını tanımlayan “ışık yoğunluğu” kavramı ışık kaynağının gücü ve ışık kaynağı ile nesne arasındaki mesafeyle ilgilidir.

Objektifin içinden geçen ışığın miktarını belirleyen sisteme denir. Pozlamayı belirleyen son aşamadır ve ışık ölçer hesaplamasındaki f / değeri olarak belirlenen sonuç değerdir. Yani bundan önceki ilk iki değer (pozlama süresi ve film hızı) ışık ölçere tanımlandıktan sonra ışık yoğunluğuna göre ışık ölçerin en uygun pozlama için hesapladığı f / değeridir.

Az pozlama durumunda görüntüde şu değişiklikler olur:

• Daha fazla gren
• Az doygun renkler
• Sisli siyah
• Düşük kontrast
• Az keskinlik

Fazla pozlama durumunda görüntüde şu değişiklikler olur:

• Daha az gren
• Fazla doymuş renkler
• Kuvvetli siyah
• Yüksek kontrast

Normal şartlarda saniyede 24 kare çekilen bir filmin her bir karesi saniyenin 1/48’inde (örtücü açısı 180 derece kullanıldığında) pozlanacaktır. Bu değer genellikle film çekimlerinde en çok kullanılan değerdir ve ışık ölçere tanımlanacak ilk değerdir. Ancak pozlama süresi örtücü açısı değiştirildiğinde ya da sahnedeki hareket hızlandırılmak ve yavaşlatılmak istendiğinde değişiklik gösterir.

Bir sahnenin hangi f / değeriyle pozlanabileceğinin bulunabilmesi için öncelikli olarak pozlama değişkenlerinin doğru olarak ışık ölçere tanımlanması gereklidir. Önce kamerada pozlanacak filmin ışığa karşı duyarlılığı, yani ISO değeri, sonrasında da her bir karenin pozlama zamanı yani saniyede kaç kare pozlanacağı tanımlanmalıdır. Bu tanımlamalardan sonra ışık ölçer kullanıma hazırdır. Durum örtücünün 180 derecelik bir örtücü olduğunda geçerlidir. Eğer farklı bir örtücü açısı kullanılıyorsa ya hesaplama sonucu ortaya çıkacak f / değerine ekleme ya da çı- karma yapılarak, ya da ISO değeri değiştirilerek ortaya çıkan sorun çözülebilir. Örneğin, 90 derecelik bir örtücü kullanılıyorsa ölçüm sonucu bulunan pozlama değerinde 1 f / değeri düşürülerek (diyafram açıklığı 1 f / değeri büyüyecektir) ya da filmin pozlama indeks değeri 200 ISO ise bu değer ışık ölçerde 100 ISO olarak tanımlanarak işlem yapılabilir.

Tüm video kameralarda otomatik diyafram (auto iris) ya da otomatik pozlama fonksiyonu vardır. Bu tip ölçümlerde sahneden ortalama bir ölçüm yapılır ve kameranın kendisi bu genel ölçüme uygun diyafram değerini otomatik olarak belirler. Bu tip ölçümler görüntü yönetmenine kolaylıklar getirse de zaman zaman istenmeyen sonuçlarla da karşılaşılabilir.

Kimi video kameralarda ölçümler genelde nesnenin merkezde olacağı kabul edilerek çerçevenin orta noktasından yapılır. Eğer nesne ya da oyuncu gerçekten orta noktada duruyorsa nesneden yansıyan ışığa göre pozlama doğru kabul edilebilir. Ancak nesne merkezde değil de çerçevenin sağında ya da solunda yer alıyorsa veya oyuncu merkezden çerçevenin kenarlarına doğru hareket ediyorsa ne olacaktır? Bu gibi durumlarda otomatik diyafram istenmeyen sonuçlara yol açabilir.

Örneğin, çerçevenin içine beyaz tişörtlü birinin girmesi durumunda otomatik diyafram kendini beyaz tişörtten yansıyan ışığa göre kısacak ve böylece arka fon kararacaktır. Çerçeve dışına çıktığında da diyafram tekrar eski konumuna gelecektir. Bu kamera hareketi yaparken de karşılaşılabilecek bir durumdur. Kamera hareketiyle birlikte çerçevenin değişimi sırasında parlak ve karanlık alanlar devamlı olarak diyafram değişimlerine yol açacak ve bu kesinlikle istenmeyen bir durum olacaktır.

1. Öncelikli olarak çerçevenin hangi bölgesinin doğru pozlanacağına karar verilmelidir. Bu kompozisyona, atmosfere ve anlatılacak hikayeye bağlı estetik bir karardır.
2. Çerçevenin içindeki doğru pozlanmasına karar verilen alana zoom objektif ile optik kaydırma yaparak yaklaşılır. Kamerada otomatik diyafram fonksiyonu seçilerek o bölgenin doğru pozlama değerlerine göre ayarlanması sağlanır.
3. Otomatik diyafram fonksiyonu kapatılarak elle kontrole geçilir. Bu işlem o andaki pozlama değerlerinin sabitlenmesini sağlar.
4. Zoom objektifini tekrar optik olarak geri hareket ettirilerek istenen çerçeveye geri dönülür. Bu sırada çerçeve içerisindeki karanlık ya da aydınlık alanlar hiçbir şekilde pozlama değerlerini etkilemez. Çünkü pozlama değerleri bir önceki işlemle sabit hale getirilmiştir ve değişmeyecektir.
5. En sonunda elle diyafram kullanılarak yapılacak ufak değişikliklerle daha detaylı bir pozlama ayarı yapılabilir. Bu da tercihen doğru kalibre edilmiş bir monitör ya da kamera bakacı aracılığı ve göz ile yapılmalıdır.