Basit faiz, bir miktar paranın sadece bir dönem faizlendirilmesidir. Bir dönemden kastedilen bir gün, bir hafta, bir ay, bir yıl olabilir. Önemli olan paranın ne kadar süre faizlendirildiği değil, sadece bir dönem faizlendirildiğidir.

Basit faiz işlemlerinde alınan ya da ödenen faiz tutarı

Faiz Tutarı = Anapara x Yıllık Faiz Oranı x Süre 

formülü ile hesaplanır.

Baliğ, anapara ve faiz tutarının toplamını ifade etmektedir. 

Süre sonunda hesaplanan faizin anaparaya eklenmesiyle baliğe ulaşılır. Baliğ, anapara ve faiz tutarının toplamını ifade etmektedir. Dönem sonundaki (anapara+faiz tutarı) aşağıdaki gibi hesaplanır:

S = P * (1+r*t)

Basit faiz işlemlerinde diğer veriler biliniyorken, anapara bilinmiyorsa, anapara şu şekilde belirlenir:

P = I / r*t

Baliğ verisiyle ise 

P = I / (1+r*t)

şeklinde hesaplanır.

Bazı finansal işlemlerde iki tarih arasındaki gün sayısının belirlenerek, hesaplamaların yapılması gerekebilir. İki tarih arasındaki gün sayısı belirlenirken, her ayın 30 gün, bir yılın ise 360 gün olarak alınmasına yaklaşık zaman yöntemi denir.

İskonto, fiyat indirme, bir değeri vadesinden önce paraya dönüştürme demektir. İskonto, en çok senetlerin iskonto edilmesinde kullanılır. İşletmeler satışlarını artırmak, daha fazla müşteriye ulaşmak için vadeli satış yaparlar. Alacaklarını garanti altına almak için de borçlulardan yasal geçerliliği olan “senet” ya da “bono” alırlar. Senetlerin vadesi geldiğinde, borçlu borcunu işletmeye ödeyerek, vermiş olduğu senedi geri alır. Ancak işletmenin paraya ihtiyacı olduğunda senedin vadesini bekleyemeyebilir. Bu gibi
durumlarda işletme elindeki senetleri bir finans kurumuna iskonto ettirerek vadesinden önce paraya dönüştürmüş olur.

Günlük dilde iskonto yerine “kırdırma” kavramı da kullanılmaktadır.

İç iskonto yönteminde iskonto tutarı, peşin değer (değerleme günündeki değer) üzerinden hesaplanır. Bir bononun nominal değeri, bononun üzerinde yazılı ve sabit olmakla birlikte peşin değeri, günden güne değişir.

İskontonun senedin vade değeri üzerinden yapılmasına ise dış iskonto denir. İskonto tutarı borcun vade değeri ile senedin paraya dönüştürüleceği gündeki değeri arasındaki fark kadardır.

Belli vadeli bir senet yerine, daha ileri tarihli yeni bir senet verilmesi gerekebilir. Böyle bir durumda mevcut senet ile yeni verilen senetlerin bugünkü değerlerinin birbirine eşit olması gerekir. Yeni verilen senedin peşin değeri iç ya da dış iskonto yöntemine göre belirlenebilir.

Para alışverişlerinde faiz, paranın o günkü değeri üzerinden değil de vadeli değeri üzerinden hesaplanırsa “dış faiz” ya da “peşin faiz” hesaplanmış olur. Bu durumda uygulanan faizle gerçekte yüklenilen faiz farklıdır. Gerçekte yüklenilen faiz uygulanan faizden yüksek olmaktadır. Doğru olanı, faizin daima kullanılan para üzerinden hesaplanmasıdır.

Peşin faiz uygulaması, kredi kurumlarının genellikle kredi faizlerini düşük göstermek amacıyla başvurdukları bir yöntemdir.

Bazı finansal işlemlerde iki tarih arasındaki gün sayısının belirlenerek, hesaplamaların yapılması gerekebilir. İki tarih arasındaki gün sayısı belirlenirken, her ayın tam gün sayısının ve yılın 365 gün olarak alınmasına tam zaman yöntemi denir.

Senetlerin iskonto işleminde üç tarihle karşılaşıyoruz. Bunlar;

1. senedin düzenlendiği tarih
2. senedin kırdırıldığı tarih (Senedin değerlemeye tabi tutulduğu tarih)
3. senedin vade tarihidir.

Peşin faiz uygulaması, kredi kurumlarının genellikle kredi faizlerini düşük göstermek amacıyla başvurdukları bir yöntemdir.

Paranın ya da sermayenin kolaylıkla elde edilebildiği dönemlerde faiz oranları düşme eğilimi gösterir.

Sıkı para politikalarının uygulandığı dönemlerde, sermayenin sağlanması zorlaştığından, faiz oranları yükselme eğilimi gösterir.

Bir ülkede faiz oranlarının düşük tutulmaya çalışılması, paranın faiz oranları daha yüksek olan ülkelere kaçmasına neden olabilecektir. Çünkü sermayenin uluslararası hareketinde faiz oranlarının önemi büyüktür. Sermayenin uluslararası akışı, ülkelerin ekonomik büyümesini ve fiyat yapısını etkiler.

Bugün elde edilen belirli bir miktar para ile daha sonra elde edilecek aynı miktardaki para, aynı değerde değildir. Çünkü paranın verilmesinde ya da alınmasında, bu paranın, o günkü hazır kullanım hakkından vazgeçilmesi söz konusudur. Paranın veya sermayenin o günkü kullanım hakkından vazgeçilmesinin bedeli, paranın zaman değerinden kaynaklanmaktadır.

Bireyler ya da kurumlar giderlerinden daha fazla gelire sahipse, tasarruf ederler. Tasarruf sahipleri, tasarruflarını gelir getirici alanlarda değerlendirmek isterler. Bazı tasarruf sahipleri, fon fazlalarını gayrimenkul gibi sabit varlıklara yatırırken, bazı tasarruf sahipleri tasarruflarını banka gibi finansal kuruluşlara yatırır ya da tahvil gibi finansal varlıklara yatırım yaparlar. Yatırım döneminin sonunda, tasarruf sahipleri yatırdıklarından daha fazla para alırlar. Aradaki fark yatırımcının elde ettiği gelirdir. Bu
gelire faiz adı verilir.

Düşük faiz oranları işletmeleri yeni yatırımlara teşvik ederek, istihdamın artmasını sağlar. Bunun yanında düşük faiz oranları, mallara olan talebi arttırırsa, fiyatların genel düzeyini hızla yükselebilir. Bu durumda da birçok kişinin yaşam standardı olumsuz etkilenebilecektir.

Basit faiz işlemlerinde diğer veriler biliniyorken, süre bilinmiyorsa, süre basit faiz tutarının hesaplandığı eşitlikten faydalanılarak bulunabilir. Basit faiz hesaplamalarında kullandığımız ilk formülde t’i çekersek eşitlik şu hale gelir:

I = P*r*t yani t = I/ P*r