FİNANSAL KURUMLAR Dersi MERKEZ BANKACILIĞI soru cevapları:
Toplam 66 Soru & Cevap#1
SORU: Merkez bankacılığı nasıl başlamıştır?
CEVAP: Merkez bankacılığı: Bazı yazarlara göre merkez bankacılığı emisyon yetkisinin verilmesiyle başlamış, bazılarına göre ise son kredi mercii olmalarıyla başlamıştır.
#2
SORU: Merkez bankası faaliyetlerinin etkileri nelerdir?
CEVAP: Merkez bankası faaliyetleri; faiz oranlarını, kredi tutarını, para arzını ve finansal piyasaları doğrudan etkilemekte ve ayrıca milli gelir ve enflasyon üzerinde de önemli bir etkiye sahip olmaktadır.
#3
SORU: Merkez bankası olarak kabul edilen ilk banka nerede kurulmuştur?
CEVAP: Merkez Bankası olarak kabul edilen ilk banka 1668’de kurulan İsveç Devlet Bankasıdır.
#4
SORU: Merkez bankalarını diğer bankalardan farklı kılan en önemli etken nedir?
CEVAP: Merkez bankalarını önemli hale getiren ve diğer bankalardan farklı kılan en önemli etken emisyon yetkisine sahip olmalarıdır.
#5
SORU: Emisyon nedir?
CEVAP: Emisyon genel anlamda, bir ülkede kâğıt para, tahvil, bono ve hisse senetleri gibi değerlerin ilk kez piyasaya sürülmesidir. Merkez bankaları için bahsedilen emisyon banknot emisyonudur.
#6
SORU: Merkez bankası nasıl tanımlanabilir?
CEVAP: Merkez bankaları para, kredi ve döviz politikalarını belirleyip uygulayan finansal para kurumlarıdır. Bu bankalar genellikle para çıkarma yetkisine ve tekeline sahip bulunmaktadırlar. Çok sayıda merkez bankasının emisyon işlemlerini yürüttüğü tek ülke Amerika Birleşik Devletleri’dir. ABD’de merkezî bir merkez bankasından hariç (FED), farklı eyaletlerde kurulmuş 12 adet merkez bankası daha vardır. Diğer ülkelerde kuruldukları tarihten itibaren yahut sonradan emisyon işleri tek bir merkez bankasında toplanmıştır. Merkez bankası ayrıca en son kredi veren, bankaların likidite gereksinimini karşılayan kurum olarak ulusal banka sisteminin başı, uluslararası finansal sistemin de bir parçasıdır. Bu nitelikleriyle merkez bankası para ve kredi hacmini ekonominin gereksinmelerine göre düzenleyen ve ekonomiye yön veren bir kurumdur. Bu nedenle günümüzde merkez bankalarının çok büyük bir çoğunluğu devletleştirilmiş ya da kuruluş ve işleyişleri devlet denetimi altına alınmıştır.
#7
SORU: Özel merkez bankası statüsündeki emisyon bankaları hangi ülkelerde bulunmaktadır?
CEVAP: Özel merkez bankası statüsündeki emisyon bankaları sadece Amerika Birleşik Devletleri, İtalya, Japonya gibi birkaç ülkede bulunmaktadır.
#8
SORU: Merkez bankalarının para piyasasını nasıl etkilemektedir?
CEVAP: Bir para piyasası aracısı olmasına karşın merkez bankasının sermaye piyasasına da dolaysız ve dolaylı etkileri vardır. Merkez bankası açık piyasa işlemleri ile devlet tahvillerine ve hazine bonolarına yatırım yaparak ve bankalardan sağladıkları mevduat karşılıklarını orta ve uzun vadeli kredilere yatırarak sermaye piyasasını doğrudan etkiler. Ayrıca merkez bankası, faiz oranları ve para arzı konusundaki kararları ile finansal aracıların çalıştıkları makro koşulları ve merkez bankasından bankalara akan fonların hacmini ve koşullarını değiştirerek, bu finansal aracıların sermaye piyasasındaki faaliyetlerini dolaylı biçimde etkileme olanağına sahiptir. Merkez bankaları bu önemli işlevleriyle devletin haznedarlığı, mali danışmanlığı görevini üstlenirler. Bütün bunlara ek olarak, merkez bankaları çoğu kez takas merkezi olma, uluslararası ödemelerde aracılık yapma, altın ve döviz rezervlerini ve bankaların kasa fazlalarını koruma görevlerini de yerine getirirler.
#9
SORU: Merkez bankası bağımsızlığı nedir?
CEVAP: Merkez bankasının öncelikli amaçlarına yönelik politikaları belirleme ve kullanılacak araçlara ilişkin kararlarında bağımsız olmalarıdır. Dolayısıyla bağımsızlık, para politikası kararlarının alınmasında ve uygulanmasında merkez bankalarının siyasetten ve diğer baskı unsurlarından bağımsız hareket edebilme yeteneğini ifade eder.
#10
SORU: İsveç Bankası ne zaman kurulmuştur?
CEVAP: 1668 yılında özel bir bankanın devlet bankası şekline dönüştürülmesiyle kurulmuştur. 1897 yılında ise tek başına banknot ihraç etme hakkını elde etmiş ve yetkileri ve sorumlulukları genişleyerek faaliyetlerini bugüne kadar sürdürmüştür.
#11
SORU: İngiltere Bankası ne zaman kurulmuştur?
CEVAP: 1694 yılında kurulan İngiltere Merkez bankası, en eski merkez bankalarından birisidir.
#12
SORU: İngiltere’de merkez bankasının bağımsızlığı nasıl sağlanmıştır?
CEVAP: 1946 yılında çıkarılan Bankacılık Kanunu, hükümeti merkez bankası üzerinde kanuni otorite durumuna getirmiştir. 1997 yılına kadar İngiltere Merkez Bankası çok az düzeyde bağımsızlığa sahip olmuştur. Çünkü bu döneme kadar faiz oranlarının değiştirilmesi kararı merkez bankası tarafından değil, hazine bakanlığı tarafından verilmiştir. 1997 yılında İşçi Partisinin iktidara gelmesiyle tüm bu uygulamalar değişmiştir ve Merkez Bankasına faizleri belirleme yetkisi verilmiştir. Böylece İngiliz Merkez Bankasının bağımsızlığının önü açılmıştır.
#13
SORU: Japon Bankasının kurulma amacı nedir?
CEVAP: 1882 yılında birkaç milli banka tarafından aşırı miktarda çıkarılmış banknotların yaratmış olduğu kaosu gidermek amacıyla kurulmuştur. Milli bankalara, belli bir süre içinde banknotlarını çekme emri verilmiş ve banknot ihraç etme yetkisi Japon Merkez Bankasına verilmiştir.
#14
SORU: Japon Bankası bağımsız mıdır?
CEVAP: Yakın zamana kadar Finans Bakanlığının aşırı yetkileri nedeniyle Japon Merkez Bankası bağımsızlığa kavuşamamıştır. 1998 yılında çıkarılan yeni bankacılık yasası ile Merkez Bankasına daha fazla bağımsızlık verilmiş ve para politikasının araçları yeniden tanımlanmıştır.
#15
SORU: ABD Merkez Bankası (FED) neden kurulmuştur?
CEVAP: Dünyada merkez bankalarının gelişimi incelendiğinde en farklı örneği ABD Merkez Bankasının yani FED’in (Federal Reserv Bank) oluşturduğu görülür. ABD’de kamuoyunun merkezileşmeye karşı olan tutumu nedeniyle 20. yüzyılın başına kadar, (merkezî olarak) bir merkez bankası kurulamamıştır. Ülkede son kredi merci olacak bir kurumun olmaması nedeniyle 19. yüzyıl sonlarında ve 20. yüzyıl başlarında ABD’de, ulusal bazda banka panikleri yaşanması sıradan hale gelmiştir. Nihayet 1907’de yaşanan banka paniklerinin finansal sisteme verdiği büyük zararlar, kamuoyunun merkezî bir banka kurulması konusunda ikna olmasına yardımcı olmuştur. 1913 yılında bölgesel bazda faaliyet gösteren 12 merkez bankasının katılımıyla FED kurulmuştur. Bu 12 banka içinde New York, Şikago ve San Fransisko bankaları FED varlıklarının % 50’sine sahip olmuştur. Her bir banka yarı kamu yarı özel sektör kaynaklı olarak faaliyet göstermektedir.
#16
SORU: ABD Merkez Bankası (FED), dünyadaki diğer merkez bankalarından hangi yönleriyle ayrışmaktadır?
CEVAP: FED hem 12 eyalet merkez bankalarını bünyesinde barındırmasıyla, hem de amaç ve araç bağımsızlığına sahip olmasıyla diğer merkez bankalarından farklılaşmaktadır.
#17
SORU: ABD Merkez Bankasının (FED) görevleri nelerdir?
CEVAP: FED’in görevleri; çek takası, para basımı, piyasadaki yıpranmış paranın geri çekilmesi, bankalara reeskont kredisi verilmesi, bankalar arasındaki birleşme faaliyetlerinin değerlendirilmesi, iş dünyası ile federal rezerv sistemi arasındaki ilişkiyi sağlama, bankaları inceleme, bölgesel olarak iş dünyasındaki gelişmelerle ilgili bilgi toplamak, para politikaları üzerinde araştırmalar yapacak uzman personel bulundurmak olarak sayılabilir. FED’i oluşturan 12 merkez bankası da para politikalarının oluşumunda rol oynamaktadırlar.
#18
SORU: Avrupa Merkez Bankası (ECB) hangi anlaşma ile kurulmuştur?
CEVAP: Maastricht Anlaşması ile kurulması kararlaştırılan Avrupa Merkez Bankası (ECB) ve Avrupa Merkez Bankası Sistemi (ESCB) 1999 Ocak ayında faaliyete geçmiştir. Maastricht Anlaşması ECB’yi Euro ihracı üzerinde özel yetkilerle donatmıştır.
#19
SORU: Avrupa Merkez Bankasının yapılanması nasıldır?
CEVAP: Avrupa Merkez Bankasının yapılanması FED’in yapılanmasına benzemektedir. Birliğe üye her ülkenin merkez bankası FED bünyesindeki 12 bankanın rolüne benzer fonksiyonlar üstlenmektedir. ECB, dünyadaki en bağımsız merkez bankası olarak değerlendirilmektedir.
#20
SORU: Eurosistem’in üyeleri kimdir?
CEVAP: Euro alanı içindeki ülkelerin merkez bankaları bir araya gelerek Eurosistemi oluşturmaktadırlar. Eurosistem, ECB’nın yönetim konseyi ve yürütme kurulu tarafından yönetilmektedir. ABD’deki federal rezerv sistemi gibi federal bir sitemdir.
#21
SORU: Eurosisteme dâhil ülkelerin merkez bankalarının, üstlendikleri görevler nelerdir?
CEVAP: ECB kurulduktan sonra ulusal merkez bankalarının önemleri azalmakla birlikte hâlâ önemli görevler üstlenmektedirler. Ulusal merkez bankaları (National Central Bank-NCB), ECB’den ayrı bir tüzel kişiliğe sahiptirler. Aynı zamanda Eurosistemin bir parçası olarak fiyat istikrarının sağlanmasından sorumludurlar. NCB, Euro alanı içindeki görevlerini ECB’nin öncülüğü ve talimatları doğrultusunda yerine getirir. Yani NCB’leri tüm Euro alanı için öngörülen tek bir para politikası doğrultusunda çalışırlar.
#22
SORU: 1920’de Brüksel’de toplanan Milletler arası Finansman Konferansında, merkez bankaları ile ilgili alınan karar nedir?
CEVAP: 1920’de Brüksel’de toplanan Milletler arası Finansman Konferansında, henüz kendi merkez bankasını kurmamış olan tüm ülkelerin, bu boşluklarını kısa zamanda doldurmaları yönünde karar alındı. Bu tarihten sonra dünyada birçok ülke kendi merkez bankasını kurdu. Örneğin 1921’de Güney Afrika Rezerv Bankası, 1922’de Peru Rezerv Bankası, 1923’de Kolombiya Cumhuriyeti Bankası, 1924’te Çin Merkez Bankası, Yunanistan Bankası, 1931’de Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, 1932’de Meksika Bankası, 1934’te Yeni Zelanda Rezerv Bankası, 1935’te Kanada Bankası, Hindistan Rezerv Bankası, Arjantin Cumhuriyeti Merkez Bankası, 1940’ta Venezüella Bankası, 1941’de Afganistan Bankası, 1948’de Pakistan Devlet Bankası, 1954’te İsrail Bankası, 1957’de Federal Alman Bankası kurulmuştur. Böylece günümüzde, hemen hemen Merkez Bankası olmayan ülke kalmamıştır.
#23
SORU: Osmanlı İmparatorluğunda, sınırlı olarak merkez bankası fonksiyonlarını yerine getiren ilk banka hangisidir?
CEVAP: Osmanlı İmparatorluğu döneminde sınırlı da olsa merkez bankası işlevlerini yerine getiren ilk banka yabancı sermaye ile 1856 yılında merkezi Londra’da bulunan İngiliz sermayeli Bank-ı Osmanî’dir.
#24
SORU: Bank-ı Osmanî’nin yetkileri nelerdir?
CEVAP: İlk kurulduğunda bankanın yetkileri küçük miktarlarda kredi vermek, hükümete avans sağlamak ve bazı hazine bonolarını iskonto etmekle sınırlanmıştır. Daha sonra bu banka feshedilerek yerine 1863 yılında Fransız- İngiliz ortaklığı şeklinde yeniden örgütlenerek bir devlet bankası niteliği kazanmıştır. Osmanlı Bankası’na 30 yıllık bir süre için banknot basma ayrıcalığı verilmiştir. Ayrıca banka devletin haznedarlığını üstlenerek devlet gelirlerini tahsil etmek, hazinenin ödemelerini gerçekleştirmek, iç ve dış borç ödemelerini gerçekleştirmek gibi görevleri de üstlenmiştir.
#25
SORU: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ne zaman kurulmuştur?
CEVAP: 1923 İzmir İktisat Kongresinde milli sermayeli bir merkez bankasının kurulması üzerinde durulmuş ve bu doğrultudaki girişimler sonucunda Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 1930 yılında 1715 sayılı Yasa ile özel hukuk hükümlerine göre anonim şirket statüsünde, karma bir banka olarak kurulmuştur.
#26
SORU: TCMB’nin hisseleri kaça ayrılmaktadır?
CEVAP: Bankanın hisseleri (A), (B), (C) ve (D) hisselerine ayrılmıştır. A sınıfı hisseler hükümete aittir ve Banka’nın Kuruluş Kanunu’na göre bu hisselerin, toplam sermayenin %15’inden fazla olamayacağı belirtilmiştir. B sınıfı hisseler milli bankalara, C sınıfı hisseler yabancı bankalar ile imtiyazlı şirketlere, D sınıfı hisseler ise Türk ticaret kuruluşlarıyla Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilere ayrılmıştır.
#27
SORU: 1715 sayılı Kanun kabul edildiğinden itibaren geçen kırk yıllık sürede, genel olarak TCMB ile ilgili hangi değişimler meydana gelmiştir?
CEVAP: Yaklaşık olarak 40 yıl yürürlükte kalan 1715 sayılı T.C. Merkez Bankası Kuruluş Kanunu yürürlükte kaldığı süre içinde 22 kez değiştirilmiş, günün koşullarına uydurulmaya çalışılmıştır. Yasa’da yapılan değişiklikler daha çok Bankanın Hazineye ve Kamu İktisadi Teşekküllerine daha fazla kredi vermesini sağlamaya yönelik olmuştur. Açık finansman yolları yasallaştırılmıştır. TCMB, zaman içinde Devlete, Maliye Bakanlığına karşı bağımsızlığını büyük ölçüde yitirmiş, başlangıçta banknot çıkarmasına ilişkin olarak getirilen sıkı sınırlar kısa süre sonra genişletilmiş, bankanın temel işlevi, etkin bir para politikası yürütmekten ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunmaktan çok, kamu kesiminin finansman açıklarını kapatmak olmuştur. Diğer bir deyişle Merkez Bankası, kamunun finansman açıklarını kapatan bir banka görünümü almıştır.
#28
SORU: 1211 sayılı Kanun ile hangi düzenlemeler gerçekleştirilmiştir?
CEVAP: TCMB, 14.01.1970 tarihinde kabul edilip, 26.01.1970 tarihinde yürürlüğe giren 1211 sayılı Kanun’la, günün ve planlı ekonominin koşullarına uygun olarak yeniden yapılandırılmış, görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir. 25.4.2001 tarihli ve 4651 sayılı Kanun’la yapılan değişikliklerle, öncelikle merkez bankalarının bağımsızlıkları konusundaki ilkeler gerçekleştirilmeye çalışılmıştır. Bu düzenleme ile Bankanın anonim şirket statüsü korunurken Hazinenin sahip olduğu sermaye payının yüzde 51’den az olamayacağı hükme bağlanmıştır.
#29
SORU: 2001 krizi sonrası Merkez Bankası Kanunu’nda yapılan önemli değişiklik nedir?
CEVAP: 2001 krizinin ardından yaşanan yapısal dönüşüm sürecinin başında Merkez Bankası Kanunu’nda önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikle, TCMB’nin temel amacının fiyat istikrarı olduğu Yasa’da açıkça belirtilmiştir. Ayrıca TCMB’nin uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı araçlarını doğrudan kendisinin belirleyeceği hükme bağlanmış, böylece TCMB araç bağımsızlığına kavuşmuştur. Ayrıca Para Politikası Kurulunun oluşturulması ve karar alma mekanizmalarının kurumsallaşması yönünde önemli adımlar atılmıştır. Fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi doğrultusunda 2002 yılında itibaren enflasyon hedeflemesi uygulamasına geçilmiştir
#30
SORU: Enflasyon hedeflemesi nedir?
CEVAP: Enflasyon hedeflemesi, Merkez Bankaları’nın para politikasının fiyat istikrarını sağlamaya ve sürdürmeye yönelik olarak kurumsallaştırdığı bir para politikası rejimidir. Merkez Bankaları bu rejimde belirlenen ve ilan edilen enflasyon hedefine belirli bir süre sonunda ulaşacaklarını taahhüt etmekte ve para politikası araçlarını sadece belirlenen hedefe ulaşmaya yönelik olarak bağımsız bir şekilde kullanmaktadır.
#31
SORU: Genel olarak bir ekonomide kaç temel hedef vardır?
CEVAP: Genel olarak bir ekonomide dört temel hedef vardır: • Kaynakların tam olarak istihdamı • Sürdürülebilir bir ekonomik büyüme • Fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi • Ödemeler dengesi istikrarının sağlanması
#32
SORU: Gerçek anlamda merkez bankacılığı ne zaman ve hangi fonksiyonlarla ortaya çıkmıştır?
CEVAP: Gerçek anlamdaki merkez bankacılığı ise 18 yüzyılda aşağıdaki 3 önemli fonksiyonu içine alacak şekilde ortaya çıkmıştır: • Devletin bankası olmak, • Banknot ihraç tekeline sahip olmak ve • Likiditenin son mercii olmak.
#33
SORU: Altın standardının uygulandığı dönemde merkez bankalarının temel görevi nedir?
CEVAP: Altın standardının uygulandığı dönemde merkez bankalarının görevi sadece altın karşılığı para basmak olmuştur.
#34
SORU: Bretton Woods sisteminin uygulandığı dönemin etkileri nelerdir?
CEVAP: Bretton Woods sisteminin uygulandığı 1945-1971 döneminde ise ekonomi politikaları asıl olarak maliye politikalarına odaklanmış, para politikası ise maliye politikasını destekleyen bir unsur olarak görülmüştür. Bretton Woods parasal sisteminin yıkılışı ve dalgalı kur rejimine geçişle birlikte merkez bankalarının para politikası stratejilerinde ve kullandıkları araçlarda çok önemli değişiklikler meydana gelmiş, günümüz merkez bankacılığının temelleri atılmıştır.
#35
SORU: Merkez bankalarının makroekonomik fonksiyonu nedir?
CEVAP: Merkez bankalarının makroekonomik fonksiyonu, ulusal paranın değerini korumak yani fiyat istikrarını sağlamaktır.
#36
SORU: Merkez bankalarının mikroekonomik fonksiyonu nedir?
CEVAP: Merkez bankalarının mikroekonomik fonksiyonu, finansal istikrarı sağlamaktır.
#37
SORU: Fiyat istikrarı nedir?
CEVAP: Ekonomik birimlerin yatırım, tüketim ve tasarruf kararları alırken, dikkate almaya gerek duymadıkları ölçüde düşük enflasyon oranını ifade eder.
#38
SORU: Fiyat istikrarının sağladığı faydalar nelerdir?
CEVAP: Fiyat istikrarının sağladığı faydalar aşağıdaki gibi özetlenebilir: • Göreli fiyatlar kolaylıkla izlenebilir. Böylece tüketim ve yatırım kararları daha etkin alınır. • Tasarruf sahipleri ve yatırımcılar, fiyat istikrarı sürdürüldüğünden emin olduklarında enflasyon için ek risk primi talep etmezler. Aksi halde, enflasyonun yüksek ve dalgalı olduğu ülkelerde, yatırımcılar enflasyon riskinden korunmak için olması gereken getiriden daha yüksek getiri talep ederler. Bu da faiz oranlarının yükselmesine ve kaynak maliyetinin artmasına neden olur. • Verimsiz harcama ve yatırımı azaltır. Aksi halde, enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde, tasarruflar verimsiz alanlara kayabilir. • Enflasyondan korunmak için gereksiz ve verimsiz uğraşları azaltarak zaman kaybını önler. • Yerli para yerine yabancı para ikame edilmesi yönündeki tercihlerin önüne geçilir. • Gelir transferi ve gelir dağılımının bozulmasını önler. Enflasyon nedeniyle gelir dağılımı genellikle sabit gelirliler aleyhine bozulur. Gelir dağılımındaki bozulma toplumsal barışı da olumsuz yönde etkiler.
#39
SORU: Finansal istikrar nedir?
CEVAP: Reel ekonomi ile finansal sistem arasındaki ilişkinin istikrarlı bir şekilde sürdürülmesi için kurumlarda, piyasalarda ve ödeme araçlarında istikrar sağlanmasıdır.
#40
SORU: Merkez bankalarının para arzını kontrol etme fonksiyonu nereden kaynaklanmaktadır?
CEVAP: Merkez bankalarının para arzını kontrol etme fonksiyonu, bir yönüyle banknot ihraç etmedeki tekelci güçlerinden, diğer yönüyle de kredi vererek ve menkul kıymet satın alarak rezervleri yaratma ve yok etme güçlerinden kaynaklanmaktadır.
#41
SORU: Banknot ihracı bağlamında merkez bankalarının yeri nedir?
CEVAP: Banknot ihracı tarihsel gelişim süreci içinde bir egemenlik simgesi olarak kabul edildiği için merkez bankaları kâr amacı güden kuruluşlar olarak değil, ulusal çıkarları ön planda tutan ve kamu hizmeti sunan kuruluşlar olarak faaliyet gösterirler.
#42
SORU: Finansal piyasaların istikrarsız hareket etmesinin sonuçları nelerdir?
CEVAP: Bir ülkedeki finansal sistem, elinde fon fazlası olan tasarruf sahiplerinden fon gereksinimi olanlara fon aktarılması görevini üstlenir ve böylece yeni yatırımların gerçekleşmesini sağlar. Bu fon transferinin yerine getirilebilmesi için halkın finansal kurumlara güvenmesi ve tasarruflarını emanet etmede istekli olması gerekir. Finansal piyasalar istikrarsız hareket ediyorsa fon sahiplerinin güveni kaybolacak ve fonlar finans sistemine akmayacaktır. Sonuçta sermaye birikimine ilişkin fonlarda daralma, ekonomik büyümede gerileme ve işsizlikte artış söz konusu olacaktır. Böylece finansal istikrarın sağlanması ve sürdürülmesinin önemi ortaya çıkmaktadır.
#43
SORU: Finansal istikrarın sağlanmasında üç temel unsur nedir?
CEVAP: Finansal istikrar denildiğinde kurumlarda, piyasalarda ve ödeme sistemlerinde istikrardan bahsedilebilir. Bu üç unsur finansal istikrarın sağlanmasındaki temel ögelerdir.
#44
SORU: Finansal istikrarı sağlamak için TCMB neler yapmaktadır?
CEVAP: Finansal istikrarı sağlamak amacıyla TCMB; finansal piyasaları izlemekte, Türk parasının hacim ve tedavülünü düzenlemekte, ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemleri kurmakta, bu sistemlerle ilgili gerekli düzenlemeleri yapmakta, finansal sistemde istikrarı sağlayıcı ve para ve döviz piyasaları ile ilgili düzenleyici tedbirleri almaktadır.
#45
SORU: TCMB, finansal istikrara ilişkin değerlendirmelerini hangi raporla yayınlamaktadır?
CEVAP: la yayınlamaktadır? Cevap: TCMB, finansal istikrara ilişkin değerlendirmelerini şeffaflık ilkesi doğrultusunda yılda iki kez yayımladığı Finansal İstikrar Raporları ile kamuoyu ile paylaşarak sisteme ilişkin kırılganlıklar ve riskler konusunda uyarılarda bulunmaktadır.
#46
SORU: Türkiye’de döviz ve altın rezervlerinin yönetilmesi sorumluğu kime verilmiştir?
CEVAP: Türkiye’deki döviz ve altın rezervlerinin yönetilmesi TCMB’nin sorumluluğu altındadır. Banka, döviz ve altın rezervlerini, sırasıyla anaparanın korunması, likidite ve risk gibi faktörleri dikkate alarak yurt içi ve yurt dışında yatırıma tabi tutmaktadır.
#47
SORU:
Merkez bankacılığı nedir ve nasıl başlamıştır?
CEVAP:
Merkez bankacılığı, ticaret bankalarının banknot emisyonu (ihraç) yetkilerinin kaldırılması ve bu yetkinin bir bankaya verilmesi ile başlamıştır. Ticaret bankalarından biri, devletten banknot ihraç etmek ve devletle ilgili banka işlemlerini yapmak hakkını elde ederek merkez bankası haline gelmiştir. Böylece merkez bankalarının kökenlerini ticaret bankalarının oluşturduğu söylenebilir. Görüldüğü gibi merkez bankalarını önemli hale getiren ve diğer bankalardan farklı kılan en önemli etken emisyon yetkisine sahip olmalarıdır.
#48
SORU:
Merkez bankası bağımsızlığı ne demektir?
CEVAP:
Merkez bankası bağımsızlığı; temel ve öncelikli amacı, fiyat istikrarını sağlamak olan merkez bankalarının bu amaca yönelik politikalara ve kullanılacak araçlara ilişkin kararlarının kendilerinin serbestçe almasıdır. Dolayısıyla bağımsızlık, para politikası kararlarının alınmasında ve uygulanmasında merkez bankalarının siyasetten ve diğer baskı unsurlarından bağımsız hareket edebilme yeteneğini ifade eder.
#49
SORU:
Enflasyon hedeflemesi ne demektir?
CEVAP:
Enflasyon hedeflemesi, Merkez Bankaları’nın para politikasının fiyat istikrarını sağlamaya ve sürdürmeye yönelik olarak kurumsallaştırdığı bir para politikası rejimidir. Merkez Bankaları bu rejimde belirlenen ve ilan edilen enflasyon hedefine belirli bir süre sonunda ulaşacaklarını taahhüt etmekte ve para politikası araçlarını sadece belirlenen hedefe ulaşmaya yönelik olarak bağımsız bir şekilde kullanmaktadır.
#50
SORU:
Genel olarak bir ekonomide dört temel hedef vardır. Bunlar nelerdir?
CEVAP:
1. Kaynakların tam olarak istihdamı 2. Sürdürülebilir bir ekonomik büyüme 3. Fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi 4. Ödemeler dengesi istikrarının sağlanması.
#51
SORU:
Gerçek anlamdaki merkez bankacılığı 18. yüzyılda hangi 3 önemli fonksiyonu içine alacak şekilde ortaya çıkmıştır?
CEVAP:
1. Devletin bankası olmak, 2. Banknot ihraç tekeline sahip olmak ve 3. Likiditenin son mercii olmak.
#52
SORU:
Modern anlamda merkez bankalarının iki temel fonksiyonu vardır. Bunlar nelerdir?
CEVAP:
Fiyat istikrarı ve finansal istikrarı sağlamak.
#53
SORU:
Fiyat istikrarı ne anlama gelmektedir?
CEVAP:
Fiyat istikrarı, TCMB’nin tanımıyla ekonomik birimlerin yatırım, tüketim ve tasarruf kararlarını alırken dikkate almaya gerek duymadıkları ölçüde düşük bir enflasyon oranını ifade etmektedir. Fiyat istikrarı, sadece düşük enflasyon oranına ulaşmayı değil, o enflasyon oranının sürdürülmesini de kapsamaktadır.
#54
SORU:
Fiyat istikrarının sağladığı faydalar nelerdir?
CEVAP:
Fiyat istikrarının sağladığı faydalar aşağıdaki gibi özetlenebilir: • Göreli fiyatlar kolaylıkla izlenebilir. Böylece tüketim ve yatırım kararları daha etkin alınır. • Tasarruf sahipleri ve yatırımcılar, fiyat istikrarı sürdürüldüğünden emin olduklarında enflasyon için ek risk primi talep etmezler. Aksi halde, enflasyonun yüksek ve dalgalı olduğu ülkelerde, yatırımcılar enflasyon riskinden korunmak için olması gereken getiriden daha yüksek getiri talep ederler. Bu da faiz oranlarının yükselmesine ve kaynak maliyetinin artmamasına neden olur. • Verimsiz harcama ve yatırımı azaltır. Aksi halde, enflasyonun yüksek olduğu ülkelerde, tasarruflar verimsiz alanlara kayabilir. • Enflasyondan korunmak için gereksiz ve verimsiz uğraşları azaltarak zaman kaybını önler. • Yerli para yerine yabancı para ikame edilmesi yönündeki tercihlerin önüne geçilir. • Gelir transferi ve gelir dağılımının bozulmasını önler. Enflasyon nedeniyle gelir dağılımı genellikle sabit gelirliler aleyhine bozulur. Gelir dağılımındaki bozulma toplumsal barışı da olumsuz yönde etkiler.
#55
SORU:
Açık Piyasa İşlemleri nedir?
CEVAP:
APİ, para politikası uygulaması çerçevesinde merkez bankasının kısa vadeli faiz oranlarının belirlenen düzeylerde oluşmasını sağlamak ve finansal piyasalardaki likiditeyi etkin bir şekilde düzenlemek amacıyla, menkul kıymet alım ve satımı ile para piyasası işlemleri yapması olarak tanımlanmaktadır.
#56
SORU:
Repo nedir?
CEVAP:
Likidite sıkışıklığı nedeniyle merkez bankasının piyasayı kısa vadede geçici olarak fonlamasıdır. TCMB, repoya konu olan menkul kıymetleri (Devlet İç Borçlanma Senetleri-DİBS) işlemin vadesinde geri satmak üzere, belirli bir süre satın alır ve piyasaya likidite sağlar. İşlemin vadesinde ters işlem gerçekleşir. Repo kelime anlamıyla, geri satın almak üzere menkul kıymetleri satma anlaşmasıdır. Merkez bankaları son kredi merci olduğu için bu kavram tam tersine işlemektedir. Merkez bankaları repo yaptığında (kelime anlamıyla ters repo yapmakta) piyasayı fonlamaktadır. Genel olarak repo kavramıyla, merkez bankasının yaptığı repo işlemini karıştırmamanızı dileriz.
#57
SORU:
Ters repo nedir?
CEVAP:
Piyasadaki likidite fazlalığının geçici süre için piyasadan çekilmesidir. Merkez bankası, portföyündeki menkul kıymetleri (DİBS) işlemin vadesinde geri almak üzere, belirli bir süre için satarak piyasadaki likidite fazlalığını çeker. İşlemin vadesinde ters işlem gerçekleştirir.
#58
SORU:
Zorunlu rezerv ne anlama gelmektedir?
CEVAP:
Bankaları iflas riskinden korumak amacıyla kendi bünyelerinde bulundurdukları disponibil değerlerden ve TCMB’de bulundurmak zorunda oldukları munzam karşılıklardan oluşur.
#59
SORU:
Reeskont oranları nedir?
CEVAP:
Merkez bankalarının para arzının kontrolünde kullanabileceği bir diğer araç reeskont oranlarıdır. Bankalar, Merkez bankasından kredi almak istediklerinde ellerindeki senet, bono gibi kıymetli evrakları Merkez Bankasına iskonto ettirirler. Merkez bankaları reeskont oranlarını düşürerek ve yükselterek para arzını kontrol edebilirler. Reeskont oranındaki bir düşüş, bankaların daha fazla borçlanmasını teşvik eder ve böylece piyasada likiditenin artmasını sağlar. Tam aksine, reeskont oranlarının yükseltilmesiyle, bankalara açılan krediler kısılarak, piyasadaki likidite kontrol altına alınmış olur.
#60
SORU:
Merkez bankalarının ulusal banka sisteminin başı kabul edilme nedeni nedir?
CEVAP:
Merkez bankaları emisyon yetkileriyle ve son kredi mercii olmaları nedeniyle ulusal banka sisteminin başıdır.
#61
SORU:
İlk merkez bankası kabul edilen bankalar hangileridir?
CEVAP:
Bazı yazarlara göre ilk merkez bankası İsveç Bankası iken bazılarına göre de İngiltere Bankasıdır.
#62
SORU:
Japon bankası hangi tarihte ve ne amaçla kurulmuştur?
CEVAP:
1882 yılında birkaç milli banka tarafından aşırı miktarda çıkarılmış banknotların yaratmış olduğu kaosu gidermek amacıyla kurulmuştur. Milli bankalara, belli bir süre içinde banknotlarını çekme emri verilmiş ve banknot ihraç etme yetkisi Japon Merkez Bankasına verilmiştir.
#63
SORU:
ABD merkez bankasını diğer merkez bankalarından farklı kılan nedir?
CEVAP:
FED hem 12 eyalet merkez bankalarını bünyesinde barındırmasıyla, hem de amaç ve araç bağımsızlığına sahip olmasıyla diğer merkez bankalarından farklılaşmaktadır.
#64
SORU:
Avrupa Merkez Bankası'nın özellikleri nelerdir?
CEVAP:
ECB, AB üyesi ülkelerin merkez bankalarından oluşan, kendine ait yapısal sorumluluklarıyla uluslar üstü bir kurumdur. Ayraca hem amaç hem de araç bağımsızlığına sahiptir.
#65
SORU:
TCMB hangi tarihte ve nasıl kurulmuştur?
CEVAP:
TCMB, 1930 yılında 1715 sayılı yasa ile anonim şirket statüsünde, karma bir banka olarak kurulmuştur.
#66
SORU:
TCMB, likidite açığı ya da fazlalığının kalıcı olduğu koşullarda ne yapar?
CEVAP:
TCMB, likidite açığı ya da fazlalığının kalıcı olduğu koşullarda DİBS’leri doğrudan alarak (doğrudan alım) ya da satarak (doğrudan satım) piyasadaki likiditeyi düzenlerler. Ayrıca likidite senetleri ihraç ederek de bu düzenlemeyi gerçekleştirebilirler.