Amacına Göre Finansal Analiz Çeşitleri Yapılma amacı dikkate alındığında finansal analiz;

• Yönetim Analizleri

• Kredi Analizleri

• Yatırım Analizleri olmak üzere üç ana başlıkta toplanır.

Finansal tabloların analizinde kullanılan temel teknikler (yöntemler):

• Karşılaştırmalı Finansal Tablolar Analizi

• Eğilim (Trend) Yüzdeleri Yöntemi İle Analiz

• Dikey Yüzde Yöntemi İle Analiz

• Oran Analizi olmak üzere dört başlık altında toplanmaktadır.

Karşılaştırmalı finansal tablolar analizi, bir işletmenin birbirini izleyen en az iki veya daha fazla faaliyet dönemine ait finansal tablolarının karşılaştırmalı olarak düzenlenmesi ve bu tablolarda yer alan kalemlerin zaman içinde göstermiş olduğu gelişmelerin ve değişikliklerin tespit ve incelenmesidir.

Karşılaştırmalı finansal tabloların amacı, yıllar itibarıyla alınan sonuçları diğer yıllarla karşılaştırarak başarı durumu hakkında fikir edinmektir.

Analizi yapan finansal analist eğer işletme içinden bir kişiyse yapılan analize iç analiz adı verilir. İç analizde analizi yapacak olan kişi işletmenin dış kullanıma da açık olan bilançosu (finansal durum tablosu) ve gelir tablosu yanında işletmede mevcut diğer tüm belge ve bilgilerden yararlanır. Bu nedenle iç analizde, işletmenin kârlılığı, verimliliği, ekonomik ve finansal yapısı detaylı bilgilere dayanılarak ortaya konabilir.

Eğilim Yüzdeleri (Trend) analizi ile işletmenin gösterdiği gelişmeler yıllar itibarıyla görülür. Bu analize Yatay Yüzde Analizi de denir. Bu yöntemde, birbirini izleyen dönemlere ait finansal tablolarda yer alan kalemlerin temel (baz) alınan finansal tablo kalemlerine göre gösterdiği eğilim yüzde olarak hesaplanır. Bu şekilde işletmenin finansal tablolarında yer alan her bir kalemin temel kabul edilen yıla göre yüzde olarak gelişme trendi bulunur. Temel yıl olarak finansal tablo serisinin ilk yılı kabul edilebilir. Temel yıla göre hesaplanan yüzdeler belli tarih veya dönemler arasındaki finansal durumu ve faaliyet sonuçlarında meydana gelen değişimleri açık olarak gösterir ve karşılaştırmalı finansal tablolara ait verilerin yatay olarak analizine imkân verir. Finansal analist, finansal tablo kalemlerindeki artış ve azalış eğilimlerinin olumlu veya olumsuz olduğunu belirlerken aralarında anlamlı ilişkiler kurulabilecek kalemleri birlikte değerlendirir.

Dikey yüzde yöntemi: Finansal tablolardaki kalemlerin toplam içindeki yüzdelik paylarının hesaplanarak yorumlanmasıdır.Dikey yüzde analizi ile finansal tablolarda bulunan bir kalemin toplam veya grup içindeki oransal büyüklüğü irdelenir. Bu yöntemle her bir finansal tablo kaleminin bulunduğu grup toplamı içindeki oransal (yüzde) payı ile finansal tablo toplamı içindeki oransal payı hesaplanır. Örneğin, finansal durum tablosu bu yöntemle analiz edilirken bir varlık kaleminin toplam aktifler içindeki payı ve bulunduğu grup içindeki payı yüzde olarak hesaplanır. Gelir tablosunda ise her bir gelir tablosu kaleminin net satışlar içindeki payı ve her kalemin ait olduğu grup içindeki payı hesaplanır.

Oran analizi: Finansal tablo kalemleri arasındaki anlamlı ilişkilerden yararlanılarak hesaplanan oranlara dayanan bir analiz tekniğidir

Oran Analizinde Dikkate Alınması Gerekli Unsurlar

Finansal tablolar analizinde başarı, sadece analiz tekniklerinin uygulanmasına bağlı değildir. Başarı, tekniklerin uygulanması sonucu ortaya çıkan verilerin uygun ve anlamlı bir şekilde değerlendirilmesini de gerektirir. Bu da büyük ölçüde bilgi, tecrübe ve finansal analistin yeteneğine bağlıdır. Finansal tabloların analizinde yaygın olarak kullanılan oran analizinde başarılı olabilmek için aşağıdaki faktörlerin dikkate alınması gerekir.

• Oran analizinde anlamsız oran kullanmaktan kaçınılmalıdır.

• Oranlar doğru ve amaçlara uygun biçimde yorumlanmalıdır.

• Oranlar üzerindeki mevsimlik ve konjonktür hareketlerinin etkileri yorumda dikkate alınmalıdır.

• Oranlardaki değişikliklerin nedenleri ve işletme açısından taşıdığı önem doğru belirlenmelidir.

• Oran sonuçları, oranda yer alan değerlerin tutarları da dikkate alınarak yorumlanmalıdır.

• Oranlar değerlendirilirken işletmenin kendi geçmiş yıllar bilgileri yanında sektörün genel gidişi de dikkate alınmalıdır.

• Oran analizi ile işletmenin geçmiş performansı değerlendirilirken gelecekle ilgili ipuçları yakalamak bir hedef olmalıdır.

Oranlar, işletme faaliyet sonuçları ile finansal durumunu değerlemedeki kullanılış amaçları dikkate alınmak suretiyle de sınıflandırılır. Bu durumda oranlar; 1. Likidite Oranları 2. Finansal yapı Oranları 3. Varlık Kullanım Oranları 4. Kârlılık Oranları 5. Borsa Performans Oranları olmak üzere 5 ana başlıkta toplanabilir.

 Bunlar cari oran, likidite oranı (asit test oranı) ve nakit oranıdır.

Cari Oran = Dönen Varlıklar /Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Cari oran, işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösterir.

Likidite (Asit-Test) oranı kaba bir oran olan cari oranı tamamlayan ve cari oranı daha anlamlı hâle getiren bir orandır.

Likidite Oranı = Dönen Varlıklar - Stoklar /Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Likidite oranı işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeme gücünü gösterir. Stokları dönen varlıklardan ayırdığı için daha keskin bir orandır. Ödeme gücünün belirlenmesinde stokların paraya çevrilmeme riskini ortadan kaldırmaktadır.

Nakit oranı para ve para benzeri dönen varlık kalemlerinin kısa vadeli yabancı kaynaklara bölünmesi suretiyle hesaplanır. Bu oran işletmenin elindeki mevcut hazır değerlerle kısa vadeli yabancı kaynakların ne ölçüde karşılandığını gösterir. Diğer likidite oranlarına göre daha hassas bir orandır. Bu oran işletmenin satışlarının durması ve alacaklarının da tahsil edilememesi durumunda işletmenin kısa vadeli borçlarının ne kadarlık kısmını karşılayabildiğini gösterir ve aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır:

Nakit oranı = (Hazır değerler + Menkul kıymetler) / Kısa vadeli yabancı kaynaklar

Stoklar yanında alacakları da dönen varlıklardan ayırdığı için likidite oranından da keskin bir oran olan nakit oranın sektörden sektöre farklı olmakla birlikte, 0,20 olması genellikle yeterli kabul edilir.

Finansal Yapı Oranları

Bu grupta işletmenin finansal yapısının ve uzun vadeli borç ödeme gücünün göstergesi olan oranlar yer alır. Kaldıraç oranları olarak da adlandırılan bu oranlar varlıkların ne kadarlık kısmının kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklarla ne kadarlık kısmının ise özkaynak ile finanse edildiğini, özkaynaklarla yabancı kaynaklar arasında uygun bir denge bulunup bulunmadığını tespitte kullanılırlar. Finansal yapıyla ilgili oranlar işletmenin faaliyetlerini zararla kapatması, varlıklarının değerinin düşmesi ve beklediği nakit hareketlerinin gerçekleşmemesi durumunda işletmenin yabancı kaynaklarını zamanında ödeyip ödeyemeyeceği konusunda önemli bilgiler sağlar. Özkaynakların toplam kaynaklar içindeki oranının yüksek olması, kredi verenler açısından riski azaltır. Özkaynak ve yabancı kaynak dengesini işletmenin özelliklerini ve faaliyet alanını da dikkate almak suretiyle optimal düzeyde kurmak finans yöneticilerinin temel görevidir.

Özkaynak Oranı Bu oran, işletme varlıklarından yüzde kaçının ortaklar veya işletme sahibince finanse edildiğini gösterir. Orta ve uzun vadeli kredi analizlerinde işletmenin kredi değerini tespit amacıyla yaygın olarak kullanılır. Oran, aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanır:

Özkaynaklar Oranı = Özkaynaklar/ Pasif Toplamı

Oranın yüksek olması işletmenin uzun vadeli yabancı kaynakları ile bunların faizlerini ödemede güçlükle karşılaşma ihtimalinin zayıf olduğunu gösterir. Bu oranın %50 civarında olması normal karşılanabilir. Ancak yaşanan enflasyonun bilançoların pasif yapısı üzerindeki bozucu etkisi sonucu, ülkemizde bu oranın %30’lara kadar düştüğü görülmektedir. Oranın %50’nin altına düşmesi, işletmenin yükümlülüklerini karşılamada güçlükle karşılaşma riskini ortaya çıkarır Ancak gelişmekte olan ülkelerde sermaye birikiminin yeterli düzeyde olmaması nedeniyle oran genelde %50’nin altında kalır

Alacak devir hızı bir faaliyet dönemindeki kredili satışların ticari alacaklara bölünmesi suretiyle hesaplanır. Ancak analist işletmenin kredili satış tutarını belirleyemiyorsa, payda net satışlar tutarına yer verilmek suretiyle oran hesaplanır.

Alacak Devir Hızı= Net Satışlar / Ortalama Ticari Alacaklar

Ortalama Ticari Alacaklar= Dönem başı ticari alacaklar + dönem sonu ticari alacaklar / 2

Alacakların yılda kaç defa tahsil edildiğini gösterir. Alacak devir hızı arttıkça alacakların likidite değeri artar. Oranın büyümesi alacak devir hızının arttığını (yani vadelerin kısaldığını), küçülmesi ise devir hızının düştüğünü (yani vadelerin uzadığını) gösterir.

Net işletme sermayesi dönen varlıklarla kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki farktır. Net işletme sermayesi devir hızı net satışların ortalama net işletme sermayesine bölünmesi suretiyle hesaplanır. Net çalışma sermayesinin kullanımını değerlemeye yönelik olarak hesaplanan bir orandır. Oranın yüksek olması hem çalışma sermayesinin etkin kullanıldığını, hem de net çalışma sermayesinin yetersiz olduğunu gösterebilir. Oranın düşük olması ise işletme sermayesinin etkin kullanılamadığı veya aşırı çalışma sermayesinin mevcudiyetini gösterir. Hangi nedenin geçerli olduğu finansal analist tarafından diğer göstergeler de dikkate alınarak ortaya konmalıdır.

Kârlılık Oranları Kârlılık birçok karar ve politikalar sonucu oluşan net sonuçtur. Daha önce incelenen oranlar işletmenin faaliyetleri konusunda belirli sonuçları elde etmemize imkan verir. Ancak kârlılık oranları işletmenin ne ölçüde etkin yönetildiği konusunda nihai bilgileri sağlar. Kârlılıkla ilgili oranlar aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır: • Özkaynaklar üzerinden kârlılık oranları, • Satışlar üzerinden kârlılık oranları, • Varlıklar üzerinden kârlılık oranları,