Finansal oranlar ve finansal analiz, farklı kullanıcılar tarafından çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Bu alanlardan en önemlileri şunlardır:

• Bankalar başta olmak üzere kurumsal veya ticari kredi birimlerinin analizleri
• İşletmelerdeki iç denetçilerin analizleri
• Yeminli mali müşavirlerin analizleri
• Finansal analistlerin analizleri
• Yıllık faaliyet raporları
• Finansal başarısızlığın öngörüsü
• İşletme yönetiminin analizleri
• Değerleme

Bankalar başta olmak üzere işletmelere kurumsal ya da ticari kredi tahsisine ilişkin kararlarda, kredi birimleri finansal oranları kullanmaktadır.

Kredi birimlerine göre yüksek önem derecesine sahip oranların çoğu temelde likidite ve borçluluğu ölçen oranlardır. En yüksek önem derecesi verilen finansal oranların kredi kararlarında en etkili olan oranlar olduğunu varsayabiliriz. 

Amerika Birleşik Devletleri’nde gerçekleştirilen bir araştırmada Fortune 500 Listesi’nde yer alan ve başka bir şirket tarafından tamamen kontrol edilmeyen büyük şirketlerin iç denetçileri tarafından en önemli görülen finansal oranları derecelendirmeleri istenmiştir. Şu oranlar en çok önem atfedilen 10 oran olarak ortaya çıkmıştır:

• Hisse başına düşen kâr
• Vergi sonrası öz kaynak karlılığı
• Vergi sonrası net kar marjı
• Borç / öz kaynak
• Vergi öncesi net kar marjı
• Vergi sonrası öz kaynak karlılığı
• Vergi sonrası aktif karlılığı
• Kar payı ödeme oranı
• Fiyat/kazanç oranı
• Cari oran

ABD’de, yeminli mali müşavirlere gönderilen %18,8 oranında cevaplanan ankete göre şu oranlar en çok önem atfedilen 10 oran olarak ortaya çıkmıştır:

• Cari oran
• Alacak devir hızı
• Vergi sonrası öz kaynak karlılığı
• Borç / öz kaynak
• Asit test (likidite oranı)
• Vergi sonrası net kar marjı
• Vergi öncesi net kar marjı
• Vergi sonrası aktif karlılığı
• Vergi sonrası öz kaynak karlılığı
• Stok devir hızı

Anketle görüşü alınan finansal analistler, en önemli gördükleri oranları sıralamıştır. Ankete göre şu oranlar en çok önem atfedilen 10 oran olarak ortaya çıkmıştır:

• Vergi sonrası öz kaynak karlılığı
• Fiyat / kazanç oranı
• Hisse başına düşen kar
• Vergi sonrası net kar marjı
• Vergi öncesi öz kaynak karlılığı
• Vergi öncesi net kar marjı
• Sabit finansman giderlerinin karşılanma oranı
• Asit test (likidite oranı)
• Vergi sonrası aktif karlılığı
• Faiz giderlerinin karşılanma oranı

Amerika Devletleri’ndeki Fortune 500 Listesi’ndeki 100 işletmenin faaliyet raporu incelenerek yıllık faaliyet raporlarında en çok yer verilen oranların şunlar olduğu tespit edilmiştir:

• Hisse başına düşen kar
• Hisse başına düeşn kar payı
• Hisse başına defter değeri
• Çalışma sermayesi
• Öz kaynak karlılığı
• Efektif vergi oranı
• Cari oran
• Borç / öz sermaye
• Öz sermaye karlılığı
• Borç / öz kaynak
• Aktif karlılığı
• Kar payı ödeme oranı
• Brüt kar

Finansal başarısızlığı öngören bir model çeşitli amaçlarla kullanılabilir:

• İşletme yönetimi tarafından önleyici tedbirlerin alınmasında
• Yatırımcılar tarafından hisse senedi alım satım kararlarının alınmasında
• Bankalar tarafından kredi tahsisinde ve kredi izleme süreçlerinde
• İşletmelerin müşterilerine ilişkin kredi kararlarında ve alacakların takibinde
• Denetim şirketleri tarafından finansal başarısızlıkların tahmininde kullanılabilir.

1968’de Beaver tarafından gerçekleştirilen araştırmada, 79 başarısız işletmeden oluşan örneklemdeki işletmeler, yaklaşık aynı sayıdaki diğer işletmelerden oluşan bir örneklemdeki işletmelerle eşleştirilmiş ve aşağıdaki üç oranın finansal başarısızlık tahmininde en önemli oranlar (önem sırasına göre) olduğu belirtilmiştir:

1. Nakit akımı / Toplam borç
2. Net kâr / Toplam aktif (aktif kârlılığı)
3. Toplam borç / Toplam aktif (borç oranı)

Finansal tablo analizi işletme yönetimine çeşitli şekillerde yardımcı olmaktadır:

• Finansal analiz işletmenin görece likiditesi, borçluluğu ve kârlılığına ilişkin işletme yöneticilerine fikir verebilir,
• Finansal analiz yatırımcıların işletmeyi nasıl algıladığına dair fikir verebilir,
• Ortaya çıkan sorunların ve işletmenin güçlü yönlerinin tespit edilmesine yardımcı olabilir,
• Kurumsal hedef­lerin oluşturulmasına yardımcı olabilir.

Değerleme süreci, işletmenin değerinin hesaplandığı süreçtir.

Finansal öngörü 3 temel adımdan oluşmaktadır:

1. Planlanan dönem için işletmenin satış gelirlerinin ve giderlerinin öngörülmesi
2. Tahmin edilen satışların gerçekleşmesi için gerekli varlık yatırımlarının öngörülmesi
3. Planlanan dönem için işletmenin zorunlu nakit ihtiyacının belirlenmesi

Proforma finansal tablolar, geleceğe dönük finansal öngörülerin ve finansal planlamanın gerçekleştirilmesi amacıyla hazırlanan tahmini finansal tablolardır.

Proforma gelir tabloları hazırlanırken işe satışlardan başlanmalıdır. Geçmiş dönem satış verileri analiz edilerek ve pazardaki eğilimler, rekabet koşulları ve işletme politikaları dikkate alınarak geleceğe yönelik satış tahminleri (projeksiyonları) geliştirilmeli ve satışların yıllık değişim oranı (artış veya azalış hızı) belirlenmelidir.

İşletmelerde değerleme,

• Hisse senedi alım satımlarında yatırımcıların karar alma süreçlerinde,
• İşletmelerin halka açılma süreçlerinde hisse senedinin halka arz fiyatının belirlenmesinde,
• Özelleştirmelerde fiyat belirlenmesinde

önemli rol oynamaktadır.

Değer, bir varlığın sağladığı toplam fayda, kullanım değeri veya varlığın karşılığında alınabilecek tutar olarak tanımlanabilir. Varlıkların fiyatı ile gerçek değeri birbirinden farklı olabilir çünkü fiyat piyasadaki arz ve talebe göre oluşmaktadır.

Ekonomik değer, varlıkların gelir yaratma kabiliyetinden kaynaklanan değerdir.

Değerleme, varlıkların değerinin parasal olarak ifade edilmesidir. İşletmeler açısından ise değerleme, işletmenin sahip olduğu varlıkların ve kaynakların değerlerinin belirlenmesidir. Değerleme süreci ile işletmenin değer yaratan unsurları dikkate alınarak işletmenin gerçek değeri hesaplanmaktadır.

İşletme değerlemesine ilişkin çoğunlukla iki temel yöntem kullanılmaktadır:

• İndirgenmiş Nakit Akımları Yöntemi
• Göreceli Değerleme Yöntemi

İndirgenmiş Nakit Akımları Yöntemi ve Göreceli Değerleme Yönteminin yanı sıra, Düzeltilmiş Bugünkü Değer, Opsiyon Değerleme ve Ekonomik Katma Değer (EVA) gibi yöntemler de kullanılmaktadır. Ancak en çok kabul gören yöntem İndirgenmiş Nakit Akımları Yöntemidir.

İndirgenmiş Nakit Akımları Yöntemi, işletmenin gelecekte yaratması beklenen nakit akımlarının belirli bir iskonto oranı kullanılarak bugünkü değerlerine indirgendiği yöntemdir. İşletmelerin piyasa değerleri ile indirgenmiş nakit akımları arasında oldukça güçlü bir doğrusal ilişki bulunmaktadır.

İşletmenin gerçek değeri, işletmenin gelecekte yaratması beklenen nakit akımlarının bugünkü değerlerinin, yani indirgenmiş nakit akımlarının toplamıdır.

Sermaye maliyeti (Devamlı Sermaye), işletmenin ihtiyacı olan fonları elde etmek için katlandığı maliyet olarak tanımlanabilir. Sermaye maliyeti, işletmenin varlıkların finansmanında kullandığı banka kredisi, tahvil, imtiyazlı hisse senedi veya adi hisse senedi gibi çeşitli finansman araçlarının vergiden sonraki maliyetlerinin ağırlıklı ortalamasıdır.

Nakit akımlarını ve sonuç olarak işletmenin değerini etkileyen iki temel faktör bulunmaktadır:

• Satışların ve kârların artış hızı
• Sermaye maliyetine göre sermaye kârlılığı

Gelecekte beklenen serbest nakit akımları (SNA) şu şekilde hesaplanır:

Faaliyet Kârı

+ Amortisman Giderleri

(-) Vergi

= Vergi sonrası faaliyetlerden elde edilen nakit akımları

(-) İşletmenin varlıklarındaki artış (çalışma sermayesi yatırımları ve sabit sermaye yatırımları)

= Serbest Nakit Akımları (SNA)