“Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tespiti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmelik” 30.07.2006 tarih ve 26244 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanamıştır.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin gereksinim duyduğu kişisel bakım hizmetleri şunlardır:

• Bireyin tuvalet ihtiyacının giderilmesi konusunda yardımcı olunması ve gerekli durumlarda temizliğinin yapılması• Tırnak kesimine yardımcı olunması• Saçlarının taranmasına yardımcı olunması• Dişlerini fırçalama, temizleme ve ağız bakımı konusunda yardımcı olunması• Banyo yaptırılması• Yemek yerken yardım edilmesi• El, yüz ve ayak temizliğinde yardımcı olunması• Kulak ve burun temizliğinde yardımcı olunması • İstenemeyen tüylerin temizliğinde yardımcı olunması• Kıyafetlerini giyip çıkarmasına yardımcı olunması• Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesine yardımcı olunması

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin gereksinim duyduğu psikososyal destek hizmetleri şunlardır:

• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin ailelerinin, engelli bireyi ve engel durumları kabul etmelerine, konu hakkında bilgilendirilmelerine yönelik bireysel veya grup ça-lışmaları yapılması• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin engel durumunu ve içinde bulunduğu durumu kabullenmelerine, konu hakkında bilgilendirilmelerine, gelişim alanlarının desteklenmesine yönelik bireysel veya grup çalışmaları yapılması• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin ve ailelerinin sosyal hakları ve var olan kaynakların kullanılmasına yönelik bireysel veya grup çalışmaları yapılması• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin sosyal hayata uyum ve katılımına, bağımsız yaşama becerisine yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinliklere katılması konusunda destek hizmetlerinde bulunma• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin yalnızlık, umutsuzluk, intihar eğilimi, stresi depresyon, reddedilme gibi olumsuz durumlardan kurtarılmasına yönelik bireysel veya grup çalışmaları yapılması

Türk Dil Kurumuna göre bakım ifadesi, bir şeyin iyi gelişmesi, iyi durumda kalması için verilen emek, birinin beslenme, giyinme, vb. gereksinimlerini üstlenme ve yerine getirme işi olarak tanımlanmaktadır.

Ülkemizde gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik verilen bakım hizmetlerini iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Bu hizmetlerden ilki evde bakım hizmetleriyken ikincisi kurumda bakım hizmetleridir.

Evde bakım hizmetleri, engelli/yetersizliği, yaşlı, süreğen hastalığı olan veya hastalık sonrası iyileşme döneminde bulunan bireyleri yaşadıkları ortamda destekleyerek, sosyal hayata adaptasyonlarını sağla-mak, yaşamlarını mutlu ve huzurlu bir biçimde de-vam ettirerek toplumla bütünleşmelerini sağlamak, aile üyelerinin bakım sorumluluğunu hafifletmek için birey ve aileye sunulan psikososyal, fizyolojik ve tıbbi destek hizmetleri ile sosyal hizmetleri içe-ren bir bakım modeli şeklinde tanımlanmaktadır

Evde bakım hizmetlerinde temel amaç, yetersizliği olan bireylerin kaliteli, ihtiyaçları doğrultusunda ve düşük maliyetli hizmet almasıdır. Bu sayede onların daha bağımsız olmaları ve yaşam kalitelerini arttırılması hedeflenmektedir.

Evde bakım hizmetleri, genel olarak üç açıdan sınıflandırılmaktadır. Bunlardan ilki, evde bakımın sadece tıbbi hizmetlerden oluşmaması aynı zamanda bireyin ihtiyaç duyabileceği sosyal hizmetleri de kapsamasıdır. Evde bakım hizmetlerinin ikinci sınıflandırılma biçimi de verilen bakım hizmetinin süresidir. Diğer bir deyişle evde bakımın kısa süreli veya uzun süreli şeklinde sunulmasıdır Son olarak da sunulan bakım hizmetinin formel ve informal bakım olarak sınıflandırılmasıdır.

Kısa süreli bakım, genel olarak tıbbi hizmetlerden oluşmaktadır. 30 gün ile sınırlandırılmıştır. Uzun süreli bakım ise tıbbi ve sosyal hizmetleri kapsamaktadır. Ancak uzun süreli bakımda sosyal hizmetler daha ön plana çıkmaktadır.

Evde bakım hizmetlerinin birçok açıdan avantajlarının olduğu söylenebilir. Bunlar:

• Evde bakım hizmetleri, kurumsal bakım hizmetlerine alternatif bir sistemdir. İhtiyaç duyan bireylere daha özgür ve kendi otonomisinde olma şansı verir.• Evde bakım hizmetleri kapsamında, ihtiyaç duyan bireylerin kendi duygu ve düşüncelerine ve kurallarına değer verilir. Bu ögeler dikkate alınarak destek hizmetleri planlanır ve sunulmaya çalışılır.• Evde bakım hizmetlerinde yetersizliği olan bireylerin hastalığa yakalanma riski daha azdır. Özellikle hastane gibi kalabalık or-tamlardaki enfeksiyon riski düşünülünce, evde bakım son derece önemli bir hizmet olarak karşımıza çıkmaktadır. • Evde bakım hizmetleri, maliyet açısından diğer hizmetlere göre daha düşüktür. • Evde bakım hizmetleri bireylerin yaşam kalitelerini de olumlu yönde etkilemektedir. • Bazı hastalık ve yetersizlik durumlarında bireye ulaşabilmenin tek yolu evde bakım hizmetleridir.

Genel olarak evde sağlık hizmetlerinde yer alan çalışanlar, doktorlar, hemşireler, sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, özel eğitim çalışanları, fizyoterapistlerdir. Bunun yanı sıra gelişimsel yetersizliği olan bireylerin yetersizlikten etkilenme düzeylerine bağlı olarak başka uzmanların da bu ekip içinde olması gerekebilmektedir.

Kurum bakımı, evde destek verilmesine rağ-men bakılamayacak derecede yardıma gereksinim duyan ya da ailesinin yanında bakılması mümkün olmayan bireyler için verilen bir hizmettir.

Kurum bakım hizmetler birbirinden farklı kurumlarda yapılır. Bunlar arasında bakım ve rehabilitasyon merkezleri, aile danışma ve rehabilitasyon merkezleri, özel bakım merkezleri, engelsiz yaşam merkezleri yer almaktadır.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere verilen kurum bakım hizmeti üç bakanlığa bağlı kurumlar tarafından yürütülmektedir. Bu bakanlıklar, Millî Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere verilecek bakım hizmetinin ilk aşaması bakım hizmetinin planlanmasıdır. Bu aşama hem verilecek olan hizmetin etkin ve verimli olmasını sağlarken hem de uzmanlar arasında kurulacak olan işbirliğinin sınırlarını, yöntemini ve niteliğini belirlemek açısından önemlidir.

Aşağıdaki durumlar, gelişimsel yetersizliği bireylerin sağlık sistemine dâhil edilmesi ve yararlanmasında engelleyici olabilir:

• Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin mevcut sınırlılıklarının olması• Tecrübe yetersizliği bulunan sağlık ve bakım personelinin uygulamaları• Hasta yoğunluğu nedeniyle gelişimsel yetersizliği olan bireylere yeterince zaman ay-rılamaması• Sağlık sisteminde bulunan bürokratik engeller• Hastane veya bakım merkezinin çevresel şartlar ve fiziki koşullar açısında yetersiz olması

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere verilecek olan bakım hizmetinin planlanma sürecinin bazı bileşenleri ve aşamaları içermektedir. Bu temel bileşenler ve aşamalar şunlardır; (a) değerlendirme, (b) bakım gereksinimlerinin tanımlanması, (c) bakım planı hazırlama, (d) bakım planını uygulama ve (e) gözden geçirme

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı gelişimsel yetersizliği olan bireylere şu alanlarda hizmet sunmaktadır:

(a) evde bakım hizmeti, (b) yatılı bakım ve rehabilitasyon merkezi, (c) umut evleri ve (d) özel bakım merkezleri.

Umut evleri, az sayıda gelişimsel yetersizliği olan çocuğun ihtiyaç duyduğu bakım hizmetlerinin sağlandığı yerlerdir. Umut evlerinde, gelişimsel yetersizliği olan çocuklar küçük gruplar halinde bir arada yaşamaktadırlar. Genellikle bir apartman dairesinde ya da bağımsız bir evde, çocukların çevreyle etkileşimleri engellenmeden, sosyal hayata aktif olarak katılımları sağlanmaktadır.

İşbirliği ile öğretim/bakım/rehabilitasyon modellerinin isimleri şunlardır:

• Bir öğretim/bakım/rehabilitasyon yapan, bir yardımcı uzman
• İstasyon öğretimi/bakım/rehanbilitasyon
• Ekip öğretimi/bakımı/rehabilitasyonu

Doğrudan iş birlikli hizmet modelleri arasında birlikte öğretim, tamamlayıcı öğretim, destekleyici öğretim ve ekip öğretimi; dolaylı iş birlik hizmet modelleri arasında ise işbirliği yaparak problem çözme ve grupla problem çözme yöntemleri bulunmaktadır.