Dönen varlıklar ülkemizde Tek Düzen Hesap
Planı’na (TDHP) bağlı kalınarak yapılır.

“Hazır Değerler” grubundaki hesaplar şöyle
sıralanabilir:
• 100 KASA
• 101 ALINAN ÇEKLER
• 102 BANKALAR
• 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME
EMİRLERİ (-)
• 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

Kasa hesabında işletmenin nakit hareketleri
izlenir. Bu hesaptan;
• Hem Türk Lirası hareketleri,
• Hem de yabancı paraların Türk Lirası karşılığı
izlenir.

Ulusal ve yabancı para cinsinden yapılan her türlü
tahsilatlar bu hesaba borç; ödemeler ise alacak kaydedilir.
Yabancı paraların hesaba girişi ve çıkışı maliyetle
kaydedilir.
Yabancı paraların, maliyetinden daha yüksek bir fiyatla
satılmasından doğan kâr tutarı "646 Kambiyo Kârları"
hesabının alacağına; maliyetinin altında bir fiyatla
satılmasından doğan zarar tutarı "656 Kambiyo Zararları"
hesabının borcuna kaydedilir.

Çek, bankaya gönderilen ve belli bir paranın,
belirtilen kişi ya da çek hamiline ödenmesi emrini belirten
bir kıymetli evraktır. Çek, görüldüğünde ödenmesi
gereken bir kambiyo senedidir.
Ancak, ülkemizde vadeli çek düzenlenmesi ticari güvene
bağlı olarak kullanılmaktadır.

Çekler dörde ayrılır:
• Portföydeki Çekler,
• Tahsildeki Çekler,
• Teminattaki Çekler,
• Karşılıksız Çekler.

Alınan çekler nominal (üzerinde yazılı) değerleri
ile bu hesabın borcuna; tahsil edilenler veya çeşitli
nedenlerle elden çıkanlar ise aynı değerle alacağına
kaydedilir.

101 Alınan Çekler hesabının yardımcı hesapları
aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
• 101 ALINAN ÇEKLER
• 101.01 Portföydeki Çekler
• 101.02 Tahsildeki Çekler
• 101.03 Teminattaki Çekler
• 101.04 Karşılıksız Çekler

102 Bankalar hesabı, işletmenin belirli bir süre
sonunda veya istediğinde çekmek üzere banka ve özel
finans kurumlarına yatırdığı ulusal ve yabancı paraların
izlendiği hesaptır.
Bankalarda bulunan paraları arttıran işlemler bu hesaba
borç, azaltan işlemler ise alacak kaydedilir.

Havale, aynı banka müşterileri arasındaki yapılan
para aktarma işlemidir.
Örnek: A Bankası B Şubesi müşterisi; A Bankası C Şubesi
müşterisi hesabına para aktarıyor ise yapılan işlem havale
işlemidir.

Elektronik Fon Transferi (EFT), ayrı bankalar
arasında yapılan para transfer işlemidir.
Örnek: A Bankası şubesinden; K Bankası Şubesine
yapılan para aktarımı EFT işlemidir.

Virman, banka müşterisinin (mudisinin) kendi
hesapları arasında para aktarma işlemidir.

103 Verilen çekler ve ödeme emirleri hesabı,
işletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme
emri ile yapacağı ödemelerin izlendiği aktif düzenleyici
bir hesaptır.
Çek keşide edildiğinde veya ödeme emri düzenlendiğinde
bu hesaba alacak; çek veya ödeme emri hamil tarafından
bankadan tahsil edildiğinde, borç kaydı yapılır. Hesap
daima alacak kalanı verir (veya kapalıdır).

İşletmenin kullanmak amacıyla aldığı pullar,
tahsil zamanı gelmiş tahvil faiz kuponları ve hisse senedi
kâr payı kuponları, banka ve posta havaleleri ve benzerleri
bu “108 Diğer Hazır Değerler” hesabından izlenir.

İşletmelerin elinde zaman zaman fazla nakit
oluşur. Söz konusu nakit fazlasının süreklilik arz etmesi
durumunda bunun uzun vadeli yatırıma dönüştürülmesi;
geçici bir fazlalık niteliğinde olması durumunda ise kısa
vadeli gelir getirici araçlara yatırılması beklenir.
Menkul kıymetler;
• Hem uzun (Mali Duran Varlıklar Grubu) ve
• Hem de kısa vadeli amaçlarla yatırım (Menkul
Kıymetler Grubu) olanağı sunan yatırım
araçlarıdır.

Menkul Kıymetler grubundaki hesaplar şöyle
sıralanabilir:
• 110 HİSSE SENETLERİ
• 111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE
BONOLARI
• 112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE
BONOLARI
• 118 DİĞER MENKUL KIYMETLER
• 119 MENKUL KIYMETLER DEĞER
DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI (-)

Hisse senetleri, anonim şirketlerde esas
sermayenin belirli bir payını temsil etmek amacıyla
çıkarılan kıymetli evraklardır. Hisse senetlerinin hesaba
girişi ve çıkışı alış bedeli ile kaydedilir.
Hisse senetlerinin, alış değerinden daha yüksek bir fiyatla
satılmasından doğan kâr tutarı “645 Menkul Kıymet Satış
Kârları” hesabının alacağına; alış değerinin altında bir
fiyatla satılmasından doğan zarar tutarı ise “655 Menkul
Kıymet Satış Zararları” hesabının borcuna kaydedilir.

111 Özel kesim tahvil senet ve bonoları hesabı,
kısa vadeli yatırım amacıyla satın alınan, özel sektörün
çıkarttığı tahvil, senet ve bonoların izlendiği hesaptır.
112 Kamu Kesimi tahvil senet ve bonoları hesabı ise,
kamu kurumları tarafından çıkarılmış tahvil, senet ve
bonolardan kısa vadeli amaçlarla satın alınanların
izlendiği hesaptır.

Menkul Kıymetlerin satın alma bedellerine göre
borsa veya piyasa değerlerinde önemli ve sürekli bir
düşüklük görülür ise, ortaya çıkabilecek zararları
karşılamak amacı ile hesaplanan karşılıkların izlendiği
aktif düzenleyici bir hesaptır.

İşletmenin normal faaliyet konusunu teşkil eden
mal ve hizmet satışı nedeniyle ortaya çıkan ve vadesi bir
yılı aşmayan senetli ve senetsiz alacakların izlendiği hesap
grubudur.
Ticari Alacaklar grubundaki hesaplar şöyle sıralanabilir:
• 120 ALICILAR
• 121 ALACAK SENETLERİ
• 122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
• 124 KAZANILMAMIŞ FİNANSAL
KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ (-)
• 126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
• 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
• 128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
• 129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
KARŞILIĞI (-)

120 Alıcılar hesabı, işletmenin, esas faaliyet
konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından ortaya
çıkan, çek veya senede bağlı olmayan alacaklarının
izlendiği hesaptır.

121 Alacak Senetleri hesabının yardımcı hesapları
şöyle sıralanabilir:
• 121 ALACAK SENETLERİ
• 121.01 Portföydeki Senetler
• 121.02 Tahsildeki Senetler
• 121.03 Teminattaki Senetler
• 121.04 Protestolu Senetler

Protestolu senetler, bilançoda alacak senetleri
hesabında değil, “127 Diğer Ticari Alacaklar” hesabında
gösterilerek normal alacak senetlerinden ayrılmalıdır.

126 Verilen Depozito ve Teminatlar hesabı,
işletmenin girdiği herhangi bir yükümlülüğün yerine
getirilmesini teminen, karşı tarafça istenen ve üstlenilen
yükümlülüğün yerine getirilmesi halinde geri alınmak
koşulu ile verilen depozito ve teminat niteliğindeki
ödemelerin izlendiği hesaptır.

Diğer Alacaklar hesap grubu, ticari faaliyetler
dışında bir nedene dayanan senetli ve senetsiz alacaklarla
bunlara ilişkin şüpheli alacaklar ve şüpheli alacak
karşılıklarını kapsar.

Diğer Alacaklar grubundaki hesaplar şöyle
sıralanabilir:
• 131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
• 132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
• 133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN
ALACAKLAR
• 135 PERSONELDEN ALACAKLAR
• 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
• 137 DİĞER ALACAK SENETLERİ
REESKONTU (-)
• 138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR
• 139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR
KARŞILIĞI (-)

İştirak, bir işletmenin bir başka işletmenin %10-
50 arasında bir hisseyle sahipliğini (oy hakkını) ifade eder.

Bağlı ortaklık, bir işletmenin bir başka işletmenin
%50’sinden fazla bir hisseyle sahipliğini (oy hakkını)
ifade eder.

Stoklar, işletmenin satmak, üretimde kullanmak
veya tüketmek amacı ile edindiği;
• İlk madde ve malzeme,
• Yarı mamul,
• Mamul,
• Ticari mal,
• Yan ürün,
• Artık ve
• Hurda gibi varlıkları kapsar.

Stoklar grubundaki hesaplar şöyle sıralanabilir:
• 150 İLK MADDE VE MALZEME
• 151 YARI MAMULLER-ÜRETİM
• 152 MAMULLER
• 153 TİCARİ MALLAR
• 157 DİĞER STOKLAR
• 158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI
(-)
• 159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI
Yukarıdaki hesaplardan 150-151 ve 152 kodlu hesaplar
üretim işlemleri ile ilgili olduğundan maliyet
muhasebesinin kapsamına girmektedir.

Söz konusu KDV tutarı satıcı hesaplarında “391
Hesaplanan KDV” hesabının alacağına kaydedilir.
sözkonusu KDV tutarı alıcı hesaplarında “191 İndirilecek
KDV” hesabının borcuna kaydedilir.

Satmak amacı ile satın alınan ve üzerinde
herhangi bir işlem yapılmadan aynen satılacak olan
varlıklara ticari mal denir.
Bu hesap, ticari mal hareketlerini izler. Satın alınan ticari
mallar maliyet bedeli ile bu hesaba borç, satılanlar veya
çeşitli nedenlerle elden çıkarılanlar maliyet bedeli ile
alacak kaydedilir.
Ticari Mal hareketlerinin izlenmesinde;
• Devamlı Envanter Yöntemi ve
• Aralıklı Envanter Yöntemi (Tecrübi Yöntem)
kullanılır.

Devamlı envanter yönteminde, ticari mal satın
alındığında, maliyet bedeli ile “153 Ticari Mallar”
hesabına borç kaydı yapılır. Ticari mal satıldığında da
satılan ticari malın maliyet tutarı, “621 Satılan Ticari
Mallar Maliyeti” hesabının borcu karşılığında bu hesabın
alacağına kaydedilir.
Böylelikle “153 Ticari Mallar” hesabının kalanı sürekli
olarak işletmede mevcut olan ticari mal maliyetini
gösterir. Yapılan satışların tutarı ise ilgili hesap
karşılığında “600 Yurtiçi Satışlar” hesabına alacak
kaydedilir.

Satış sırasında satılan ticari malların maliyeti
bilinmiyor veya kayıtlarda dikkate alınmak istenmiyor ise
“Aralıklı Envanter Yöntemi (Tecrübi Yöntem)” uygulanır.

Aralıklı envanter yöntemi ile devamlı envanter
yönteminin ticari mal alış kaydı bakımından farkları
yoktur. Ancak, aralıklı envanter yönteminde her satışla
birlikte satılan ticari mallar maliyeti ile ilgili kayıt
yapılmaz.
Bu yöntemde, dönem içinde ticari mal satıldıkça ilgili
hesap karşılığında “600 Yurtiçi Satışlar” hesabına satış
tutarı ile alacak kaydı yapılır. Satılan ticari mallar
maliyetinin bulunarak kayıtlara aktarılması için ticari
malların miktar tespiti ve değerlemesi (envanter) yapılır.
Bu işlem haftalık, aylık gibi belirli dönemlerle
yapılabileceği gibi hesap dönemi sonunda da yapılabilir.
Yapılan envanter sonunda bulunan stoktan yararlanarak
hesaplanan satılan ticari mallar maliyeti “153 Ticari
Mallar” hesabının alacağına; “621 Satılan Ticari Mallar
Maliyeti” hesabının borcuna kaydedilerek hesaplar
düzeltilmiş ve devamlı envanter yöntemine dönülmüş olur.

Dönem sonunda sayım ve değerleme yapılarak
dönem sonu ticari mal stoku bulunduktan sonra, satılan
ticari mallar maliyeti (S.T.M.M.) aşağıdaki eşitlikle
hesaplanır:
S.T.M.M. = Dönem Başı Stok + Net Alışlar – Dönem
Sonu Stok
Buradan hesaplanacak tutar “153 Ticari Mallar” hesabına
alacak kaydedildiğinde bu hesabın borç kalanı, sayım ve
değerleme sonucu bulunan stok değerini gösterir. Aralıklı
envanter yönteminin işleyişi, dönem sonu kaydı
yapıldığında, büyük defter hesapları üzerinde olacaktır.

Diğer stoklar hesabı, stok kalemlerinin hiçbirinin
kapsamına girmeyen ürün, artık ve hurda gibi kalemlerin
izlendiği hesaptır.

Verilen sipariş avansları hesabı, yurt içinden veya
yurt dışından satın alınacak stoklarla ilgili olarak verilen
siparişler için yapılan avans ödemelerinin izlendiği
hesaptır.

Gelecek aylara ait giderler hesabı, kullanımı
gelecek ay veya aylarda gerçekleşecek olan giderlerin cari
hesap döneminde peşin ödenen kısmının izlendiği
hesaptır. Bu hesap, yıl sonu bilançoları açısından gelecek
bir yıl içinde gidere dönüşecek ödemeleri kapsar.
Giderlerin ödenmesi anında, tüm bedelin ilgili gider
hesabına kaydedilmesi mümkündür. Bu durumda, dönem
sonu envanter çalışması sırasında, gelecek hesap
dönemine ait olan tutar belirlenerek bu hesaba borç
kaydedilir.

Gelir Tahakkukları hesabı, içinde bulunulan
dönemde ortaya çıkan, ancak dönem içinde tahsil
edilmeyen ve ilgili üçüncü kişinin hesabına kesin borç
kaydı yapılamayan gelirlerin döneme ait kısımlarının
izlendiği hesaptır.

Diğer Dönen Varlıklar grubundaki hesaplar şöyle
sıralanabilir:
• 190 Devreden KDV
• 191 İndirilecek KDV
• 192 Diğer KDV
• 193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar
• 195 İş Avansları
• 196 Personel Avansları
• 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları
• 198 Diğer Çeşitli Dönen Varlıklar
• 199 Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)

195 İş Avansları hesabı, işletme adına mal ve
hizmet satın alacak, bir kısım gider ve ödemeleri yapacak
olan personel veya personel dışı kişilere verilen iş
avanslarının izlendiği hesaptır.
Avans verildiğinde bu hesaba borç, avans alanın ibraz ettiği
harcama veya ödeme belgelerine dayanarak ilgili hesapların
borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydı yapılır.

196 Personel Avansları hesabı, personele, kendi
ücret veya maaşlarından kesilmek üzere önceden verilen
avansların izlendiği hesaptır.
Avans amacıyla personele yapılan ödemeler hesaba borç
kaydedilir. Gerçekleşmeler karşılığında (işle ilgili
belgelerin sunulması, ücret bordrosunun düzenlenmesi
vb.) hesap alacaklandırılarak kapatılır.

Bu grup; kasa veya bankada bulunan nakit mevcutlarını ve istenildiğinde, değer kaybına uğramadan paraya çevrilebilecek (menkul kıymetler hariç) varlıkları kapsar.

Hazır Değerler grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
100 KASA
101 ALINAN ÇEKLER
102 BANKALAR
103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ(-)
108 DİĞER HAZIR DEĞERLER

Hesap, aşağıda görüldüğü gibi alınan çeklerin bulunduğu durumu izleyecek şekilde yardımcı hesaplara ayrılır.
101 ALINAN ÇEKLER
101.01 Portföydeki Çekler
101.02 Tahsildeki Çekler
101.03 Teminattaki Çekler
101.04 Karşılıksız Çekler

Havale: Aynı banka müşterileri arasındaki yapılan para aktarma işlemidir. Örnek: A Bankası B Şubesi müşterisi; A Bankası C Şubesi müşterisi hesabına para aktarıyor ise yapılan işlem havale işlemidir.

Elektronik Fon Transferi (EFT): Ayrı bankalar arasında yapılan para transfer işlemidir. Örnek: A Bankası şubesinden; K Bankası Şubesine yapılan para aktarımı EFT işlemidir.

İşletmenin üçüncü kişilere bankalardan çekle veya ödeme emri ile yapacağı ödemelerin izlendiği aktif düzenleyici bir hesaptır.
Çek keşide edildiğinde veya ödeme emri düzenlendiğinde bu hesaba alacak; çek veya ödeme emri hamil tarafından bankadan tahsil edildiğinde, borç kaydı yapılır. Hesap daima alacak kalanı verir (veya kapalıdır).

Menkul Kıymetler grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
110 HİSSE SENETLERİ
111 ÖZEL KESİM TAHVİL, SENET VE BONOLARI
112 KAMU KESİMİ TAHVİL, SENET VE BONOLARI
118 DİĞER MENKUL KIYMETLER
119 MENKUL KIYMETLER DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)

Hisse senetleri, anonim şirketlerde esas sermayenin belirli bir payını temsil etmek amacıyla çıkarılan kıymetli evraklardır.
Hisse senetlerinin hesaba girişi ve çıkışı alış bedeli ile kaydedilir. Hisse senetlerinin, alış değerinden daha yüksek bir fiyatla satılmasından doğan kâr tutarı 645 Menkul Kıymet Satış Kârları hesabının alacağına; alış değerinin altında bir fiyatla satılmasından doğan zarar tutarı ise 655 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabının borcuna kaydedilir.

Menkul Kıymetlerin satın alma bedellerine göre borsa veya piyasa değerlerinde önemli ve sürekli bir düşüklük görülür ise, ortaya çıkabilecek zararları karşılamak amacı ile hesaplanan karşılıkların izlendiği aktif düzenleyici bir hesaptır.

Ticari Alacaklar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
120 ALICILAR
121 ALACAK SENETLERİ
122 ALACAK SENETLERİ REESKONTU (-)
124 KAZANILMAMIŞ FİNANSAL KİRALAMA FAİZ GELİRLERİ (-)
126 VERİLEN DEPOZİTO VE TEMİNATLAR
127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
129 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR KARŞILIĞI (-)

İşletmenin, esas faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışlarından ortaya çıkan, çek veya senede bağlı olmayan alacaklarının izlendiği hesaptır.
Alıcılar hesabı ihtiyaca göre; ülkelere, bölgelere, şehirlere, mal ve hizmet türlerine veya doğrudan cari hesaplara göre bölümlendirilebilir.

İşletmenin normal faaliyet konusu ile ilgili mal ve hizmet satışından doğan senede bağlı alacaklarının izlendiği hesaptır.

Diğer Alacaklar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
132 İŞTİRAKLERDEN ALACAKLAR
133 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
135 PERSONELDEN ALACAKLAR
136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR
137 DİĞER ALACAK SENETLERİ REESKONTU(-)
138 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR
139 ŞÜPHELİ DİĞER ALACAKLAR KARŞILIĞI(-)

Stoklar grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır.
150 İLK MADDE VE MALZEME
151 YARI MAMULLER-ÜRETİM
152 MAMULLER
153 TİCARİ MALLAR
157 DİĞER STOKLAR
158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI(-)
159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI

Devamlı envanter yönteminde, ticari mal satın alındığında, maliyet bedeli ile 153 Ticari Mallar hesabına borç kaydı yapılır. Ticari mal satıldığında da, satılan ticari malın maliyet tutarı, 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabının borcu karşılığında bu hesabın alacağına kaydedilir. Böylelikle 153 Ticari Mallar hesabının kalanı sürekli olarak işletmede mevcut olan ticari mal maliyetini gösterir. Yapılan satışların tutarı ise ilgili hesap karşılığında 600 Yurtiçi Satışlar hesabına alacak kaydedilir.

Aralıklı envanter yöntemi ile devamlı envanter yönteminin ticari mal alış kaydı bakımından farkları yoktur. Ancak, aralıklı envanter yönteminde her satışla birlikte satılan ticari mallar maliyeti ile ilgili kayıt yapılmaz. Bu yöntemde, dönem içinde ticari mal satıldıkça ilgili hesap karşılığında 600 Yurtiçi Satışlar hesabına satış tutarı ile alacak kaydı yapılır. Satılan ticari mallar maliyetinin bulunarak kayıtlara aktarılması için ticari malların miktar tespiti ve değerlemesi (envanter) yapılır. Bu işlem haftalık, aylık gibi belirli dönemlerle yapılabileceği gibi hesap dönemi sonunda da yapılabilir. Yapılan envanter sonunda bulunan stoktan yararlanarak hesaplanan satılan ticari mallar maliyeti 153 Ticari Mallar hesabının alacağına; 621 Satılan Ticari Mallar Maliyeti hesabının borcuna kaydedilerek hesaplar düzeltilmiş ve devamlı envanter yöntemine dönülmüş olur.

Bu grupta aşağıdaki hesaplar bulunur.
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER
181 GELİR TAHAKKUKLARI

Bu grupta aşağıdaki hesaplar bulunur.
190 DEVREDEN KDV
191 İNDİRİLECEK KDV
192 DİĞER KDV
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR
195 İŞ AVANSLARI
196 PERSONEL AVANSLARI
197 SAYIM VE TESELLÜM NOKSANLARI
198 DİĞER ÇEŞİTLİ DÖNEN VARLIKLAR
199 DİĞER DÖNEN VARLIKLAR KARŞILIĞI(-)

İşletme adına mal ve hizmet satın alacak, bir kısım gider ve ödemeleri yapacak olan personel veya personel dışı kişilere verilen iş avanslarının izlendiği hesaptır.
Avans verildiğinde bu hesaba borç, avans alanın ibraz ettiği harcama veya ödeme belgelerine dayanarak ilgili hesapların borcu karşılığında bu hesaba alacak kaydı yapılır.