Müşteriye değer, girişimciye kâr, topluma fayda sağlayacak, ürün ve hizmete dönüşebilecek fikirlere iş fikri denir.

İhtiyaçlar ve sorunlar dönemsel olarak geçmiş, bugün ve gelecek olmak üzere üçe ayrılır.

Plamer’a göre yaratıcılık, “Bağlantısız görünen şeyleri birbirine bağlayabilmektir.”

James Webb Young, yaratıcılık süreçlerini beş basamak olarak görmüştür.
1. Ham materyallerin toplanması
2. Zihinsel sindirim süreci
3. Konudan uzaklaşma (kuluçka)
4. Fikirlerin çıkması
5. Uygulama

Roger Von Oech, fikirlerin yaratılma sürecinde iki aşama olduğunu ileri sürer:
1. Hayal etme
2. Uygulama

Bu modellerin sayısı artırılabilir. Ancak mevcut modellerden dört aşamalı ortak bir model oluşturmak
daha açıklayıcı olacaktır.
1. Hazırlık
2. Kuluçka
3. Yaratıcılıkların çıkması
4. Fikirlerin değerlendirilmesi ve seçimi

Fikirlerin Değerlendirilmesi ve Seçimi
Büyük küçük ortaya çıkan fikirlerin en iyilerini seçip uygulamaya konulduğu aşamadır. İşte burada beynin hem sağ hem de sol tarafı birlikte kullanılır.

İnsanların yaratıcılıkları üç şeye sahip olmalarına bağlıdır (Wetlaufer, 2000, s. 131). Diğer bir deyişle insanlar şu üç şeye sahipse daha yaratıcıdırlar. Uzmanlık (bilgi alanı), yaratıcı düşünce konusundaki beceriler ve motivasyon.

Uzmanlık, alan, entellektüel ve teknik bilgidir. Sadece alan bilgisi değildir. Alandışı bilgi de vardır. Bu özelliğe sahip kişilere T tipi insan denmektedir (Kelley, 2012,ss. 110-111). T’nin dikey parçası bireyin uzmanlığı, yatay parçası da uzmanlık dışındaki bilgisini ifade eder. Bu iki alanın gelişmesi yaratıcılığı artırmaktadır. Sadece uzmanlık bilgisi yaratıcılık için yetmemektedir.

Motivasyon, girişimciliğin ilk adımı motivasyondur. Yaratıcılığın da ilk adımı motivasyondur. Yaratıcı olduğuna inanmayan meraklı ve istekli olmayanlar yaratıcılıklarını ortaya koyamazlar. Insanlar dayatma, emir ve talimatlarla yaratıcılıklarını gösteremezler.

Dış motivasyon araçları en çok kullanılan para olmak üzere işten atılma, statü verme, fazla izin kullanma, çeşitli ödüller gibi maddi karşılığı olan şeylerdir. Yaratıcılıkta bunlar kullanıldığı zaman çalışanlar kendilerine yaratıcılık karşılığında rüşvet verildiğini hissedebilirler (Amabile, 2000,s. 16).

Fiziksel ortamlar, duyuları harekete geçirmeye yardım eden yaratıcılıkta odaklanmayı sağlayan en önemlisi de keşfin bağladığı yer olarak görülürler.

Yaratıcılığı artıracak şekilde tasarlanmış bir eğitim yaratıcılığı artırır. İnsanlar çocukluk dönemlerinde daha yaratıcıdırlar. Çünkü kalıba germemişlerdir. Çok soru sorarlar. Çok meraklıdırlar. Yaş ilerledikçe sordukları sorular ve merakları azalır. Çünkü genellikle eğitim sistemi her soruya tek doğru cevap bulmayı öğretir.

Örgütlerde yönetim genellikle üretim, işbirliği, denetim, verimlilik gibi konulara aşırı düşkündür. Yaratıcılık gözardı edilir. Bunda kasıt yoktur. Yönetim fonksiyonlarının üzerinde çok durulması yaratıcılığa ilgiyi azaltır.

Yaratıcılık için yeterli zaman ve kaynak desteği verilmezse yaratıcılık ölür. Örneğin yaratıcılık için zorlayıcı bitim tarihi yaratıcılığı engeller (Amabile, 2000,s. 20).

Çeşitliliğin ve farklılığın zenginlik olduğu anlayışının örgütte yaygınlaşamaması yaratıcılığın en büyük engeli olarak görülmektedir.

Takım ruhuna sahip olamamak, işbirliği yapamamak, paylaşmamak yine yaratıcılığı engelleyen faktörler arasında görülmektedir. Takımlar fikir üretim motorlarıdır. Takımlarda bulunanların takım ruhuyla hareket etmesi gerekmektedir. Başkalarının fikirlerine hep karşı çıkan, kimseye konuşma fırsatı tanımayan, takımların farklılıklarını kabul etmeyen, heyecanını takıma geçiremeyen hep kendi fikrinin önemli diğerlerinin önemsiz ve değersiz olduğu önyargısıyla hareket eden kişiler yaratıcılığın en büyük
düşmanıdır.

Yaratıcılık öğrenilebilen bir özelliktir. Her insan öğrenebilir. Yoksa yaratıcılık kapasitesi olan ancak öğrenebilir diye bir şey yoktur (Josh, 2012,s. 210). Demek ki var olan ama açığa çıkarılamamış yaratıcılık ilerki bir dönemde eğitimle açığa çıkarılmaktadır. Diğer bir deyişle, eğitimle, kültürel çevreyle kapattığımız yaratıcılığı yine eğitimle kullanabilir hale getirebiliriz.

Yaratıcılık yaş ilerledikçe düşmektedir. Başlarda örneğin beş yaşına kadar %98, 10 yaşında %30, 20 yaşında %10’a ilerki yaşlarda ise %2’ye kadar düşmektedir. Düşen yaratıcılıkta eğitimin ve çevrenin önemli payı vardır. Yaratıcılığın geliştirilmesi yanında var olan yaratıcılığın korunması da en önemli amaç olmalıdır.

Bir yönetimde sadece karar vericiler, bir işletmede ya da kurumda araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) de çalışanlar yaratıcı olmalıdır diğerlerinin yaratıcı olması gerekmez şeklindeki bir anlayış doğru değildir. Klasik yönetimlerde üsttekiler yaratırlar aşağıya gönderirler işin nasıl yapılacağını söylerlerdi. Yukarıdakiler beyin gücünü kullanır, alttakiler kas gücünü kullanırlardı. Günümüzde bu anlayış değişmiştir. Şimdi yönetimin her kademesinde çalışanların hatta yönetilenlerin de yaratıcı olması istenmektedir.

Yaratıcılık, ortaya çıkışı bakımından bireysel ve örgütsel olarak ikiye ayrılabilir. Ama ikisinde de insan rol almaktadır. Birisinde tek başına diğerinde kalabalık halindedir. İkisinde de bağlantı kurulmamış fikirler, anlayışlar, sözcükler vb. şeyler arasında bağlantı kurmak vardır. Yani farklılıkların birleştirilmesi bulunur.

Yaratıcılığın temeli olan farklılıkların birleştirilmesi bireysel bazda yapılırsa buna bireysel yaratıcılık denir.

Bireysel yaratıcılıkta farklılık bireyin kendi çabasıyla sağlanırken kurumsal, örgütsel ya da grup yaratıcılığında bireylerin sağladığı farklılıklar bir araya getirilerek farklılıklar çoğaltılır. Çoğalan farklılıklar farklı çıktılara neden olur. Yani farklı fikirlerin yaratılmasını sağlar.

İkame et (Substitute)
Kaynaştır (Combine)
Uyarla (Adapt)
Abart veya Azalt (Magnify or minimize)
Başka biçimde kullan (Put to other use)
Ele (Eliminate)
Yeniden düzenle (Rearrange or reverse)

Başla, devam et: Düşünce üretmek için başla ve durma. Mutlaka düşüncenin özgün olması gerekmiyor. Düşünceni saklama, söyle.
Odaklan: Hangi konu, sorun ve ihtiyaç için düşünce üreteceksen sadece ona odaklan. Bütün dikkatini oraya topla.
Dikkatini topla, uyanık ol: Herkes uyanık ve dikkatli sende uyanık ol, gevşeme.
Bırakma: Vazgeçme, terketme, ısrar et, mutlaka fikir üreteceksin, diren.