Genel olarak uluslararası göç “sürekli yerleşenler, süreli sözleşmeli işçiler, süreli profesyonel çalışanlar, gizli veya yasa dışı çalışanlar, sığınmacılar ve mülteciler” şeklinde altı kategoride incelenmektedir (De Tapia, 2003 aktaran Aksoy, 2012).

ILO sözleşmelerinde göçmen işçi, “kendi hesabına çalışmak ya da istihdam edilmek üzere bir ülkeden diğerine göç eden ya da göç etmekte olan kişi” olarak tanımlamakta ve bir göçmen olarak istihdam edilmek üzere düzenli olarak ülkeye giriş yapmasına izin verilen kişiler de bu tanıma dâhil etmektedir (Cholewinski, 1999: 2).

Yasal ya da yasa dışı statüde bulunup bulunmadığına ve hangi ülkenin vatandaşı olup olmadığına bakılmaksızın, insan haklarının tüm insanlara yönelik olarak uygulanması gerektiğinin önemle vurgulandığı BM sözleşmelerinde ise göçmen işçi, “vatandaşlık bağı ile bağlı olmadığı bir Devlette ücret ödenen bir faaliyette çalıştırılacak, çalıştırılmakta olan ve çalıştırılmış olan bir kişi”dir.

1950’lerin ortalarından 1970’li yılların başlarına dek görülmüştür.

Kanada’da göçmenlerin sahip olduğu niteliklere ilişkin verilere göre,1980’lerin sonlarında nitelikli işgücü toplam göçmen sayısının1/5’ini oluştururken,nitelikli işgücü sayısı 1997 yılında toplam göçmen sayısının yaklaşık yarısına ulaşmıştır.

Göçün olumlu etkileri olacağını ileri süren göç taraftarlarınca, göçün belirli işgücü açığının giderilmesi ve yaşlanan nüfusa bağlı olarak ortaya çıkan sorunların çözümünde olumlu bir ekonomik role sahip olabileceği de iddia edilmektedir. Bu bağlamda yapılan tartışmaların, göç olgusunun göç veren ülkedeki ekonomik gelişmeyi kolaylaştıran bir mekanizma olarak çalışabileceği konusu üzerine yoğunlaştığı görülmektedir (Coppel-Dumont-Visco, 2003: 14).

Yeni gelen göçmenlerin bir rakip olarak işgücü piyasası, kamu maliyesi, sosyal koşullar ve gelir dağılımı üzerinde ters etki yaratacağından büyük bir endişe duyulmaktadır.

Göçün göç edilen ülkede yaratacağı ekonomik yararlardan ilki, göçün yerleşik nüfus tarafından üretilen mal ve hizmetler için talep yaratması ve böylece emek piyasası için arzu edilen sonuçlar yaratacak bir çarpan etkisine neden olmasıdır. Başka bir deyişle göç, göç alan
ülke nüfusu tarafından üretilen mal ve hizmetlere yönelik talep yaratmakta ve bu durum da işgücü talebinin artmasına yol açmaktadır.

Uluslararası göçün, hem göç alan hem de göç veren ülkelerdeki refaha ve büyümeye de katkıda bulunduğu söylenebilir. Göçmen işçilerin gönderdikleri paralar (dövizler), sadece petrol ticaretine ilişkin uluslararası ödemeleri aşan ikinci en büyük uluslararası parasal akımdır. Göçmenler, gelişmekte olan pek çok ülke için, niteliksiz ve yarı-nitelikli işgücü açısından; gelişmiş ülkeler için ise yüksek derecede nitelikli işgücü açısından önemli bir kaynak sağlamakta ve dolayısıyla rekabetin devam etmesine yardımcı olmaktadırlar.

Göçmenler, gelişmekte olan pek çok ülke için, niteliksiz ve yarı-nitelikli işgücü açısından; gelişmiş ülkeler için ise yüksek derecede nitelikli işgücü açısından önemli bir kaynak sağlamakta ve dolayısıyla rekabetin devam etmesine yardımcı olmaktadırlar.

Göç, sadece göç edilen ülkedeki ekonomik fırsatları değil, aynı zamanda terkedilen ülkedeki ekonomik fırsatları da etkilemektedir. Endişeler genellikle terkedilen ülkenin sahip olduğu en nitelikli işgücünü kaybedecek olmasından, başka bir deyişle beyin göçünden kaynaklanmakta ve söz konusu ülkenin ekonomik gelişmesi bu durumdan olumsuz etkilenmektedir. Bu etkinin boyutları, göçmenlerin göç ettikleri ülkede sürekli olarak kalıp kalmadıklarına ya da terkettikleri ülkeye sonunda dönüp dönmeyeceklerine bağlıdır. Ancak yeniden göç edilmesine ilişkin niyetlerin ve bunun gerçekleşme düzeyine ilişkin verilerin elde edilmesi son derece güçtür.

Göçün, yerleşik nüfus için daha düşük ücretlere ve daha yüksek bir işsizlik oranına yol açacağı, sıklıkla ifade edilen karamsar görüşlerdir. Bu endişeler, özellikle daha yüksek düzeydeki işsizlik oranlarına sahip olan pek çok Avrupa ülkesinde ve AB ile OECD ülkeleri dışında kalan ülkelerin çoğundan daha yüksek düzeyde bir uzun dönem işsizlik oranına sahip olan Avrupa ülkelerinde haklı çıkmıştır. Teorik açıdan, göçün işgücü piyasasına yönelik etkisi, göç edilen ülkede doğmuş olan yerleşiklerle -vatandaşlarla- karşılaştırıldığında göçmenlerin yetenek ve niteliklerinin nasıl olduğuna bağlıdır. Genellikle niteliksiz olduğu düşünülen işgücünün göç etmesiyle birlikte geldiği ülkede ücretleri azaltacağı, eğer göç edilen ülkede ücretler esnek değilse işsizliği arttıracağı, terk ettiği ülkede ise ücretleri yükselteceği beklenir. Ancak göç yoluyla gelen işgücü, söz konusu ekonomide bulunan işgücüne rakip değil de tamamlayıcı bir niteliğe sahipse, bu durumda göçmen işgücünün ücretleri ve geliri arttırması söz konusu olacaktır.

İşsizlik araştırmalarındaki gibi, göçün ücretler üzerindeki etkilerini araştıran çalışmalarda göçün ücretler üzerinde çok sınırlı azaltıcı yönde etkiye sahip olduğunu ortaya koymuştur. Örneğin ABD için, göçmenlerin nüfus içindeki payında %10’luk bir artışın, yerleşiklerin ücretlerini %1’e kadar azaltacağı saptanmıştır (Freidberg ve Hunt, 1995; Zimmerman, 1994 aktaran Visco, 2000: 11). Bununla birlikte yerli işgücü arzı nitelik yapısına bağlı olarak ayrıştırıldığında, göçün 1980’li yıllar boyunca, düşük nitelikli yerli işgücünün ücretleri üzerinde daha büyük bir olumsuz etkiye; yüksek nitelikli yerli işgücünün ücretleri üzerinde ise olumlu bir etkiye sahip olduğu tahmin edilmektedir (Jaeger, 1996 aktaran Coppel-Dumont-Visco, 2003: 16). Benzer şekilde Avrupa’ya ilişkin olarak Alman işçilerinin konu edildiği bir çalışmada da 1980’li yıllarda göçün mavi yakalı işçi ücretlerini azaltırken, beyaz yakalı işçi ücretlerini arttırdığı bulgusuna ulaşılmıştır (Zimmerman, 1994 aktaran Coppel-Dumont-Visco, 2003: 1). Fransa’da ise göçün, vatandaşların ücret düzeyleri üzerinde son derece sınırlı bir etkiye sahip olduğu saptanmıştır (Coppel-Dumont-Visco, 2003: 16).

İleri sürülen ancak detaylı bir biçimde nadiren analiz edilmiş olan bir diğer görüş; göç yoluyla nüfusun yaş yapısının değişmesi ve artması konusudur. Artan göç, net göçün genç yaş yapısı nedeniyle çalışma yaşındaki nüfus üzerinde ani ve nispeten güçlü bir etki yaratma avantajına sahiptir. Net göç, bir bütün olarak AB için 10 yılı aşkın bir süredir, nüfus artışının kaynağı olarak doğal artış yoluyla kıyaslandığında- daha önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden bazı Avrupa ülkeleri, gerçekten ya da son çare olarak, nüfus artışı için göçe güvenmektedirler. Bununla birlikte geleceğe yönelik olarak yapılan tahminler, bu son eğilimlerin devam etmesi durumunda bile, göçün AB nüfusundaki olası azalmayı dengelemeye yetmeyeceği yönündedir. ABD ve Japonya’da ise net göçün, nüfus artışı ve dolayısıyla ekonomik büyüme üzerindeki nispi öneminin aynı dönemde artmakta olduğu görülmektedir (Visco, 2000: 15).

İşsizliğin sosyal maliyetleri, daha çok bölgesel etnik topluluklar şeklinde yoğunlaşan göçmenler arasında nüfusun genelinden daha yüksek düzeyde olabilir. Yüksek düzeydeki etnik işsizlik de göçmenler ve yerleşikler arasındaki gerilimleri artırabilecektir. OECD ülkelerinden bazılarında, yabancılar arasında işsizlik oranı ortalama işsizlik oranlarının üzerindedir. Ulusal düzeydeki ortalamalarla kıyaslandığında eğitime devam oranlarının yerleşiklere göre daha düşük olduğu görülmektedir. Ayrıca sözkonusu ülkelerde bekâr anne-baba ailelerinin çoğunlukta olduğu yabancıların olumsuz koşullara sahip bölgelerde yaşama eğilimi gösterdikleri görülmektedir. Diğer taraftan bu eğilimler, mevcut sorunların ulusal düzeyde yapılandırılan politikalar yoluyla çözümlenmesini daha da güçleştirmektedir. Bununla birlikte bölgesel topluluklar, bu mahrumiyet bölgelerinin özel sorunlarının giderilmesine yönelik olarak merkezi hükümet tarafından aktarılan kaynaklardan ya tamamen mahrum kalmakta ya da yeterli düzeyde yararlanamamaktadırlar. Bu konuda istenen sonucun elde edilmesi, içinde bulundukları güç şartlardan kurtulmaları
zor olan göçmenlere yönelik yoksulluk programlarının yoğunlaştırılması yoluyla güvence altına alınabilir (Coppel-Dumont-Visco, 2003: 18).

Avrupa Sözleşmeleri: Bölgesel düzeyde göçmen işçilerin korunmasına yönelik düzenlemelerin başında Avrupa Sözleşmeleri yer almaktadır (Güzel ve Okur, 2010; Alpar, 2000: 131-133). Söz konusu Avrupa Sözleşmeleri şunlardır:
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
• Avrupa Sosyal Şartı
• Göçmen İşçilerin Hukuki Statüsü Hakkında Avrupa Sözleşmesi
• Avrupa İkamet Sözleşmesi
• Roma Antlaşması
• Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı (AGİK) Süreci
• Yeni Bir Avrupa İçin Paris Şartı