Spor, kitle toplumu içinde yer alan bireylerin izleyici olarak, ortaya çıkan boş zamanını geçirmesini, toplumsal realiteden kaçmasını, aidiyet duygusu hissetmesini sağlarken; amatör sporcu olarak bedensel sağlığına katkı, spor malzemelerinin tüketicisi olarak sektörün gelişiminin ve devamlılığının bir parçası olur; bu uğraşı meslek edinerek tüm zaman uğraşısı haline getirdiği daldan statü ve gelir elde etmesini sağlar; Spor, siyaset ve ekonomi alanında kar, getirim, statü sağlanan sistemin devamını sağlamak amacı taşıyan bireylerin tarih içinde kazandıkları bedensel ve zihinsel yeteneklerin tek başına veya toplu olarak uyguladığı, estetik, teknik, fiziksel ve toplumsal bir süreçtir.

Bir başka tanım sporu, yapan açısından kazanmaya dönük teknik ve fizik bir çaba; izleyen açısından yarışmaya dayalı estetik bir süreç; toplum genelince oluşturulan bütün içinde de, yerine göre o toplumun çelişki ve özelliklerini olduğu gibi yansıtan bir ayna, yerine göre onu yönlendirebilen etkili bir amaç, ama son tahlilde, önemli bir toplumsal kurum olduğunu belirtmektedir.

Spor, günümüz dünyasında kendi başına bir bilim alanı olarak kendi özel yapısı dışında toplum içerisinde yer alan birçok kurum ile de işlevsel etkinlik içindedir. Yönetim (kulüp yöneticileri, federasyon üyeleri vb.), üretim (teknik kadro, sporcular vb.) ve tüketim (taraftarlar, izleyici) taraflarının iletişimsel bir süreç içerisinde bulunduğu, bireysel ve kitlesel bir uğraş, aynı zamanda toplumsal bir olgudur. Spor, ideolojisi olmayan bir toplumsal oluşum ve etkinlik gibi sunulan ancak egemen güç ilişkilerini, egemen söylemi yeniden spor ile üreterek sürdürmektedir. Spor, bireyin içinde bulunduğu toplumsal ilişkilerden ayrı, onların dışında duran kendi başına bir şeymiş gibi sunulan ama toplumun içinde ve topluma bağlı bir olgudur.

Günümüz bireyinin gerek izleyici, tüketici gerekse katılımcı olarak yaşantısının bir parçası olan spor, gördüğü bu ilgi ve sonucunda ortaya çıkan etki nedeniyle önemli bir medya ürününe dönüşmüştür. Spor karşılaşmalarının kendisi kadar öncesi ve sonrası, yıldızlaşan sporcular hem spor alanlarındaki hem de gündelik hayatları birer potansiyel medya içeriği olarak talep görmüştür. Bu talebin büyüklüğü sporu medyanın vazgeçilmez bir ürünü haline getirmiştir. Spor haberciliği, toplumun yoğun ilgi gösterdiği bu alana ilişkin talepleri karşılamak üzere ortaya çıkmış bir gazetecilik uzmanlık alanıdır.

Spor haberlerinde, skor vermenin yanında maç öncesi, sporcuların ve taraftarların nabzını tutmaktan, maç sonrası gelişmelere kadar, sporcuların özel yaşamlarından kamp çalışmalarına uzanan geniş bir yelpazede haberler verilmektedir.

Spor haberleri, sporun kendi yapısından dolayı çeşitli özellikler göstermektedir. Spor haberleri kaynaklara dayandırılması ve hızlı bir şekilde verilmesinin dışında;

• Sadece kim ve neyi değil, gerçekleşen olayın neden ve nasıl olduğunu da açıklar.
• Spor haberi, sporun iş kısmı hakkında bilgiler verir, sporcu, yönetici ve taraftarlarla ilgili öyküler spor haberlerinin içinde yer alır.
• Spor haberlerinde karşılaşmanın zamansal dizilim çerçevesinde verilmiş gelişmeleri bulunur.
• Spor haberlerinde karşılaşma öncesinde stadyum dışındaki ve içindeki çeşitli gelişmeler örneğin taraftarlar arasındaki kavgalar, yöneticiler ya da futbolcular arasındaki söz düelloları, güvenlik önlemleri gibi ayrıntılara yer verilir.
• Spor haberlerinde karşılaşmadan sonra futbolcuların, teknik direktörlerin ve yöneticilerin görüşleri, futbolcuların performanslarına ilişkin karneler ve varsa karşılaşma sonrasındaki olaylara ilişkin yazılar ve fotoğraflar yer alır.
• Spor haberlerinin sunumunda, habercilik açısından bakıldığında, daha çok kronolojik dizi ve ters piramit haber yazım biçimleri kullanılmaktadır.
• Spor muhabiri, oyuncular hakkında da, nasıl oynadıkları yorumunu yaparak haberi aktarmaktadır.

Spor medyası kavramı sporla ilgili haber ve yorumları kamuoyuna aktaran kitle iletişim araçlarının hepsini kapsayan bir niteleme olarak kullanılmaktadır. Spor medyasının gündemini ise oyuncular, yorumcular, başkanlar, spor kulüpleri gibi sporun öğeleri belirler, bu gündem de medya ile kamuoyuna yansır. Spor medyası da internet, televizyon, radyo, gazete, dergi gibi birçok yayın organıyla kamuoyuna ulaşır.

Toplumsal yaşamda ortaya çıkan ihtiyaçlara göre gelişen teknoloji ile birlikte, medyanın kullanım biçimini, bireysel alışkanlıkları ve bunlara bağlı pek çok şey değişmektedir. Spor medyasında da bu gelişmelerin ışığında, sadece spor haberi veren tematik gazete, dergi ve televizyon kanalları sporseverler tarafından ilgiyle takip edilmektedir.

Haberleşme ve ulaştırma araçlarının artan etkinliği, spor ve diğer boş zaman faaliyetlerinin ortaya çıkışına ve gelişmesine de yardımcı olmaktadır. Bu bakımdan kitle haberleşme araçlarının etkinliği, bireyin gelişmesinde kalıtsal faktörlerin oynadığı role, bir de sosyal faktörü katmaktadır. Bu araçlar, uyarıcı etki yapmakta, değişik spor dallarının toplumda uygulanabilmesi gerçekleşmektedir. Herhangi bir branşa ilgi az iken, bu uyarıcı etki zamanla aktif sporculuğu veya seyirci şeklindeki kitlelerin ilgisini artırmaktadır.

Spor medyasının, yayın politikalarını okuyucu ve izleyicinin taleplerinin belirlediği bilinmektedir. Genel anlamda ticari olarak yapılanan medyanın bir alt bölümü şeklindeki spor medyası, okuyucu ve izleyicinin taleplerini karşılamayı hedeflerken, kuruluşun baskı sayısı ve reyting hedeflerini ölçüt olarak almaktadır. Spor haberleri bu bağlamda, basında en fazla ilgi gören haber türleri arasında yer almaktadır. Ulusal gazetelerdeki spor sayfalarının yanı sıra televizyonlardaki haber bültenlerinde de spora mutlaka yer verilmekte ve birçok spor programı hazırlanmaktadır.

Gazeteciliğin ilk yıllarında spor gazeteciliği gibi bir meslek olmadığı gibi, gazetelerde de özel spor sayfaları yoktu. Günün en önemli spor haberleri gazetelerin kenarlarında köşelerinde kendilerine ait ufak yerler bulurdu. Bu süreç futbolun profesyonelleşmesine kadar sürdü. Futbolun profesyonelleşmesinden sonra cazibesinin artması ve toplumda kapladığı alanın genişlemesi ile futbol büyük bir endüstri haline gelmiştir. Gazetelerin bu duruma tepkisiz kalamaması ve profesyonel sporculuğun resmiyet kazanmasından sonra gazetelerin arka sayfaları spor sayfaları olarak değerlendirilmeye başlandı. Bir anlamda profesyonelleşen futbol sayesinde futbol basını gazeteciler ve gazeteler profesyonelleşmeye başladı. Spor gazeteciliği, spor muhabirliği, spor fotoğrafçılığı başlı başına birer meslek dalı olmaya başladı.

Spor muhabirliğinin uzmanlık alanı haline gelmesi ile birlikte spor muhabirinin kişisel ve mesleki gelişimi önem kazanmaya başlamıştır. İyi spor yazarları, bir maçın skorunu veya atletik bir yarışmanın sonuçlarını söylemekten çok daha fazlasını yaparlar. Temel gerçeklerin yanı sıra hedef kitlenin maçta veya maçı televizyonda seyrederken alamadığı perspektifi ve farklı görüş açısını da izleyici ve okuyucuya sunarlar. Özellikle futbol karşılaşmalarına ilişkin haberler, maçın önemine bağlı olarak, habercilikte son derece ayrıntılı olarak hazırlanmaktadır. Karşılaşmanın öncesi ve sonrası da tüm ayrıntılarıyla verilerek yaşanan atmosfer okuyucuya yansıtılmak istenmektedir. Spor muhabirleri özellikle gece maçlarını konu aldıklarında son derece kısıtlı bir zamana sahiptir. Skoru takip etmeli, aynı zamanda not tutmalıdırlar; bu ise hızla geçen bir maçta yapılacak kolay bir iş değildir. En önemlisi, spor muhabirleri her haber için bir tema bulmalı ve ayrıntıları bu temanın etrafında örmelidir.

Bunların dışında spor muhabirlerinin çalışma şartları çeşitli zorluklar içerir. Haftasonları, spor muhabirlerin en yoğun günleridir. Spor etkinlikleri, genellikle açık havada düzenlendiğinden dış ortamlarda ve uygun olmayan hava şartlarında çalışma olasılıkları yüksektir. Ayrıca yurt içinde ve yurt dışındaki etkinlikleri takip edebilmek amacıyla muhabirlerin sık seyahat etmeleri de gerekebilir.

Spor muhabirlerinin başarılı olabilmesi için sahip olması gereken nitelikler şöyledir:

• Muhabir, izlediği konuya egemen olmalıdır. Haber yapacağı spor etkinliğiyle ilgili kuralları bilmelidir. Konu hakkında bilgi sahibi olan muhabir, etkinliklerle ilgili herhangi bir kural hatasını fark edebilecek ve haber olarak ele alabilecektir.
• Muhabirin iletişimi güçlü olmalı, haber kaynaklarıyla iyi ilişkiler kurabilmelidir.
• Muhabir gündemi, özellikle spor gündemini yakından takip etmelidir.
• Muhabir araştırmacı olmalı, araştırma yapmayı bilmelidir.
• İyi bir muhabir akıcı konuşabilmelidir.
• İyi bir muhabir en az bir yabancı dil bilmelidir.
• İyi bir muhabir spor etkinliklerine ilgi duymalıdır.
• Muhabir girişken olmalıdır.

Spor gazetecileri bu özelliklerinin yanı sıra, işe temel gerçeklerle başlamalıdır. Bütün spor dalları hakkında bilgi sahibi olmalı, konu aldıkları maç veya sporun kurallarını ve skorun nasıl belirlendiğini bilmelidir. Herkese seslendiğini unutmamalı, haber dilini yalnızca bir spor adamının ya da ateşli bir taraftarın anlayacağı gibi kullanmamalıdır.

Spor fotoğrafçılarında kişiye özel bir yetenek bulunmalıdır. Spor fotoğrafçısının çekim yaparken dikkat etmesi gereken bazı detaylar vardır. Spor fotoğrafçısı bu detayları çok iyi bilmelidir. Mesela iyi bir takım fotoğrafı almada boy sırası önemlidir, fotoğrafçı bu anlamda düzeni sağlamalıdır. Sporun branş branş kendine has doğasını da fotoğrafçı çok iyi bilmelidir. Spor fotoğrafçısı çok iyi bir gözlemci olmalı, sporcunun yapacağı hareketleri önceden tahmin etmelidir.

Haber kaynakları, habere konu olan olay, kişi ya da durum hakkında bilgi alınan kişi ya da kuruluş, görüntü malzemesi, kitap, dergi, rapor vb. bütün materyallerdir. Haber kaynakları gündemin belirlenmesinde etkilidir. Muhabir haberini kaynaktan aldığı bilgiler çerçevesinde oluşturur. Bu bilgilerin doğru olup olmadığını başka kaynaklardan aldığı bilgilerle karşılaştırarak öğrenir. Oluşturulan haberlerde kaynağın belirlenmesi, hem alınan bilginin kimden, nereden alındığını gösterir; hem de haberin güvenilirliğini sağlar.

Muhabirler, haber toplarken çeşitli zorluklarla karşılaşmalarına rağmen çalıştıkları kuruluş için haber toplarlar. Fakat haber kaynaklarına her zaman kolayca ulaşmak mümkün değildir. Zorluklar ya olayın doğasından ya da ilgililerin tutumlarından kaynaklanır. Çoğu zaman zorluk içerisinde haber toplayan muhabirler, haberleri toplarken çeşitli kaynaklardan yararlanırlar. Bu kaynakları en basit şekilde birincil ve ikincil kaynaklar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Birincil ve ikincil haber kaynakları şöyledir:

Birincil El Kaynaklar: “Muhabirin bizzat olaya tanıklık ettiği, izlediği ya da bizzat olaya tanıklık etmiş, içinde yer almış kişilerle görüşerek yaptığı haberler, muhabirin kaynağa telefonla ulaştığı haberler, röportajlar bu tip haber kaynaklarını oluşturur”

İkincil El Kaynaklar: “Haber ajansları, basın bültenleri, açıklamalar, kamu ve özel sektör kuruluşları, oda, dernek, vakıf ve kişilerden çeşitli yol ve yöntemlerle alınan bilgi, belge ve verilerle oluşturulan haberlerin kaynakları”

Muhabirler yeni haberler bildirirken birincil ve ikincil kaynakların her ikisini de kullanırlar. Birincil kaynak, bir olay veya konu ile doğrudan ilgisi olan bir kişiyle yapılan röportaj ya da bu konuyla ilgili özgün bir belge olabilir. Bir görgü tanığı olarak gazetecinin kendisi de birincil kaynak sayılabilir. Özgün bir belgeye dayanılarak yazılmış bir rapor ise ikincil kaynak olabilir. İkincil kaynaklar, birincil kaynaklardan elde edilen bilgileri teyit etmede kullanılabilecek en yararlı yöntemdir. Haber kaynaklarını işlevleri açısından sınıflandırmak da olanaklıdır. Bu sınıflandırma şöyledir:

• Kaynağın Mesajdaki Konumu,
  • Açık kaynak
  • Gizli maskeli kaynak
  • Belirsiz kaynakBilgi/Veriye tanıklık açısından haber kaynakları:
• Bilgi/Veriye tanıklık açısından haber kaynakları:
  • Birinci el haber kaynakları
  • İkinci el haber kaynakları
• Niteliğine göre haber kaynakları
  • Gerçek kişiler
  • Sanal kişiler
  • Kamu tüzel kişiler
  • Özel tüzel kişiler
• Mesajın üretildiği yer açısından haber kaynakları
  • Olay yerinden bildiren kaynak
  • Yakın bir coğrafi bölgeden bildiren kaynak
• Mesajın üretilme biçimi açısından kaynaklar
  • Yazılı kaynaklar
  • Görsel kaynaklar
  • Görsel-işitsel kaynaklar
  • Elektronik kaynaklar
• Uzmanlık alanı açısından haber kaynaklarıdır.

Ajanslar şu şekilde sınıflandırılabilir:

• Ulusal Haber Ajansları
• Uluslararası Haber Ajansları
• İkincil Konumdaki Uluslararası Haber Ajansları
• Bölgesel Haber Ajansları
• Resmi ve Yarı Resmi Haber Ajansları
• Özel Haber Ajansları
• Genel Haber Veren Özel Haber Ajansları
• Uzman Ajanslar
• Medya Gruplarının Haber Ajansları

Basın toplantılarının haberleştirilmesinde,

• Basın toplantılarında kaynağın bilgileri kendi bakış açısından verdiği ve yorumladığı unutulmamalıdır.
• Muhabir basın toplantılarında kaynağa soru sorma şansına sahiptir ve bu şansını kullanmalıdır.
• Muhabir sorgulayıcı olmalıdır. Kaynaktan gelen bilgiler basın toplantısı sırasında kaynağa doğrulatılmadıysa daha sonra başka kaynaklara doğrulatılmalıdır.
• Haberin dili tarafsız bir tanık dili olmalı, kaynağı ne doğrulamalı ne yalanlamalıdır.

Basın bültenlerinin haberleştirilmesinde,

• Basın bültenleri tarafsız bir kaynak tarafından hazırlanmaz. Bültenlerde kaynağın kendisi ile ilgili bilgi paylaşımında bulunduğu unutulmamalıdır.
• Basın bültenleri, basın açıklamalarının aksine rutin gelişmeleri düzenli aralıklarla iletmek için yayınlanır.
• Basın bültenleri yayınlanma aralığına bağlı olarak birden çok konuyu içerebilir ve konular arasında doğrudan bir bağ olmayabilir. Kulübün gündemindeki farklı konuları yansıtır.
• Basın bültenleri içerdiği konu çeşitliliği ve konuların haber olma niteliğine bağlı olarak birden çok habere dönüştürülebilir

Spor muhabirleri, hangi yayın organında görev alırlarsa alsınlar habere yakın olmak zorundadırlar. Belki de spor haberlerinin en önemli özelliği, muhabirler tarafından bizzat izlenmesidir. Kamplar ve yabancı saha seyahatleri, özellikle profesyonel futbol takımlarının en önemli hazırlanma ve müsabaka dönemleridir. Özellikle kamplardan verilen haberler okuyucular için takımın ne durumda olduğuna dair önemli ipuçları içermektedir. Eskişehir İstikbal Gazetesinin Eskişehirspor haberlerini takımın kamp yaptığı Antalya’dan bildireceği yönündeki haber kamp ve yabancı saha seyahatlerinin iyi birer haber kaynağı olduğuna yönelik bir haberdir.

İstikbal Antalya’da

Eskişehirspor’un Antalya kampını ve Anzhi özel maçını Arkadaşımız Erkan Midilli İstikbal okurları için izleyecek. Kamp ve maçla ilgili haber, yorum ve fotoğrafları Pazartesi günkü gazetemizde bulabilirsiniz. Salı günkü Rubin Kazan maçını da yakından takip edecek olan İstikbal, bu maçın geniş haber ve yorumlarını siz okurlarına aktaracak.

Maçlara yönelik spor haberleri, muhabirin maça ilişkin gözlemleriyle desteklenerek, maçın kronolojik bir dizin içinde sunulmasına dayanmaktadır. Ayrıca muhabir, oyuncular hakkında da, nasıl oynadıkları yorumunu yaparak haberi aktarmaktadır. Spor muhabirleri antrenmanları ve maçları takip etmek zorundadır. Buralar spor muhabirleri için en önemli haber kaynaklarıdır. İstikbal
Gazetesinin antrenmandan derlediği haber:

Haftalık kondisyon antrenmanında talebelerine göz açtırmayan Teknik Direktör Bülent Uygun yüksek tempolu yaptırdığı çalışmada pestillerini çıkarttı. Tek eksik Adem’di. Eskişehirspor’u başkentteki Gençlerbirliği maçına hazırlayan teknik direktör Bülent Uygun ceza gibi antrenman yaptırdı.

Ligin ikinci yarısına Cumartesi günü Ankara’da oynayacağı Gençlerbirliği maçı ile girecek olan Eskişehirspor hazırlıklarını dün çift çalışma ile sürdürdü. Haftalık kondisyon antrenmanı oldukça yorucu ve adeta bir ceza çalışması şeklinde geçti. Çalışmaya Adem’in dışında tüm futbolcular katıldı.

Teknik direktör Bülent Uygun’un istasyonlar halinde yaptırdığı ve yüksek tempoda geçen kondisyon antrenmanında futbolcuların pestilleri çıktı. Kültür fizik hareketleri ile biten kondisyon antrenmanından sonra şimşekler tesislere kendini atarak dinlenmeye çekildiler. Tesislerden çıkmayan ve öğle yemeğini birlikte yedikten sonra istirahat etmeye devam eden Eskişehirsporlu futbolcular öğleden sonra ise teknik ve taktik ağırlıklı antrenman yaptı. Bugün rakibi karşısında uygulanacak taktiğin çalışmasına geçecek olan kırmızı şimşekler ligin ikinci yarısına iyi başlamak istiyor.