Bir habere ilişkin bilgi veren, haber metnini destekleyen ve habere konu olan olayın gerçekleştiğini belgeleyen fotoğraflara haber fotoğrafı adı verilir.

Haber fotoğrafçılığı, foto muhabiri adı verilen ve ürettikleri haber fotoğraflarıyla
kitlelere haber ileten kişilerin yerine getirdiği mesleğin adıdır.

Literatürde haber fotoğrafı ve basın fotoğrafı da çoğu kez birbiri yerine kullanılır. Ancak basın fotoğrafı, basında kullanılan kurgu, canlandırma vb. fotoğraflar dahil olmak üzere yayınlanan tüm fotoğrafları içerecek şekilde kullanıldığında, haber
fotoğrafından farklılaşır. Basında kullanılan her fotoğraf, haber fotoğrafı değildir. Bu bölümde, söz konusu kavramsal tartışmadan yola çıkarak, haber
fotoğrafı ve haber fotoğrafçılığı kavramları tercih edilmiş, literatürden yapılan alıntılarda ise alıntı yapılan kişilerin kavramsal kullanımlarını korumaya özen gösterilmiştir.

Zelizer ve Allan (2010: 112), fotoğraf gazeteciliğinin haber fotoğrafının yanı sıra, haberin birbiriyle ilişkili birçok fotoğraf tarafından aktarımı olan foto röportajlar/foto makalelerle anlatımını genişlettiğini belirtmektedir. Ingledew (2005:72) de mesleği bir olayın “bir dizi fotoğrafla öykülenmesi/haberleştirilmesi” olarak tanımlanmaktadır. Bu açıdan Ingledew (2005:72) basında tek başına kullanılan haber fotoğrafının, haber fotoğrafçılığının sadece bir yönünü oluşturduğunu ve haber fotoğrafçılığında ön plana çıkanın, foto röportajlar olduğunu vurgulamaktadır. 

Foto makale, foto öykü ya da foto röportaj kavramları literatürde birbiri yerine
geçecek şekilde kullanılmaktadır. Bu kavramlar, bir olay ya da durumun birbiriyle
ilişkili bir dizi fotoğrafla kapsamlı olarak anlatımını niteler.

Basında yayımlanan ilk haber fotoğraflarından biri, İngiltere’de 30 Mayıs 1842’de arabasında giden Kraliçe Viktorya’ya genç bir adamın silah çektiğini gösteren fotoğraftan yola çıkılarak yayınlanır.
Fotoğraf, Illustrated London News isimli gazetede, çizim yöntemiyle yayınlanabilmiştir (Time-Life Books Editors, 1980:12).

Mesleğin yükselişi ve haber fotoğrafının yaygın kullanımı, ilk olarak 20. yüzyılın başlarında ve coğrafi olarak da özellikle Almanya’da gerçekleşir. Modern anlamdaki haber fotoğrafçılığı, bu ülkede ve Weimar Cumhuriyeti döneminde ortaya çıkmıştır. Metin ve fotoğrafın özellikle gazete ve dergilerde birlikte kullanılmasıyla ortaya çıkan bu yeni iletişim şekli, yani modern anlamda
haber fotoğrafının ve haber fotoğrafçılığının ortaya çıkışı, teknolojik gelişmelerin yanı sıra temelde üç değişkene bağlıdır. Bunlar resimli haber dergilerinin ortaya çıkarak gittikçe daha fazla fotoğrafa yer vermeleri; foto röportaj tekniğinin bulunması ve olayların birden fazla fotoğrafla aktarılması ve başta Almanya olmak üzere Avrupa’da savaş sonrası ortaya çıkan yeni bir haber fotoğrafçısı kadrosu olarak özetlenebilir.

Mesleğin yükselişi ve haber fotoğrafının yaygın kullanımı, ilk olarak 20. yüzyılın başlarında ve coğrafi olarak da özellikle Almanya’da gerçekleşir. Modern anlamdaki haber fotoğrafçılığı, bu ülkede ve Weimar Cumhuriyeti döneminde ortaya çıkmıştır.

Metin ve fotoğrafın özellikle gazete ve dergilerde birlikte kullanılmasıyla ortaya çıkan bu yeni iletişim şekli, yani modern anlamda haber fotoğrafının ve haber fotoğrafçılığının ortaya çıkışı, teknolojik gelişmelerin yanı sıra temelde üç değişkene bağlıdır. Bunlar resimli haber dergilerinin ortaya çıkarak gittikçe daha fazla fotoğrafa yer vermeleri; foto röportaj tekniğinin bulunması ve olayların birden fazla fotoğrafla aktarılması ve başta Almanya olmak üzere Avrupa’da savaş sonrası ortaya çıkan yeni bir haber fotoğrafçısı kadrosu olarak özetlenebilir.

I. Dünya Savaşı döneminde haber fotoğrafçılığı konusunda öne
çıkan isim ise Erich Solomon olmuştur.
Solomon, fotoğraflanması zor olan olay ve kişileri yerinde ve zamanında fotoğraflayarak, yeni bir haber fotoğrafçılığı anlayışının doğmasını sağlamıştır. Dikkat çekmeyen hafif ve küçük makineleriyle yaptığı flaşsız çekimler sayesinde, olay ve kişilerin bulunduğu ortamlarda rahatça çalışmış; fotoğrafları çekmenin yanı sıra haber metinlerini de kendisi yazmıştır. 

Web 2.0 ile beraber anılan kullanıcının geliştirdiği içerik, aynı zamanda yurttaş gazeteciliğini de geliştirmiştir. Yurttaş gazeteciliği günümüzde, sıradan internet kullanıcılarının gazetecilik yapması olarak tanımlanabilir. Bu türün haber fotoğrafçılığı düzlemine ise yurttaş foto muhabirliği adı verilir.

Haber ve haber fotoğrafı birbiriyle ilişkilidir. Bundan dolayı ilk olarak haber kavramını açıklamak yerinde olacaktır. Haber; “bir olay, bir olgu üzerine edinilen, iletişim ya da yayın organlarıyla verilen bilgidir. Haber insanları ilgilendiren, zamanlı olan; bir fikrin, olayın, sorunun özetidir”.

Haber fotoğrafı da haber kavramının tanımlamasında olduğu gibi insanları ilgilendiren, zamanlı olan bir olay/olgunun ya da sorunun görsel olarak aktarımıdır. Bu görsel bilgi aktarımı, medyada yer alır ve okuyucuyla iletişim kurar. Haber metni ve haber fotoğrafı geleneksel ve dijital haber medyasında beraber yer almaktadır.

Haber fotoğrafı, haber metni, haber başlığı ve durumu özetleyen fotoğraf altı yazısı, bir bütün oluşturmaktadırlar.

Fotoğraf altı yazısı, haber fotoğraflarına eşlik eden kısa metinlerdir. Bu metinlerde fotoğrafı ya da olayı tanımlayıcı bilgi verilebileceği gibi fotoğrafta yer alan kişinin öne plana çıkan bir açıklaması da verilebilir. Fotoğraf altı yazısı “başlık” değildir ve haberi özetleme gibi bir nitelik de içermemektedir. Basında bazı durumlarda fotoğraf altı yazılarına bir başlık eklenebilmektedir. 

Haber fotoğraflarıyla ilişkili bir diğer kavram ise fotoğraf altı haberdir. Bu kullanım fotoğrafın kendisinin haber olduğu ve sayfada büyük bir alan kapladığı
durumlar için söz konusudur. Haber metninden çok fotoğraf ön plandadır ve kısa bir haber metni, fotoğrafı tanımlamak için kullanılır.

Fotoğraf, bir belgedir ve bir olayın gerçekleştiğine ilişkin kanıt olma özelliği taşımaktadır. Fotoğraf, foto muhabirinin haberin ilişkili olduğu bir olaya tanıklık ettiğini gösterir ve o olayı belgeler. Habere ilişkin fotoğrafın ortaya çıkabilmesi için foto muhabirinin o anda, orada olması ve fotoğraf makinası yoluyla olayı kaydetmesi gerekmektedir. Bu açıdan fotoğrafların “gerçeği” belirli zamanmekan, bağlam ve teknik sınırlılıklar çerçevesinde yansıtması değil ama temsil edebilmesi söz konusudur. Kurmaca olmayan ya da anlamsal açıdan manipüle edilmemiş her fotoğraf ise bir belgedir; ancak haber fotoğrafları, eşlik ettikleri haberin bilgisini görsel olarak taşıyan belgelerdir.
Haber fotoğrafında önemli olan haberin ve haberin bilgisinin aktarımıdır.

Haber fotoğrafında önemli olan olayı en iyi ve açık bir biçimde aktarabilen fotoğraflar çekmek olduğundan teknik özellikler de bu çerçevede belirlenir. Bundan hareketle en önemli teknik özellikler; olayı açıkça gösteren, net, iyi pozlanmış ve doğru kontrastlığa sahip fotoğraflar çekmektir.

Fotoğrafta estetik, kompozisyon öğeleriyle sağlanır. Kompozisyon, fotoğraf çerçevesindeki öğelerin dengeli, anlamlı ve göze güzel görünecek biçimde yerleştirilmesi, oluşturulması sürecidir. Kompozisyonda; kullanılan objektif, ISO değeri, diyafram ve örtücü değerleri, makinenin konuya uzaklığı, çekim açıları, aydınlatma biçimi gibi teknik özellikler rol oynar. Haber fotoğrafındaki kompozisyonun amacı, iletiyi etkili bir şekilde aktarmaktır. Konuyla ilgisiz ayrıntıların ayıklandığı ve konuyu destekleyen öğelerin bilinçli olarak düzenlendiği bir fotoğraf, içeriğini okura daha rahat aktarır. Hoy (1986:224)’un tanımından da yola çıkarak “yalın tasarım”, “güçlü bir ilgi merkezi”, “bilinçli bir çerçeveleme” ve “seçici netlikle” ortaya çıkan detaylar sayesinde kurulan ön plan-arka plan ilişkisi, başarılı bir kompozisyonun temelini oluşturur.

Foto muhabiri fotoğraf ya da fotoğraflar yoluyla bir haberi aktaran ve haber metniyle ilişkili fotoğraflar üreten kişidir. Foto muhabirleri daha açık bir tanımla, hayatlarını profesyonel anlamda haber fotoğrafçılığı mesleğini yaparak geçiren kişilerdir. Belirli dergi, gazete, ajans gibi geleneksel ya da dijital haber kurumlarına bağlı olarak çalışır ve bu kurumlardan düzenli olarak ücret alır ya da bağımsız olarak haber fotoğrafı üretir ve bu kurumlarla ücret karşılığı çalışırlar. Bu ikinci tür foto muhabirlerine bağımsız ya da yaygın kullanımıyla “freelance” foto muhabir de denilmektedir.

Foto muhabirlerinin mesleki pratikleri gereği, belirli sınırlılıkları da bulunmaktadır. Light (2006:14)’a göre foto muhabiri; “paralı görevlendirmeler, teslim tarihleri, editörlerin yayına uygun gündemleri ile yönlendirilir; görüntülerin etrafında hızla dolanmaya zorlanır”. Light (2006:14) genellikle bu nedenlerden dolayı söz konusu çekimlerin, fotoğrafçının kendi sorumluluğunda yarattığı uzun süreli projelerdeki gibi “derinlikli ve odaklanmış” bir yapı sergileyemeyeceği üzerinde durur. Bu açıdan foto muhabirleri, kuruluşlar tarafından kendilerine tanınan kısa süre içinde haber fotoğrafı çekmek ve bu fotoğrafları zamanında ulaştırmakla
yükümlüdürler. Bu açıdan zamanla yarışırlar. Aynı zamanda haber fotoğrafı çekerken, an’ı yakalamak adına, sürekli tetikte olmak zorundadırlar. Bunun
yanı sıra foto muhabirlerinden bağlı oldukları kuruluşun yayın politikasına uygun ve kuruluşların içinde bulunduğu ilişkilere zarar vermeyecek fotoğraflar çekmeleri beklenmektedir. Aksi durumda fotoğraflar, kuruluşlar ya da kuruluşlarda görev
alan fotoğraf editörleri tarafından seçilmeyebilir, yani yayınlanmaz. Foto muhabirleri bağımsız ve çekecekleri fotoğraflara çoğunlukla kendileri karar
veren belgesel fotoğrafçılar ya da sanat fotoğrafçıları gibi davranamamaktadır. Foto muhabirleri yayın kuruluşlarına ve fotoğraf editörlerine bağımlıdır (Ingledew, 2005:72). Foto muhabirleri kalabalık ortamlarda çekim
yapmak zorunda kalabilirler. Kamusal alanın getirdiği kalabalığın yanı sıra habere ilişkin olayların gerçekleştiği alanlarda çoğunlukla diğer foto muhabirler ve muhabirler de bulunacaktır. Bu konuda Arıcan (2004:49), diğer fotoğrafçılık dallarıyla kıyaslandığında “her türlü kalabalığın yarattığı karmaşanın en çok haber fotoğrafçılarını sınırladığını” belirtmektedir. Diğer taraftan kalabalık ortamlarda olduğu gibi çoğunlukla çekim koşullarını kontrol altına alamayacakları mekanlarda görevlerini yerine getirirler. Foto muhabirlerini sınırlayan bir diğer etken, olayların görüntülenmesini istemeyen ya da kendi çıkarına uygun görüntülenmesini isteyen her türlü kişi ya da kuruluş da olabilmektedir.

Hoy (1986:5-9) haber fotoğrafçılığı mesleğini ve bu görevi üstlenen foto muhabirinin niteliklerini sekiz maddede sıralamaktadır. Bu maddeler şu
şekilde özetlenebilir:
“1. Bir iletiyi yaymaya yönelik fotoğrafçılıktır. Foto muhabirinin amacı, okuyucunun hızlı algılayabilmesi için iletiyi açık bir şekilde iletmektir.

2. İletişim ortamı gazeteler, haber dergileri ve haber ajansları gibi basılı kitle iletişim araçlarıdır.

3. Bildirme amaçlıdır. Foto muhabirinin bütün çabası, zekası ve becerisi bir haberin belirli yönlerini bildirmeyi amaçlar.

4. Bu süreçte sözcükler ve fotoğrafların birleşiminden oluşan bir dille iletişim kurulmaktadır.

5. Konusu insandır.

6. Foto muhabiri büyük bir kitleyle iletişim kurmaktadır. Bu yüzden mesaj, birçok farklı insan tarafından anında anlaşılabilecek kadar özlü olmalıdır.

7. Foto muhabirinin fotoğrafları, iletileri daha etkili hale getiren, yetenekli bir editör tarafından sunulmaktadır.

8. Foto muhabirliğinin temel düşüncesi, bugünün karmaşık dünyasında toplumu bilgilendirmenin kaçınılmaz gerekliliğidir.”

Associated Press’in “Fotoğraf Düzenleme Politikası”na ilişkin ilkeleri şunlardır :

• “Bir fotoğrafın içeriği, ASLA değiştirilmez ya da işlenmez. Sadece yakma, maskeleme, tonlama ve kesme gibi standart baskı yöntemlerinin kabul görmüş kurallarına izin verilir.

• Rötuş, normal çiziklerin ve toz zerrelerinin kaldırılmasıyla sınırlandırılmıştır.

• Orijinale uygun bir kopya elde etmek için renk düzeltilmesi yapılmadan önce ciddi bir biçimde düşünmek gerekir. Anormal renk ya da tonlama durumlarının başlıkta açıkça belirtilmesi gerekir. Renk düzenlemesi, her zaman en az düzeyde olmalıdır. Bu tür konularla ilgili aklınızda herhangi bir soru işareti oluştuğunda derhal kıdemli bir editöre danışmalısınız.

• Associated Press’in haber fotoğraflarının bütünlüğü en önemli önceliğimizdir. Hiçbir şey, Associated Press’in saygınlığından önce gelemez.”