Bilimsel bilgi, doğal hayat bilgisinin doğrudan uzantısı ve bu bilginin temellendirilmiş hâlidir. Bilimsel bilgiye ulaşmanın yolu bilimsel araştırmadan geçer.

Bilimsel yöntemler kullanılarak bilimin anlama, açıklama ve kontrol etme işlevleri doğrultusunda bilgi birikimine ulaşma çabalarından oluşan bir süreçtir.

İnsan yaşamının başlangıcından bugüne kadar elde edilen, kuşaktan kuşağa aktarılan ve bugün çeşitli gözlem, deneyim ve akıl yürütmelerle elde ettiğimiz her değer bilgi olarak tanımlanabilir

Rasyonalizm, duygulardan bağımsız olarak, aklı bilginin kaynağı olarak görür. Akıl eşyayı anlamada nesnel bir araçtır. Dolayısıyla aklın doğru saydığı şeyler bilgidir.

Deneycilik olarak da bilinen ampirizm rasyonalizmden farklı bir biçimde, bilginin kaynağı olarak duyuları ve deneyimleri temel kaynak olarak görür. Eşya ve olaylar gözlenerek ve çeşitli deneyimlerden geçirilerek anlaşılabilir ve açıklanabilir.

Pears çok fazla bilgi türü olduğunu ve bunların her birinin çok farklı yönleri olduğunu belirttikten sonra, bilgi türlerini “olguların bilgisi”, “tanıma yoluyla elde edilen bilgi” ve “şeylerin nasıl yapılacağının bilgisi” olmak üzere üç başlık altında toplamaktadır.

Bilim, görgül ve nesnel bir konusu olan, aralarında mantıksal ve olgusal ilişkilerin bulunduğu dizgeli bir bilgi birikimi ya da bilgiler bütünüdür.

Dizge, bir bütün oluşturacak biçimde birbirine bağlı ögelerin bütünüdür. Dizgeye sistem de denir. Örneğin eğitim dizgesi, bilgisayar dizgesi.

Toplumsal kuram, toplumsal dünya hakkındaki bilgileri özetleyen ve düzenleyen birbirine bağlı fikirler sistemi olarak tanımlanabilir. Toplumsal kuram, toplumsal dünyanın bir haritası gibidir. İnsanların dünyadaki karmaşıklığı gözünde canlandırabilmesine yardım eder ve olayların neden gerçekleştiğini açıklar.

Kural ya da yerleşik süreçlere uygun biçimde sistematik biçimde toplanmış nicel veya nitel bilgi ve kanıtlardır.

Bilim amacını gerçekleştirmede üç aşamalı yol izler:
• Konusunu oluşturan olguları gözleme dayalı olarak kavramak ve tanımlamak,
• Olgular arasında nedensellik ilişkisi kurmak ve gözlem yolu ile bu ilişkileri sınadıktan sonra açıklamak,
• Çeşitli derecelerde ortaya çıkan ilişkileri yasalar ve kuramlar hâlinde ifade ederek
belirli çıkarımlarda bulunmak ve çıkarsamalara ulaşmak şeklinde özetlenebilir.

Sosyal bilimlerde yapılan bilimsel araştırmaların genel olarak dört ana başlık altında toplandığı söylenebilir:
1. Keşif Amaçlı Araştırma,
2. Tanımlayıcı Araştırma,
3. Açıklayıcı Araştırma,
4. Değerlendirme Amaçlı Araştırma.

Daha önce yeterli sayıda çalışma yapılmamış konularda çoğunlukla kullanılan bir araştırma şeklidir. Bu araştırma şekli ile araştırmacı, yeni ve çalışılmamış konularda konu hakkındaki temel gerçeklikleri keşfeder. Bu araştırmada araştırmacı “ne” sorusu üzerinde durur.

Durumun ya da olayın belirli özelliklerini içinde bulunduran bir resmini sunar, odaklanmış bir araştırma sorusu ve konusuna gerek duyar. Çoğunlukla “nasıl”sorusu üzerinde durur.

Davranışın veya olayın ortaya çıkışı üzerine “niçin” sorusuna odaklanır. Genellikle teoriye dayanır ve tanımlayıcı ve keşif amaçlı araştırmalar üzerine inşa edilir.

Bir olgu ve problem ile ilgili ortaya konulan programın, çalışmanın geçmişinin şu andaki durumunun ve geleceğe dönük önermelerinin objektif bir şekilde değerlendirilmesi amacı ile yapılan çalışmadır.

Aşağıda bilimsel araştırma sürecinin basamakları sıralanmıştır:
• Araştırma konusunun belirlenmesi,
• Araştırmanın probleminin belirlenmesi ve konunun sınırlandırılması,
• Literatür taraması,
• Araştırmanın amacı,
• Araştırmanın önemi,
• Araştırma yönteminin belirlenmesi,
• Bulguların yorumlanması,
• Raporlaştırma.

Pragmatik olmak, Önemli bir konu seçmek, Yenilik getirmek, Etik davranmak, Yeterlilik, İlgi ve merak, Yönlendirme gibi noktalar önem taşımaktadır. 

Farklı gözlemlerle farklı değerler alabilen her olgu özellik ya da durum değişken olarak kabul edilebilir. Daha basit bir tanımla birden fazla değer alabilen her şey değişkendir.

Varsayımlar, test etmeye gerek duymadan araştırmayı yürütebilmek için kabul edilen durumlardır. Araştırmada bazı başlangıç noktalarının, ayrıca kısıtlanmasına gerek görülmeden doğru olarak kabul edilmesi gerekebilir. Bu kabule varsayım (sayıltı) denir.

Olgubilim olarak da anılan fenomenoloji olayların varlığını inceleme ve tanımlama yöntemidir. Başka bir tanımla fenomenoloji gerçek nedir? sorusuna yanıt arayan bir yöntemdir.

Araştırmalarda olaylar ve değişkenler arasında var olduğu söylenen ilişkiye araştırma dilinde hipotez denir.

Doğruluğu (geçici de olsa) kabul edilen genellemeden hareket ederek tekil olayların alacağı şekli kararlaştıran araştırmalar tümden gelim yaklaşımını benimserler.

Tekil olaylardan hareket ederek bir genellemeye ulaşmaya çalışan araştırmalar tümevarım yaklaşımını benimserler.