Uçağın üst katında (upper deck) yolcu koltuklarının dağılımı kompartımanlara bölünmüştür. Yükleme ve dağılım formunda yolcu dağılımının dengeli yapılabilmesi için yolcuları taşıyan ambar, uçak burnundan başlayarak kuyruğa doğru kompartımanlara ayrılmıştır. Yolcu kompartıman dağılımı (passenger compartment division) tablosu ile kompartımanlara düşen koltuk sayısı yük ve denge formunda verilir.

Havayolu işletmesi, uçağın kuru işletme ağırlığına (DOW) dâhil olan tüm operasyon unsurlarının ve mürettebatın ağırlığını tartarak veya standart bir ağırlık kullanarak kuru işletme ağırlığı (DOW) belirlemekten sorumludur. Havayolu işletmesi bu nedenle her uçak alımında uçağın imalatçı boş ağırlığı (MEW) ve buna karşılık gelen ağırlık merkezinin hesaplanması için tartma işlemini yapar. Kuru işletme ağırlığı belirlenirken tüm operas- yon unsurlarının ve mürettebatın konumlarının uçağın ağırlık merkezi üzerindeki etkisi havayolu işletmesi tarafından tespit edilir.

Yük ve denge formunda havayolu işletmelerinin iki seçeneği bulunmaktadır:

• Her uçağı birbirinden bağımsız düşünüp hepsi için ayrı ayrı kuru işletme ağırlığıve indeksi değerleri saptamak.

• Bir grup uçağı tek bir filo içinde aynı kabul edip yükleme ve denge formu çizelgelerinde aynı değerleri kullanmak.

Denge formu üzerinde kompartımanlara yüklenen yükler ayrı ayrı belirtilir. Uçak içerisindeki kompartımanların uçağın ağırlık merkezine (CG) uzaklıkları birbirlerinden farklıdır. Bu nedenle moment hesaplamalarındaki etkisi de farklı olacaktır. Denge formu üzerinde bu hesaplamalar için kompartımanın uçak içerisin- de bulunduğu yere bağlı olarak çizgiler çizilir. Çizgilerin yönü ve uzunluğu her satıra özgü derecelendirme (pitch) bilgisi ile gösterilir.

Yolcular 0 numaralı ambarda 0a’dan 0g’ye kadar ayrılmış kompartımanlar içinde oturmaktadır. Uçak içerisindeki yolcunun dağılımı da uçağın dengesini etkiler. Bu nedenle uçağın burun kısmından başlayarak uçağın kuyruk kısmına kadar oturmuş yolcuların dengeye etkisi hesaplanmalıdır. Denge formunda kargo ve bagajların yüklendiği alt kat hesaplamalarından sonra yolcuların uçak içerisindeki dağılımı hesaplanmalıdır.

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlenebilmesi için yakıt indeksi düzeltme tablosunun (Fuel Index Correction Table) kullanılması gerekir. Yakıt tanklarının uçak yapısındaki yeri ve büyüklükleri farklılık gösterdiği için yakıt indeksi düzeltme tablosu uçak tipine göre farlılık göstermektedir. Yakıt düzeltme tablosunda uçak içerisindeki yakıtın miktarına karşılık gelen indeks değeri (index units) denge formunda hesaplama için kullanılır. Uçak seyahati süresince yakılacak yakıt miktarı da hesaplanmalıdır:

Uçağın boylamasına eksenindeki kararlılığı, uçak burnunun yunuslama salınımlarına karşı yeniden denge noktasına dönebilme yeteneğidir. Yükleme sonunda ağırlık merkezinin ön sınıra doğru kayması uçuş kararlılığını bozar. Ağırlık merkezinin ön sınırına kadar kaymış olması uçak burnunun fazla ağır olması anlamına gelmektedir. Bu durumdaki bir uçağın kalkışında; normalden daha uzun bir kalkış mesafesine ve teker kesme için daha yüksek sürate gerek duyulur. Çünkü uçağın burnu ağır olduğu için burnu kaldırmak için daha fazla kuyruk basıncına gerek vardır. Pist kısa ise, uçakta ağırlık merkezi tam ön sını- rında olacak şekilde yüklenmişse pist sonundaki mânia aşma noktasına kadar havalanma mümkün olmayabilir.

Yükleme sebebi ile uçağın ağırlık merkezinin arka sınıra doğru kayması uçağın kontrolünü ve uçuş istikrarını bozar. Uçağın ağırlık merkezi arka sınıra doğru yaklaşmışsa kuyruk kısmındaki yük, kalkış sırasında uçağın burnunu beklenenden çok daha erken kaldırmasına neden olur. Uçak yüklemesinde ağırlık merkezinin sınırların arkasında olması düz uçuşta kararsız olmasına ve kontrolün zorlaşmasına neden olacaktır. Sınırların arkasındaki yükleme nedeniyle irtifa dümeninin uçuşa tesiri azalır, irtifayı korumak için pilotun irtifa düzeltmelerini daha sık yapması gerekir. Özellikle yan rüzgârlı havalarda inişte uçak sıçramaya ve rule kaçırmaya eğilimli olacaktır. Ayrıca arka daha yüklü olduğu için inişte uçak kontrolden çıkma ve stall eğiliminde olabilir.

Yükleme sırasında uçağın içerisine yapılan yüklemelerdeki pozisyon hataları ağırlık merkezinde hesaplananın dışında kaymaya neden olabilir. Kargo pozisyonunda yapılan hatalar boylamasına eksende ve yanal eksende olabilir. Yanal eksende uçak içerisine yüklenen konteynırlar sol veya sağ pozisyona hata ile yüklenebilmektedir. Yükleme yapan personel tarafından yükleme formu üzerindeki konteynır numarası vb. yanlış okunarak uçak üzerine yüklendiğinde uçak ağırlık merkezinde yanal eksende kayma olabilmektedir. Yanal eksende yanlış yükleme uçuşun farklı safhalarında problemlere neden olmaktadır. Ayrıca uçak iniş takımları başta olmak üzere uçak yapısı da yanlış yüklemeden etkilenebilmektedir

(MAC at TOM) kutucuğuna Örnek Denge Formu Kalkıştaki Ortalama Aerodinamik Veter Değeri yazılır.

• Operasyona çıkacak uçağın performans ağırlığını veindeksini hesaplar.

• Operasyona çıkacak uçağın üzerindeki bütün değişken ağırlıkları ve indekslerini hesaplar.

• Operasyona çıkacak uçağın performans ağırlığı ve indeksi ile tüm değişkenlerin ağırlıklarını ve indekslerini toplamak suretiyle DOW ´u ve indeksini bulur.

• Ön, orta ve arka bölümlere yüklenen birim yükleme cihazlarının (ULD) toplam ağırlıklarını ve indekslerini hesaplar.

Uçak içerisindeki yakıtın dengeye etkisinin belirlenebilmesi için Yakıt düzeltme tablosu kullanılır.