Hasılat, işletmenin ana faaliyet konusu işlemlerden elde ettiği ve sürekliliği olan brüt tutarlardır

Brüt satış kârı, bişletmenin esas faaliyet konusu ile ilgili performansını göstermesi bakımından önemli bir başarım ölçütü olarak da değerlendirilir. Ancak hizmet sektörlerinde somut çıktılar ortaya konulamadığından, hizmet biriminin ölçümünde, onun maliyetinin belirlenmesinde ve kârın hesaplanmasında dikkate alınacak giderlerin ayrımında kesin sınırların çizilmesi zordur. Bu durumda genel faaliyetlerin yürütülmesi için yapılan giderlerden ana faaliyet giderlerine belli oranda pay verilmesi yaygın bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır.

Finansal tabloların hazırlanma ve sunulma esaslarına ilişkin kavramsal çerçevede gelir, hesap dönemi boyunca, sermaye sahiplerinin katkıları dışındaki, nakit girişleri veya varlıklardaki artışlar ya da borçlardaki azalışlar şeklinde öz kaynaklarda artışa neden olan ekonomik faydalardaki artışlar olarak tanımlanmıştır.

Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğine göre gelirler; Ana faaliyet gelirleri, Diğer faaliyetlerden gelirler, Faaliyet dışı gelirler olmak üzere üç grupta ele alınmaktadır.

İşletmelerde gelirin yönetilebilmesi, yöneticilerin başarımının ölçülebilmesi ve kârın kaynağının doğru tespit edilebilmesi için gelirlerin konularına ve ortaya çıkış nedenlerine göre sınıflandırılması, kaydedilmesi, izlenmesi ve raporlanması gerekir.

Ana faaliyet gelirleri, işletmenin esas faaliyet konusu olarak seçtiği alanla ilgili olarak gerçekleştirdiği mal/mamul/hizmet satışlarından elde edilen tutarlardır. Bir havayolu işletmesinde yurtiçi veya yurtdışı yolcu biletlerinin satışından elde edilen tutarlar bu kapsamdadır.

Diğer faaliyetlerden gelirler, hemen her işletmede yan faaliyet olarak karşılaşılabilecek işlemlerden elde edilen tutarlardır. Bu tür gelir kaynakları genel işletmecilik faaliyetleri ile ilgili olmakla birlikte, havacılık faaliyetleri ile doğrudan ilişkilendirilemeyen işlem ve olaylardır. Örneğin işletmeye ait boş bir binanın kiraya verilmesinden elde edilen kira geliri ya da diğer işletmelere verilen eğitim ve danışmanlık hizmetlerinden elde edilen gelirler gibi.

Faaliyet dışı ya da olağandışı gelirler işletmecilikle veya faaliyette bulunulan muhasebe dönemiyle ilişkisi kurulamayan gelirlerdir. Örneğin kasa fazlası, kazanılan tazminatlar, vb.

Türkiye’deki işletmelerde (finans sektörü hariç) gelirlerin izlenmesi için Tekdüzen Hesap Planı’ndaki gelir hesapları kullanılmaktadır. Tekdüzen Hesap Planında gelirler, 6 kodlu hesap grubu olarak düzenlenmiştir.

Ana faaliyet gelirlerinin izlenmesi için belirlenen ana hesaplar; Yurtiçi Satışlar, Yurtdışı Satışlar ve Diğer Gelirler şeklindedir.

Havayolu işletmelerinde ana faaliyet gelirleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

• Yolcu gelirleri
• Kargo gelirleri
• Diğer gelirler

Yolcu gelirleri, havayolu ile taşınan yolculardan alınan bilet ücretlerinden oluşur.

Kargo gelirleri, yolcu ile birlikte taşınan kargo yanında yalnızca kargo taşımacılığından elde edilen gelirler, posta taşıma gelirleri ve kargo ile bağlantılı
diğer gelirler bu grupta yer alır.

Gelir yönetimi, aynı hat ve uçaktaki koltuklar için rezervasyon süresi içinde farklı fiyat seçenekleri sunularak, uçuş başına gelirin artırılması çabalarıdır.

Havaalanlarında ana faaliyet gelirleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

• Hava trafiği ile ilgili gelirler
• Yer hizmetleri gelirleri
• İmtiyazlar ve kira gelirleri
• Diğer gelirler

Yer hizmetlerinde ana faaliyet gelirleri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

• Temsil gelirleri
• Ramp gelirleri
• Bakım hizmeti gelirleri
• Diğer gelirler

Havayolu işletmelerinin hizmet satış sürecinde kullanılan belgelerden en çok bilineni yolcu biletidir. Yük (kargo) taşımacılığında da yük taşıma senedi (konşimento) kullanılır. Genel olarak satışın kaydına esas olan belge faturadır. Havayollarında düzenlenen satış belgeleri aynı zamanda fatura yerine geçmektedir. Tahsilatla ilgili olarak da kasa tahsil fişi, çek, kredi kartı slipleri vb. belgelerden söz edilebilir.

Elektronik bilet en az aşağıdaki bilgileri içermelidir;
• Havayolu işletmesinin ûnvanı,
• Yolcunun adı-soyadı,
• Belge numarası (13 haneli),
• Düzenlenme tarihi,
• Yapılan hizmetin türü ve tutarı,
• Ödeme türü (nakit/kredi kartı/banka kartı/ bhavale/promosyon vb.)

Fatura yerine geçen belgeler VUK md.233’te şöyle sıralanmıştır;

• Perakende satış fişleri,
• Makineli kasaların kayıt ruloları,
• Giriş ve yolcu taşıma biletleri.
Havayolu işletmeleri adına düzenlenen yolcu biletleri, gerekli prosedüre uygun hazırlandığı takdirde aynı zamanda fatura yerine de kullanılabilmektedir

Gerçeğe uygun değer, “piyasa katılımcıları arasında ölçüm tarihinde gerçekleşecek olağan bir işlemde varlığın/hizmetin satışından elde edilecek veya borcun devrinde ödenecek fiyattır.”