Cari üretim, ekonomide yaratılan mal ve hizmetlerin belirli bir dönem için mevcut olan üretim miktar ve değeridir.

• Cari üretimin arzdan büyük olması halinde iktisadi malların belirli bir bölümünün stoklanmaya veya depolanmaya ihtiyacı vardır.
• Üreticiler aynı zamanda birer tüketicidirler ve ürettikleri ürünün bir kısmını pazara arz
  etmeden tüketirler.
• Pazarlama sistemindeki teknolojik yetersizliklerden kaynaklı olarak, bir kısım ürünler arz amacıyla satışa sunulmak üzere yola çıkarılsa bile satış aşamasına ulaşamazlar.

Arz fonksiyonu, belirli bir zaman diliminde ve piyasada mal akışı miktarını etkileyen
temel faktörler ile arz arasındaki ilişkiyi ortaya koyan fonksiyondur.

Arz şedülü, piyasadaki çeşitli fiyat seviyeleri ile malın arz edilen miktarları arasındaki ilişkiyi gösteren ve arz eğrisinin çizimini kolaylaştıran tablo veya cetveldir.

Arz eğrisi, üretimde bulunan işletmelerin değişik fiyatlardan satışa sunacağı mal miktarını gösteren eğridir. Arz eğrisinin çiziminde geleneksel olarak dikey eksende fiyat, yatay eksende miktar yer alır.

Arz değişmesi, malın kendi fiyatı dışındaki faktörlerin etkisiyle arz eğrisinin tümüyle sağa veya sola kayması olarak kendini gösterir.

Arz esnekliğinin sıfır olması, söz konusu malın fiyatı ne kadar artarsa artsın daha fazla malın piyasaya arz edilemeyeceğini ifade eder. Dünyada sadece belirli sayıda üretilen ve devamı olmayan mallar (ünlü bir ressama ait tablo, eski ve değerli bir mücevher vb.) buna örnek olarak verilebilir.

Genel olarak, bir malın arz esnekliğini etkileyen faktörler; üretimi artırmanın maliyetler üzerindeki etki derecesi, üretim tekniğinin sunumda ayarlamalar yapmaya elverişli olup olmaması, iktisadi malın beklemeye elverişli olup olmaması olarak ifade edilebilir.

İktisadi bir malın fiyatında meydana gelen değişimlerin farklı bir malın arz miktarında oluşturduğu değişikliğe veya farklı bir söylemle o malın fiyatı ile diğer bir malın arzı arasındaki ilişkiye “arzın çapraz esnekliği” denilmektedir.

Talep kanunu, bazı istisnalar dışında diğer değişkenler sabitken bir malın fiyatı ile tüketicilerin ilgili maldan satın almak istediği miktar arasındaki ters yönlü ilişkiyi tanımlar.

İkame etkisi, tüketicilerin diğer koşullar sabit iken fiyatı yükselen bir malın yerine geçebilecek farklı ve nispeten daha ucuz bir malı tercih etmesi ve fiyatı artan mala olan talep miktarını azaltmasıdır.

Talep eğrisi, tüketicilerin değişik fiyat seviyelerinde talepte bulunduğu mal miktarını gösteren eğridir. Talep eğrisinin çiziminde geleneksel olarak dikey eksende fiyat, yatay eksende miktar yer alır.

• Talep edenlerin gelirlerinin zaman içerisinde değişmesi
• Bu mal yerine geçecek diğer malların (ikame) fiyatlarının değişmesi
• Tamamlayıcı malların fiyatlarında meydana gelen değişme
• Moda, reklam vb. nedenlerle malın çekiciliğinin değişmesi
• Talep edenlerin sayılarının ve tüketim tercihlerinin değişmesi bulunmaktadır

bir malın talep esnekliğini diğer bir deyişle talebin fiyat esnekliğini etkileyen başlıca faktörler arasında; malın tüketici bütçesi içindeki yeri ve önemi, malın zorunlu mal veya lüks mal olup olmaması, ikame olanaklarının bulunup bulunmaması, toplumun tüketim alışkanlıklarındaki değişiklikler ve zaman unsuru sayılabilir.

Talebin gelir esnekliği, piyasada herhangi bir malın talep miktarındaki nisbi (%) değişmenin, tüketici gelirindeki nisbi (%) değişime oranlanması yoluyla hesaplanır.

Denge noktası, belirli bir mal için piyasa arz ve talep eğrilerinin kesiştiği, dolayısıyla arz ve talep miktarının eşitlendiği noktadır.

Denge fiyatı, denge noktasında belirli bir denge miktarına karşılık arz ve talebi birbirine eşitleyen fiyat düzeyidir.

• Arzda bir değişme yokken herhangi bir nedenle talepte bir artış olursa fiyat
  artar
• Talepte bir değişme yokken herhangi bir nedenle arz artarsa malın fiyatı
  düşer
• Hem arz hem de talebin birlikte değişmesinin fiyat üzerinde yaratacağı etki; meydana gelen değişmenin yönüne ve büyüklüğüne bağlı olarak değişir. Böylelikle fiyat artabilir, azalabilir ya da sabit kalabilir.

Monopson, duopson ve oligopson ise alım tekelleridir. Bir iktisadi malın alımının tek kişi elinde olmasına monopson, iki kişinin elinde olmasına duopson, ikiden fazla kişinin elinde olmasına ise oligopson piyasa denir.

Kartel; benzer malı üreten firmaların, hukuki ve ekonomik bağımsızlıklarını koruyarak belirli bir pazar üzerinde tekel durumlarını korumak üzere anlaşmaları ve menfaat birliği sağlamalarıdır.

Tröst; birçok teşebbüsün, ekonomik bağımsızlıklarını kaybederek daha güçlü ve tek bir yönetim altında birleşmeleridir.

Karteli tröstlerden ayıran temel fark bağımsızlıklarını kaybetmek bir yana, bu birleşmenin geçici bir nitelik taşımasıdır. Tröstlerde ise işletmelerin belirli bir hukuki çatı altında ekonomik bünyelerinin de kaynaşması söz konusudur.