Farklı hukuki ilişkilerde kullanılmak üzere, her hukuk düzeni kişilere, diğer kişiler veya nesneler üzerinde bir takım yetkiler bahşetmektedir. Bu yetkilere biz “hak” diyoruz.

Etimolojik olarak incelendiğinde, hukuk kelimesinin Arapça “haklar” anlamına geldiğini görürüz.

Kimi hukukçulara göre hak korunması gereken bir menfaat iken, bazıları ise onu diğer insanlar ve şeyler üzerinde etkisi olabilen iradi yetki olarak tanımlamayı yeğlemişlerdir. Bu genel iki eğilimden de memnun olmayan bazı kuramcılar ise bu iki farklı teoriyi birleştiren bir teori geliştirmişlerdir. Bu teoriye de karma teori adı verilmektedir.

Hak kavramı, hukuk kuramcılarının en çok ilgilendiği konulardan biri olmuştur.

Hak kavramı, hukuk kuramcılarının en çok ilgilendiği konulardan biri olmuştur. Kimi hukukçulara göre hak korunması gereken bir menfaat iken, bazıları ise onu diğer insanlar ve şeyler üzerinde etkisi olabilen iradi yetki olarak tanımlamayı yeğlemişlerdir.

Savigny ve Windscheid gibi önemli hukukçular tarafından temsil edilmiş bir görüştür.

Savigny’ye göre hak kişiye ait irade kudreti demektir.

Bir kişi, başka birisi üzerinde kişisel iradesi yoluyla etkide bulunabiliyorsa, yani iradesi ile bu şahsın belli bir şekilde davranması sonucunu yaratabiliyorsa, o zaman hak sahibi durumundadır.

Hak kavramını açıklamayı amaçlayan teorilerinden ilkini Jhering geliştirmiştir.

Hak kavramını açıklamayı amaçlayan “Menfaat Teorisi”ni geliştirmiştir.

Alman hukukçu Jellinek bu teoriyi geliştiren düşünürdür.

Menfaatin, hukuk tarafından korumaya kavuşturulması gerekmektedir.

Kamu hukukundan doğan haklardır.

Anayasa’nın İkinci Kısmı “Temel Haklar ve Ödevler” başlığını taşır.

Dört özelliği vardır.

• Kamu hukukundan doğan haklardır.
• Bazı kamu hakları devletin müdahil olmasını ve olumlu bir eylemde bulunmasını gerektirmektedir.
• Kamu Hakları Anayasa tarafından düzenlenmiştir.
• Bazı Kamu Hakları devletin sadece müdahale etmemesini, söz konusu hakkın kullanılmasına engel olmamasını gerektirmektedir. 

Üçe ayrılır.

• Negatif Statü Hakları.
• Pozitif Statü Hakları.
• Aktif Statü Hakları. 

Devletten sadece bir yapmama, müdahalede bulunmama görevini yerine getirmesini beklemektedir.

Üç özellik saymak mümkündür.

• Kişi dokunulmazlığı.
• Özel hayatın korunması.
• İnanç hürriyeti.

İsteme Hakları da denen bu haklar arasında ailenin korunması, sosyal güvenlik hakkı gibi hakları görmek mümkündür.

Bu haklar arasında ailenin korunması, sosyal güvenlik hakkı gibi hakları görmek mümkündür. Birinci gruba göre burada en önemli fark, artık devletten bu hakları koruması için olumlu bir eylem bekleniyor olmasıdır. Yani ilk gruptaki hakları ihlal etmemesi için çoğu zaman sadece bir kaçınma eyleminde bulunması yeten devletin burada devreye girerek insanlara uygun şartlar yaratması beklenmektedir. Anayasa’da “Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler” başlığı altında bu haklar düzenlenmiştir.

Bu haklar kısaca siyasal katılım hakları olarak tanımlanabilir.

“Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir” ifadesini içermektedir.

Anayasa’da düzenlenmiş kamu haklarının, yani temel hak ve hürriyetlerin sınırlandırılması ancak kanun çıkartılması durumunda mümkün olacaktır.

Sadece kanunda ve öze dokunmayacak şekilde kamu hakları sınırlanabilir.

Üç şekildedir.

• Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak sınırlama yapılabilir.
• Sınırlama ancak kanunla yapılabilir.
• Sınırlama, hak ve hürriyetlerin özüne dokunmamalıdır.
• Sınırlama, ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.

Anayasa’nın 14. Maddesi de kamu haklarıyla yakından ilgilidir. Maddeye göre; “Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz” ifadesini içermektedir.

Kamu hakları, kişilerin devlete karşı sahip oldukları haklardır.

Kişiler arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen hukuk kuralları tarafından tanınan haklardır.

Özel hakları, niteliklerine, konularına ve etkilerine göre üç şekilde gruplandırmak mümkündür.

Ölçüt hak sahibinin ne ölçüde ve kime karşı bu hakkı öne sürebildiğidir.

İkiye ayrılır.

• Mutlak Haklar.
• Nisbi Haklar.

Mutlak haklar hak sahibine geniş bir yetki alanı sağlayan ve herkese karşı etkisi olan haklardır. Bu haklar, hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilirken; herkes tarafından da ihlali mümkün olan haklardır.

Mutlak hakların özelliği dört şekildedir.

• Mutlak haklar, hak sahibine geniş bir yetki alanı sağlayan ve herkese karşı etkisi olan haklardır.
• Bu haklar, hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilir.
• Bu hakların herkes tarafından ihlali de mümkündür.
• Hak sahibi, herkesin bu haklarına saygı göstermesini bekleme hakkına sahiptir.

İki ye ayrılmaktadır.

• Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar.
• Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar.

Maddi olan mallar ve maddi olmayan mallar olmak üzere iki çeşittir.

“Maddi mallar üzerindeki mutlak haklar” hak sahibine bir nesne üzerinde dolaysız bir hâkimiyet sağlayan ve bu nedenle herkese karşı ileri sürülebilen haklardır.

Rehin hakkı, taşınır mallar (Menkul) üzerinde kurulursa rehin hakları denir.

Bu haklar alacaklı yararına tesis edilirler ve borcun ödenmemesi durumunda, bu hakların konusu olan nesneler satılarak, alacak ödenmesi yoluna gidilir. Rehin hakları, hem taşınır hem de taşınmaz mallar üzerinde kurulabilirler.

Rehin hakkı taşınmaz mallar üzerinde kurulursa buna “ipotek” adı verilmektedir.

Bu mallar insan aklı ve de emeğinin ürünü olan yaratımlardır.

• Bu hak kapsamına kişinin maddi ve manevi varlığını korumayı amaçlayan haklar dahildir.
• Bu haklar paraya çevrilemez.
• Bu haklar sahibi için çok önemli ve onun şahsına yakından bağlı haklardır, devredilemez.
• Bu haklardan feragat mümkün değildir.

İkiye ayrılmaktadır.

• Kişinin kendisi üzerindeki hakkı
• Kişinin başkası üzerindeki hakkı

Bu haklar paraya çevrilemeyen, sahibi için çok önemli olan ve devredilemeyen haklardır.

İnsanları mal olarak kabul eden bir anlayışa dayanan bu kurum modern hukuk sistemlerinde mevcut değildir.

Herkese karşı değil, belli bir kişi veya kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır.

Genellikle borç ilişkisinden doğan haklardır.

Kişiler arasındaki ilişkiden kaynaklanan yüküme “borç” denilmektedir.

“Herkes, yardım etmediği takdirde yoksulluğa düşecek olan üstsoyu ve altsoyu ile kardeşlerine vermekle yükümlüdür” maddesini içermektedir.

Manevi varlıkları koruyan haklara “kişilik hakları” denir.

Kişilik hakları hukuk düzeni ve o kişinin manevi çıkarlarını korumayı amaçlamaktadır.

Kişilik hakları kişiyle ve onun kişilik alanıyla çok yakından ilgili olan haklardır.

Kişinin ölümü ile kişilik hakkı da sona erecektir.

Maddi varlıkları korumayı hedefleyen haklara ise “malvarlığı hakları” adı verilmektedir.

• Kişinin sağlığı.
• Kişinin ismi.
• Kişinin onuru.
• Kişinin vücut bütünlüğü.
• Kişinin resmi.

Kişinin sahip olduğu mal varlığı hakları, beş çeşittir.

• Kişinin miras hakkı.
• Kişinin ayni hakları.
• Kişinin alacak hakları.
• Kişinin fikri hakları.

Bu ayrımda temel ölçüt söz konusu hakkın kullanılması halinde hukuk dünyasında yarattığı etkidir.

Yenilik Doğuran Haklar, kişinin tek taraflı irade beyanı ile bir hukuki durumda değişiklik yapabilme yetkisini öngören, bu yetkiyi bu kişiye veren haklardır.

Yenilik Doğuran (İnşai) Haklar üç çeşittir.

• Kurucu yenilik doğuran
• Bozucu yenilik doğuran  haklar.
• Değiştirici yenilik doğuran haklar.

Bu haklardan istifade eden kişi, tek taraflı irade beyanı ile yepyeni bir hukuki durumun oluşmasına neden olmaktadır.

Tek taraflı bir irade beyanı ile önceden mevcut olan bir hukuki durumun sona erdirilmesi veya bozulması sonucunu doğurur.

Yeni bir hukuki durum yaratmazlar veya mevcut bir durumu sona erdirmezler. Bunların söz konusu olduğu hallerde mevcut bir hukuki durumda değişiklik yapılması sonucu gözlemlenir.

Türk Hukuku’na göre hakkın öznesi olan ve haklardan istifade etme yetkisine sahip olabilen kişiler “gerçek” ve “tüzel” kişilerdir.

Gerçek kişiler denince akla insan gelmektedir.

Belli amaçları gerçekleştirmek amacıyla gerçek kişilerce kurulmuş, kendine ait hakları ve borçları olan, kişi veya mal topluluklarıdır.

Bir kişinin haklara ve borçlara sahip olabilme yeteneğine “hak ehliyeti” denir.

Gerçek kişiler şu özelliklere bakılmaksızın hak ehliyetine sahip olabilirler.

• Maddi durumlarına,
• Sınıf ve cinsiyetlerine
• Zihni ve bedensel sağlıklarına bakılmaksızın.

Girilen farklı hukuki ilişkilerde kullanılmak üzere, her hukuk düzeni kişilere, diğer kişiler veya nesneler üzerinde bir takım yetkiler bahşetmektedir. Bu yetkilere biz “hak” diyoruz

İlk olarak incelemeyi düşündüğümüz “İrade Teorisi” Savigny ve Windscheid gibi önemli hukukçular tarafından temsil edilmiş bir görüştür.
Bunlardan Savigny’ye göre hak kişiye ait irade kudretidir. Hakkı yaratan, kişinin sahip olduğu
iradedir. Ancak iradenin belli bir hakkı yaratma yönündeki varlığına rağmen, söz konusu hakkın varlığından şüphe ediliyorsa, o zaman devreye mahkemeler girmeli ve de karar yoluyla durumu aydınlığa kavuşturmalıdır.
Bu teorinin önemli bir diğer temsilcisi Windscheid olmuştur. O’na göre bir kişi, başka birisi üzerinde kişisel iradesi yoluyla etkide bulunabiliyorsa yani iradesi ile bu şahsın belli bir şekilde davranması sonucunu yaratabiliyorsa, o zaman hak sahibi durumundadır. 

Öncelikle hakkın iradeye bağlanmış olması eleştirilmiştir. Buna göre; eğer irade hakka sahip olmada belirleyici kabul edilirse, akıl hastası olan veya irade kudretine tam olarak sahip olamayan kişilerin hak sahibi olmaması gerekir. Hâlbuki bu kişilerin de hak sahibi olabildikleri görülmektedir. Dolayısıyla teori her durumu kapsayamamaktadır. Bu noktada belirleyici olan hukuk düzenleridir ve hukuk düzenleri irade sahibi olmayan kişilerin hak sahibi olmalarına izin vermektedir.

Hak kavramını açıklamayı amaçlayan teorilerinden ilki Jhering tarafından geliştirilmiş olan
“Menfaat Teorisi”dir. Jhering irade teorisini eleştirmiş ve menfaat teorisini geliştirmiştir. Bu teoriye göre hak “hukuk düzeni tarafından korunan menfaat” olarak anlaşılmalıdır. Bu korunacak olan menfaatin kapsamını hukuki varlıklar veya bazı hukuki değerler oluşturmaktadır. Görüldüğü üzere maddi anlamda değeri olan yani parasal değeri haiz
varlıklar korumanın konusu olurken; buna ilave olarak hukuki özgürlükler de korumanın kapsamı içindedir. Hukuk düzenin koruması da belirleyicidir. Eğer hukuk düzeni tarafından bir koruma sağlanmıyorsa; ilgili kişi veya kişilerin hak sahibi olması da mümkün değildir.

Bireylerin hayatlarında korumak isteyecekleri her menfaatleri hak olarak kabul edilememektedir. Kişilerin ekonomik veya ticari faaliyetlerini korumak ve onları geliştirmek gibi bir menfaatleri vardır. Ancak bu menfaatler onlara hukukun koruyacağı bir hak bahşedememektedir. Her menfaat hak kaynağı olamamakta; ancak hukuken kişilere yetki verildiği durumlarda bu mümkün olmaktadır.

Alman hukukçu Jellinek bu teoriyi geliştiren düşünürdür. Bu teori irade ve menfaat teorilerini
birleştirmektedir. Jellinek’e göre de bir menfaatin hak olarak kabul edilebilmesi için bu menfaatin hukuk tarafından korumaya kavuşturulması gerekmektedir. Ancak bu hukuki koruma aynı zamanda hak sahibi kişinin korumasına da bağlı olmalıdır. Bu kuramda hukuk tarafından korunan menfaat kadar, ilgili kişinin iradesi de belirleyici bir önemi haizdir.

Bu teori de eleştirilere maruz kalmıştır. Bazı kişisel menfaatlerin korunması hak sahibi kişilerin iradesine bağlı olmadan korunmaktadır. Özellikle kolluk kuvvetlerinin müdahil olacağı durumlarda kişilerin menfaatleri kamusal erk tarafından korunmakta; hak sahibi olan kişilerin başvurusu her durumda aranmamaktadır. Terör ile ilgili mevzuatın uygulanması buna iyi bir örnektir. Bu tip, toplumsal barışı ve de düzeni bozabilecek ve aynı zamanda kişilerin haklarına halel getirebilecek eylemler, hiçbir talep olmasa dahi engellenecektir.

Kamu hakları, kamu hukukundan doğan haklardır. Bireyler bu haklarını devlete karşı ileri sürebilmektedir. Yani bu haklar ihlal edilecekse, kural olarak sadece devlet tarafından ihlal edilebilir ve bireyler de bu haklarını devlete karşı ileri sürebilirler. Anayasa’nın İkinci Kısmı “Temel Haklar ve Ödevler” başlığını taşır, işte burada bahsi geçen temel haklar, Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sı tarafından öngörülmüş ve de düzenlemeye kavuşturulmuş Kamu Hakları olmaktadır. Bu kısmın ilk maddesi olan 12. Maddeye göre “herkes, kişiliğe bağlı, dokunulmaz, devredilemez, vazgeçilemez temek hak ve hürriyetlere sahiptir.

Bunlar devletten sadece bir yapmama, müdahalede bulunmama görevini yerine getirmesini beklemektedir. Burada devlet sadece kişilerin bu haklarını kullanmalarına engel olacak eylem ve işlemlerden kaçınma yükümü altındadır ve insan haklarının en eski türlerini bu haklar oluşturmaktadır. Korucuyu Haklar da denen Negatif Statü Hakları arasında; kişi dokunulmazlığı, özel hayatın korunması, inanç hürriyeti gibi özgürlükleri saymak mümkündür.

İsteme Hakları da denen bu haklar arasında ailenin korunması, sosyal güvenlik hakkı gibi hakları görmek mümkündür. Birinci gruba göre burada en önemli fark, artık
devletten bu hakları koruması için olumlu bir eylem bekleniyor olmasıdır. Yani ilk gruptaki hakları ihlal etmemesi için çoğu zaman sadece bir kaçınma eyleminde bulunması yeten
devletin burada devreye girerek insanlara uygun şartlar yaratması beklenmektedir. Anayasa’da “Sosyal ve İktisadi Haklar ve Ödevler” başlığı altında bu haklar düzenlenmiştir.

Bu haklar kısaca siyasal katılım hakları olarak tanımlanabilir. Seçme ve seçilme hakları,
dilekçe hakları hep bu haklardandır. Bu haklar Anayasa’da “Siyasi Haklar ve Ödevler” başlığı altında düzenlenmiştir

Her ne kadar Anayasa tarafından düzenlenmişse de kamu haklarının da belli bazı şartlar ile kısıtlamaya tabi tutulması mümkündür. Anayasa’nın 13. Maddesine göre “Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir”. Yine aynı maddeye göre “(b)u sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik
Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.”
Görüldüğü üzere Anayasa’da düzenlenmiş kamu haklarının, yani temel hak ve hürriyetlerin
sınırlandırılması ancak kanun çıkartılması durumunda mümkün olacaktır. İdarenin düzenleyici
işlemleri ile temel hak ve hürriyetler sınırlandırılamaz. Kanun ile yapılacak bu sınırlama da o kamu hakkının özüne dokunacak mahiyette olmamalıdır. Yani, temel hak ve hürriyetin belli bir çekirdek alanı -özü- koruma altında kalmaya devam edecektir. Anayasa böylelikle sınırlamayı da sınırlamaktadır.
Sadece kanunda ve öze dokunmayacak şekilde kamu hakları sınırlanabilir.

Kamu hakları kişilerin devlete karşı sahip oldukları haklardır. Özel haklar ise kişiler arasındaki hukuki ilişkileri düzenleyen hukuk kuralları tarafından tanınan haklardır. Özel haklar kullanılırken, ortaya çıkan hukuki ilişkinin tarafları olan kişiler arasında eşitlik ilkesi geçerlidir. Kamu haklarında ise eşitlik ilkesi tamamen geçerli değildir, seçme ve seçilme yaşı gibi kriterler öngörülerek, bu haklardan sadece bu şartları sağlayan kişilerin yararlanmasına izin verilmektedir.

Mutlak haklar hak sahibine geniş bir yetki alanı sağlayan ve herkese karşı etkisi olan haklardır. Bu haklar, hak sahibi tarafından herkese karşı ileri sürülebilirken; herkes tarafından da ihlali mümkün olan haklardır. Hak sahibi herkesin bu haklara saygı göstermesini beklemek hakkına sahiptir ve bir ihlal halinde herkese karşı bu haklar ileri sürülebilecektir.
Mutlak haklar ancak kanun ile yaratılabilen, sınırlı sayıdaki haklardır. Hukuk düzeni tarafından
kanun yolu ile yaratılmamış bir hakkın mutlak hak olarak kabulü mümkün değildir. Bu kanunilik şartı dolayısıyla kişilerin anlaşma yoluyla yeni mutlak hak çeşitleri yaratmaları imkânsızdır

“Maddi mallar üzerindeki mutlak haklar” hak sahibine bir nesne üzerinde dolaysız bir hâkimiyet sağlayan ve bu nedenle herkese karşı ileri sürülebilen haklardır. Bu haklar arasında ilk olarak saymamız gereken, bu hakların en tipik örneğini oluşturan mülkiyet hakkı olacaktır.

“Maddi olmayan mallar” üzerinde de mutlak hak kurulması mümkündür. Bu mallar insan
aklı ve de emeğinin ürünü olan yaratımlardır. Bu ürünlere eser adı verilmektedir. Bu eserleri, kendi emek ve yaratıcılıkları ile yaratan kişilerin bunlar üzerinde korunması gereken hakları mevcuttur. Bu korunması gereken varlıklar arasında fikir ve sanat eserleri, patent, sınaî tasarımlar, ticaret unvanı sayılabilir. Maddi olmayan mallar üzerindeki bu haklar da mutlak haklardandır.

Başka bir mutlak hak grubunu ise “kişiler üzerindeki mutlak haklar” oluşturmaktadır. Bunlar da iki grupta incelenmektedir; kişinin kendisi üzerindeki hakkı ve başkasının kişiliği üzerindeki hakkı. Kişinin kendisi üzerinde olan mutlak hakkına “Şahsiyet Hakkı” denilmektedir. Bu hak kavramına kişinin maddi ve manevi varlığını korumayı amaçlayan haklar dahildir. Bu haklar paraya çevrilemeyen, sahibi için çok önemli olan ve devredilemeyen haklardır. Bu haklardan kısmen dahi olsa feragat etmek mümkün değildir. Bu haklar miras ile usul veya füruya da geçirilemez. Kişinin vücut bütünlüğü, şeref ve haysiyet hakkı, sağlık hakkı, ismi ve resmi üzerindeki hakları hep bu hak grubuna örnek haklardır.

Mutlak hakların ikinci grubunu “başkasının kişiliği üzerindeki hakları” oluşturmaktadır.  Modern hukuk sitemleri, kişilere başka kişiler üzerinde mutlak haklar tanımama eğilimindedir. Günümüz modern hukuk sistemlerinde, istisnai olarak, korunmaya ihtiyaç duyan kişiler lehine olması amacıyla bu mahiyette haklar tanınmaktadır. Bu haklara örnek olarak, anne ve babanın reşit olmayan çocukları üzerindeki velayet hakkı (Türk Medeni Kanunu, m. 335 vd.) ile kısıtlanan kişi için atanana vasinin (Türk Medeni Kanunu, m. 396 vd.) bu kişi üzerindeki yetkileri gösterilebilir. 

Nisbi haklar herkese karşı değil, belli bir kişi veya kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır. Nisbi haklar genellikle borç ilişkisinden doğan haklardır. Bu haklar, işte bu borç ilişkisinin tarafları arasında geçerlidir ve yalnız bu kişiler tarafından ihlal edilebilir. Bu kişiler arasındaki ilişkiden kaynaklanan yüküme “borç” denilmektedir. Bu borç, bir verme, yapma veya yapmama borcu olabilir. İşte bu borcu talep etme yetkisi yalnızca alacaklıya aittir. Alacaklı bu borcu, kural olarak, yalnızca borçludan isteyecektir.

Kişilik hakları, ilgili kişinin malvarlığı kapsamında değerlendirilemeyen manevi varlıklarını koruyan haklardır. Bu haklar vasıtasıyla hukuk düzeni o kişinin manevi çıkarlarını korumayı amaçlamaktadır. Kişilik hakları kişiyle ve onun kişilik alanıyla çok yakından ilgili olan haklardır. 
Kişinin sağlığı, ismi, onuru, vücut bütünlüğü, resmi o kişinin sahip olduğu kişilik haklarındandır. 

Malvarlığı bir kişinin para ile ölçülebilen hak ve borçlarının bütünüdür. Hukukta malvarlığına
mamelek de denilmektedir. Bunun kapsamına görüldüğü gibi sadece pozitif değil negatif malvarlığı varlıkları da dahildir. Bir kişinin sahip olduğu; miras hakkı, ayni haklar, alacak hakları ve fikri haklar o kişinin malvarlığı hakları kapsamındadır.

Yenilik Doğuran Haklar, kişinin tek taraflı irade beyanı ile bir hukuki durumda değişiklik
yapabilme yetkisini öngören, bu yetkiyi bu kişiye veren haklardır. Bu özellikteki hakların kaynağı dolaysız olarak yasa olacağı gibi taraflar arasında mevcut bir anlaşma da olabilmektedir. 

Kurucu Yenilik Doğuran Haklar”ın kullanılmasıyla daha öne mevcut olmayan bir hukuki
durum yaratılmaktadır. O nedenle bu hak grubuna “Yaratıcı Yenilik Doğuran Haklar” adı da
verilmektedir. Bu haklardan istifade eden kişi, tek taraflı irade beyanı ile yepyeni bir hukuki
durumun oluşmasına neden olmaktadır. Önalım (şufa) hakkının kullanılması bu haklara iyi bir
örnektir.

“Bozucu Yenilik Doğuran Haklar” ise, kullanıldıkları zaman, tek taraflı bir irade beyanı ile önceden mevcut olan bir hukuki durumun sona erdirilmesi veya bozulması sonucunu doğurur. Vekil kişinin azledilmesi veya iş akdinin tek taraflı olarak feshi buna örnektir

“Değiştirici Yenilik Doğuran Haklar” kullanıldıkları zaman, yeni bir hukuki durum yaratmazlar veya mevcut bir durumu sona erdirmezler. Bunların söz konusu olduğu hallerde mevcut
bir hukuki durumda değişiklik yapılması sonucu gözlemlenecektir. Seçimlik borç halinde alacaklının seçimde bulunması veya borçlunun borcunu ödemede gecikmesi halinde alacaklının tek yanlı irade beyanıyla tazminat istemesi durumlarında bu tip bir hak kullanılmaktadır.