Millî Edebiyat, yüzyıllara dağılmış çok uzun bir geçmişe sahip olan Türk edebiyatı tarihinin Osmanlı coğrafyasında 20. yüzyıl başlarının tarihî, siyasi ve fikrî
hareketliliklerine paralel olarak gelişmiş bir edebiyat dönemini işaret etmektedir.
Bu edebiyat, Osmanlı ülkesini nihayet etkisi altına alan milliyetçilik akımının hemen yanı başında ve imparatorluktan millî devlete geçiş yıllarında millî kimliği
uyandırarak her alanda kendisini ifade etmesine uygun bir zemin hazırlamıştır.

“Millî Edebiyat” terimi etrafındaki ilk büyük ayrılık, başlangıç ve bitişi tarihle belirlenebilen bir edebiyat anlayışının mı yoksa Türk edebiyatının tamamını mı kast ettiği konusunda ortaya çıkmaktadır

Osmanlının geniş coğrafyasında yaşayan milletlerin bütün dünyayı saran milliyetçilik akımından etkilenerek kendi millî kimlikleri etrafında çalışmalar yapmaya başlaması Türklerin de kendi kimliklerinin arayışına girmelerini getirmiştir. 20. yüzyıl başlarındaki milliyetçilik anlayışı tesirleriyle Türk milletinin kendi özüne dönmesi, onu arayıp bulması, ortaya çıkararak diriltmesi ve etrafında yeni biroluşumu başlatması sürecinde bir edebiyat meydana getirdiği görülmektedir. Bu edebiyata da içeriğinden dolayı ‘millî edebiyat’ denmiştir. Millî Edebiyat’ın sadece milliyetçi edebiyat olarak düşünülmesi de ilk bakışta anlaşılacağı gibi, anlamı daraltılmış bir kullanımdır

20. yüzyılın ilk çeyreği Osmanlıülkesi için coğrafî, siyasi, fikrî pek çok önemli değişime sahne olmuştur. 20. yüzyılın ilk çeyreğinin tarihî ve siyasi portresi, milliyetçiliğin yalnız olmadığını, devletin içinde bulunduğu
olumsuz durum yüzünden pek çok fikrî ve siyasi arayışın ve aydınların ileri sürdükleri kurtuluş önerilerinin zihinleri meşgul ettiğini göstermektedir

Bu yıllarda ileri sürülen Batıcılık, Türkçülük, İslamcılık ve hatta Osmanlıcılık
gibi eğilimler, zaman zaman birbirlerini etkileyerek ve birleşerek etki alanlarını genişletirler. Çünkü her biri yüzyılın başındaki milletin realitesinden doğmuşlardır.
Bu sebeple Millî Edebiyat’a sadece milliyetçilik hareketinin edebiyattaki yansıması
olarak bakmamak ve bu yılları bütünüyle kavrayacak şekilde genişletmek gerekir.

Öze dönüş, kendini keşfetme veya millîleşme yılları olarak görülebilecek dönemin edebiyatı da bu paralelde ‘Millî Edebiyat’tır. Bu yılların edebiyatı hem Türk kimliğini arar ve bulur hem de bulduklarını anlatarak geniş kitlelerce benimsenmesini teşvik eder. Bu millî kimlik bilincinin uyandırılmasıdır.
20. yüzyıl başlarında bir ihtiyaç sonucu olarak ve hatta çok tabii bir oluşumla
ortaya çıkan Millî Edebiyat, prensiplerini ve mensuplarını açıklayan bir beyanname ile yola çıkmamıştır.

Millî Edebiyat’ı 1908 ile başlatmayı uygun bulanlar varsa da 1911 olarak kabulü daha yaygındır. 1911’i kabul eden yaklaşım “Yeni Lisan” makalesinin Genç Kalemler dergisindeki yayımını esas almaktadır. 

Millî Edebiyat Hareketinin tamamlanma tarihi ise genellikle 1922 veya 1923
olarak düşünülmektedir. Bu görüş sahiplerinin hepsi de sonlanma tarihi olarak
bir edebiyat olayını değil, fakat edebiyatın toplumdaki değişimleri yansıttığı görüşünden hareketle 1922 İstiklâl Savaşı’nın tamamlanmasını veya 1923 Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunu esas almaktadırlar

Bu edebiyatın 1911 ile 1922 arasının daha kabul edilebilir olduğu anlaşılıyor. Millî Edebiyat Hareketi, 19111922 tarihleri arasında devam eden dil, muhteva ve şekil olarak millî olanın tespit edilerek kullanıldığı, millet olma şuurunu sanat üzerinden uyandırarak millî bir devlete gidiş sürecini hızlandıran romantik ve ideolojik içerikli bir edebiyattır

Birinci Dünya Savaşı sonrasında ve İstanbul’un işgali yıllarında gelişen edebiyat için ‘Mütareke Edebiyatı’ isimlendirmesi kullanılır.

İstiklal Savaşının devam ettiği günlerin edebiyatı için ‘Millî Mücadele Edebiyatı’ isimlendirmelerinin kullanıldığı görülmektedir

Edebiyat sanatının ham malzemesinin dil olması
onu diğer sanatlardan ayrı düşünmeyi gerektirmektedir.
Çünkü dil, edebiyatın ham malzemesi olduğu kadar
insanlar arasındaki iletişimin de vasıtasıdır

Millî Edebiyat’ın belirleyici karakterini Genç Kalemler dergisinde başlayan Yeni Lisan hareketi oluşturur

Öncüleri Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’dir. Ziya Gökalp Yeni Lisan’ın fikir
babasıdır.

Halide Edip (Adıvar, 1882-1964)’le sonraki yıllarda
bu anlayışa katılan Yakup Kadri (Karaosmanoğlu, 1889-1974), Refik Halit (Karay,
1888-1965), Aka Gündüz (1886-1958), Reşat Nuri (Güntekin, 1889-1956), Fahri
Celalettin (Göktulga, 1895-1975), Müfide Ferid (Tek, 1892-1971), Ahmet Hikmet
(Müf­tüoğlu, 1870-1927) Millî Edebiyat’ın roman ve hikâyedeki temsilcileridirler

Ziya Gökalp (1876-1924), Ömer Seyfettin (1884-1920) ve Ali Canip (Yöntem, 1887-1967)’ten başka Fuad Köprülü (1890-1966), Mithat Cemal
(Kuntay, 1895-1956), Halide Nusret (Zorlutuna, 1901-1983), Şükûfe Nihal (Başar 1896-1973), Faruk Nafiz (Çamlıbel, 1898-1973), Enis Behiç (Koryürek, 18921949), Orhan Seyfi (Orhon, 1890-1972), Halit Fahri (Ozansoy, 1891-1971), Yusuf Ziya (Ortaç, 1895-1967) önde gelen temsilcilerdir

Yahya Kemal (Beyatlı, 1884-1958) ve Mehmet Âkif (Ersoy, 1873-1936) Millî
Edebiyat anlayışının içinde olmasalar ve vezin kullanımı gibi bir takım temel konularda ayrılsalar da dönem şiirinin kendini bulmasında etkili olmuş isimlerdir.
Öte yandan bu iki ismi, düşünceleri bakımından da devri şekillendiren isimlerin
içinde ve hatta başında saymak gerekir.

Millî Edebiyat yılları tiyatro sanatı açısından dikkat çekicidir. Özellikle de
Meşrutiyet sonrasında Vatan piyesi başta olmak üzere Namık Kemal’in vatan ve
hürriyet temasını işleyen diğer oyunları da sergilenmiş ve bir müddet büyük ilgi
uyandırmıştır.

Millî Edebiyat Hareketi’nin fikri zeminini Batıcılık,
Osmanlıcılık, İslamcılık ve milliyetçilik hep birlikte oluştururlar

1861’de Şinasi Agâh Efendi ile birlikte Tercüman-ı Ahval’i,
1863’te ise tek başına Tasvir-i Efkâr’ı çıkarmıştır. Bunlar Osmanlı İmparatorluğu’nda çıkan ilk özel gazetelerdir.