Üretim fonksiyonu, üretim teknolojisi sabitken, belirli bir süre içerisinde kullanılan çeşitli üretim faktörlerinin miktarları ile bu süre içerisinde üretilebilen ürünün maksimum miktarı arasındaki ilişkidir. Elde edilen üretim miktarı ile üretimde kullanılan faktör miktarları parasal birimlerle değil, fiziki birimlerle ifade edilir.

İktisadi büyümenin belirleyici ekonomik faktörleri; işgücü, sermaye birikimi, doğal kaynaklar ve coğrafya, bilimsel ve teknolojik gelişmeler, girişimcilerin organizasyon faaliyetleri ve yapısal değişikliklerdir.

Bir ülkede ya da işletmede, üretime ya da herhangi bir işe katılan İnsanların veya iş görenlerin bir işte ortaya koydukları bedensel ve düşünsel (zihinsel) çabalara emek veya işgücü adı verilir. Emek insanın hem fiziki hem de zihinsel çabasını ifade etmesinden dolayı, emek toplumdaki bireylerin kabiliyetleri, eğitimleri ve öğretimleri dahil olmak üzere, fiziki ve entelektüel hizmetlerinin tamamını içermektedir.

İşgücünün, emeklerini arz ederek elde ettikleri gelire denir.

Bir ülkede ekonomik faaliyetlere katılmak üzere işgücü (emeğini) arz edenlerin toplamını gerek insan sayısı, gerek çalışma saatleri yönünden ifade eden bir kavramdır.

Diğer üretim faktörleri miktarı sabitken bir üretim faktörünün üretimde kullanılan miktarının artırılması durumunda her ilave birimin sağladığı ürün miktarının azaldığı durumu ifade eder.

Sermaye doğada serbest biçimde bulunmayan fakat insan tarafından üretilmiş üretim araçları olarak tanımlanmaktadır. Bunlar üretimin artmasına büyük katkısı olan aletler, makineler, ulaşım sistemleri ve araçları, sanayi gereçleri, fabrika ve donanım fiziki sermayenin bir çeşidini oluşturmaktadırlar.

Sermaye birikimi, kendi kendini besleyen kümülatif (gittikçe artan) bir süreçtir. İyi bir sermaye birikimi süreci iç içe geçmiş üç aşamadan oluşur;
• Ekonomideki tasarruf oranlarının büyüklüğü ve sermaye birikimi için bu oranların artırılmasının gerekliliği,
• Ülkede finans ve kredi kurumlarının varlığı ve bunların ihtiyaç duyulan hallerde kredi üretme becerisi,
• Tasarrufların yatırımlara dönüştürülmesini sağlayacak olan başarılı girişimci gurubun varlığı.

Üretime katılan işgücünün sahip olduğu ve diğer üretim faktörlerinin daha verimli kullanılmasına imkân veren bilgi, beceri, tecrübe ve dinamizm gibi pozitif değerler olarak tanımlanmaktadır.

Doğal kaynaklar; doğada bulunan ve insan gereksinimlerini karşılayacak bir şekilde kullanılabilen veya kullanılmaya hazır olan varlıkların bütününü iade eder. Doğada bulunan tüm varlıklar; toprak, su, madenler, orman ve hayvan varlıklarıdır.

Teknolojik gelişme, daha büyük miktarlarda çıktının elde edilmesine veya belli bir kaynaktan daha üstün kaliteli mal veya hizmetin üretilmesine olanak sağlayan çeşitli bilgilerin ortaya çıkmasıdır.

Kuznets’e göre, iktisadi büyüme sürecinde teknolojik gelişmenin beş faklı şekilde kendini hissettirdiğine dikkat çekmektedir. Bunlar; bilimsel alanda yapılan yeni keşifler, icatlar, buluşlar, iyileştirmeler ve buluşların firmalar tarafından yaygın bir şekilde kullanımı konusunda gösterilen başarılardır. Ayrıca Kuznets az gelişmiş ülkelerin üretim kapasitelerini artırabilmelerinin yolunun kısa vadede teknoloji ithal etmekten geçtiğini, uzun vadede ise kendi teknolojilerini geliştirme adına AR-GE faaliyetlerine önem vermeleri gerektiğini
vurgulamaktadır.

AR-GE; eğitim bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni bilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, bilgiye dayalı sistematik olarak yeni projeler üretebilmek, süreç ve hizmetler oluşturmak ve ya mevcut olanları geliştirmek amacı ile yapılan düzenli çalışmalardır.

Organizasyon girişimcilerin üretim faktörlerini bir araya getirip üretim sürecini başlatmaları ya da üretim sürecinde, üretim faktörlerinin etkinliğini ve verimliliğini artıran düzenlemelerdir. Organizasyon, müteşebbis konumundaki girişimcilerin ilgi alanındaki görevlerden biridir.

Girişimciler, sıra dışı özelliklerle donatılmamış ancak her durumu fırsata dönüştürmeyi başarmak için risk alan ekonomik liderlerdir. Yeni mal üretme arayışları, yeni teknoloji kullanımı, yeni kaynak arzı, sahip olunan makine ekipman ve teçhizatın ergonomik hale dönüştürülmesi gibi verimlilik artışı sağlayan uygulamalar girişimcilerin yapacağı organizasyon örneklerindendir.

Gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeler iktisadi büyüme sürecini hızlandırabilmek için girişimciliği desteklemeleri gerekmektedir. Bu destekler;
• Piyasaların genişletilmesi
• Kurumsal düzenlemelerin yapılması
• Tekelci yapı ile mücadele

• Mülkiyet hakkını koruyucu düzenlemelerin yapılması
• Çıkartılan yasaların etkin bir şekilde uygulamaya konulması
• Teknoloji transferi gerçekleştirilmeli
• Faktör hareketlerine hız kazandırılmalı.

Yapısal değişiklik, bir ülkede hem ekonomik hem de sosyo-kültürel ve toplumsal alanda yaşanan değişimdir. Değişim sonucunda ülkede istihdam imkânlarının artması, işgücünün ve sermayenin verimliliğinin yükselmesi, yeni kaynakların yaratılması ve teknolojinin iyileştirilmesi gibi olumlu gelişmeler yaşanır.

İktisadi büyümenin ekonomi dışı faktörleri; sosyal faktörler ve siyasal ve yönetimsel faktörler olarak belirlenebilir.

Öncü iktisat tarihçilerinden ABD’li Walt Whitman Rostow (1916- 2003), iktisadi gelişme konusundaki görüşlerini sistemli olarak, iktisadi tarih eksenli bir büyüme analizi çerçevesinde, ilk defa 1958 yılında ileri sürmüş ve bu görüşlerini 1960 yılında yayınladığı “The Stages of Economic Growth, A Non- Communist Manifesto” (Ekonomik Gelişmenin Safhaları: Komünist Olmayan Bir Manifesto) isimli kitabı ile açıklamıştır. W. W. Rostow, çok sayıda ülkenin 1700’li yıllardan itibaren iktisadi ve sosyal göstergeleri toplayarak özellikle batı ülkelerinin yaşadıkları deneyimlerden yola çıkarak en sanayileşmiş ülkenin gelişmişlik düzeyine ulaşabilmek için belli aşamalardan geçmesi gerektiğini vurgulamıştır. Sırası ile tarihsel süreç içerisinde incelenen bu aşamalar;
• Geleneksel Toplum Aşaması
• Kalkışa Hazırlık Aşaması
• Kalkış Aşaması
• Olgunluk Aşaması
• Kitle Tüketim Aşaması

18. yüzyıldan önceki devir ya da Newton öncesi dönemi kapsar. Geleneksel toplumda ananeler, gelenekler ve görenekler etkin rol oynar. Geleneksel toplum aşamasında bulunan ülkelerde tarımın büyük bir ağırlığı vardır. Üretim tekniği ilkeldir. İş bölümü gelişmemiş, kişi başı gelir çok düşük olmuştur. Tarım sektörü hava şartları etkisi altında olduğundan üretimde büyük dalgalanmalar olmakta ve ekonominin bütününü etkilemektedir. Toplumun ekonomik, siyasi ve hukuki kurumları gelişmemiştir. Ekonomik ve politik bakımdan hâkim olan güçler büyük toprak sahipleridir. Çalışan nüfusun yüzde 75 veya daha fazlası tarım sektöründe çalışmaktadır.

Gelişmenin ikinci aşaması, intikal çağındaki toplumu içine alır. Bu aşamada gelişmenin başlaması için gerekli şartlar hazırlanır. Batı Avrupa’da İngiltere, iktisadi ve toplumsal yapısı bakımından bu aşamayı tamamlayan ilk ülke olmuştur. Bu ülkelerde intikal dönemi, bilimsel ilerlemenin ve yeni teknik buluşların tarım ve sanayiye uygulanması ve bu ülkelerin dış ticaretlerini tek taraflı olarak ve birbirleriyle rekabet halinde genişleterek, sistem içi değişkenlerle, yani ülkelerin kendi şartlarının değişmesiyle meydana gelen gelişmeler oluşturulmuştur. Milliyetçilik bilinci önem taşımıştır. Milliyetçilik; ekonomik, politik ve kültürel gücü kuvvetlendirmeye dayanan, değer yargıları sistemini değiştiren bir faktördür.

Geçiş aşaması aşılmış ve ön şartlar hazırlanmış olduğundan, en önemli aşama olan take-off aşaması ile kalkınma normal yoluna girmiştir. Bu aşama, düzgün bir gelişmeye karşı çıkan engellerin tamamen yıkıldığı bir devredir. İktisadi gelişmeyi yapan kuvvetler bu aşamada gelişir ve topluma hakim olur. Karın tekrar yatırıma yönlendirilmesi halinde menfaatlerin geometrik ölçüde artacağı fikri, artık fertlere ve kurumların bünyesine girmiştir.Tarımda zihniyet değişikliği ve yeni teknolojilerin uygulanması, yeni bir sosyal ve politik kadronun ve yeni müteşebbisler sınıfının ortaya çıkması önem kazanmıştır.

Rostow’a göre kalkış için 3 ana şart gereklidir:

• Net yatırım ve tasarrufların milli gelirdeki payının %5’ten 10’a çıkması (Almanya’da 1840-50 yılları yatırımın milli gelire oranı %15-20, ABD’de 1870’de %15)
• Yüksek gelişme hızını gösteren ve bütün ekonomiye gelişmede önderlik eden 1 veya daha fazla imalat kolunun ortaya çıkması (İsveç’te kereste, Avustralya’da et, Danimarka’da süt)
• Modern kesimdeki genişlemeleri teşvik eden ve buna ayak uyduran yeni bir sosyal ve politik kadro ve çerçevenin ortaya çıkması.

Rostow, herhangi bir yeni sanayi ve ekonominin faaliyet kolunun ekonomik gelişmeyi uyarması ve bu gelişmeye önderlik etmesinin 4 şarta bağlı olduğunu belirtir.
• Bu imalat kolunda üretilen mal için yeterli derecede iç ve/veya dış talep mevcut bulunmalıdır.
• Bu yeni imalat kolunda sadece yatırımların artması yeterli değildir, yeni üretim teknikleri de yatırımlara uygulanmalıdır.

• Ekonomi sanayinin gelişimi için gerekli tasarrufları temin ve sanayi kesimine aktarabilir hale getirmelidir. Bu kesimdeki öz tasarruf ve yeniden yatırım eğilimi de yükselmelidir.
• Sanayi kolu, diğer faaliyet kollarını etkileyebilmeli ve çeşitli dış ekonomiler oluşturarak diğer kesimlerin kapasitelerinin arttırılmasına sebep olmalıdır.

Kalkış döneminin sona ermesinden 40 yıl sonra olgunluk aşamasına ulaşılır. Rostow bu aşamayı toplumun kaynaklarının büyük bir bölümünün modern teknolojilerin yer aldığı alanlarda etkin bir şekilde kullanıldığı dönem olarak tanımlar. Bu aşamada ulusal gelirin % 10-20’si kadarı devamlı bir şekilde yatırımlara gider. Kişi başına düşen gelir artar, yeni öncü sektörler eskilerinin yerini alır ve yeni sanayi kolları yükselirken eskileri önemini kaybeder. Uluslararası ticaret önemli hale gelir. Daha önce ithal edilen mallar üretilir, yeni ithal ihtiyaçlar artar ve bu ihtiyaçları karşılamak için ihracat artar. Ayrıca bu aşamada ekonominin alanı daha geniş sanayi alanlarını içerecek şekilde genişler. Örneğin demir, kömür ve ağır makine sanayinden makine ve aletlere, kimyasal ve elektrikli teçhizata doğru bir yer değiştirme görülür.

Her ulusun olgunluk aşamasından sonra ulaştığı aşama refah dönemi olarak adlandırılan kitle tüketim aşamasıdır. Bu aşamada toplum artık arz yerine taleple, üretim yerine tüketimle, bir adım daha ileriye gidilirse tüketim yerine refah maksimizasyonu ile ilgilenir. Devlet refah devleti olarak tanımlanır. Bireyler artık asgari fiziki seviyenin çok üzerinde bir gelir elde etmeye başlar.

Nüfus baskısı, çevre kirliliği ve kaynakların tükenmesi iktisadi büyümeyi sınırlandıran faktörlerdir. Dünyada artan nüfus, kaynak talebini kısıtlaması yoluyla iktisadi büyümeyi olumsuz etkilemektedir. Yatırımlar dünyanın ekolojik dengesi gözetilmeden gerçekleştirilmekte doğanın sorumsuzca sömürülmesine neden olmaktadır.

Sürdürülebilir kalkınma stratejisinin temel amaçları;
• Büyümenin yeniden canlandırılması ve niteliğinin değiştirilmesi,
• Gıda, enerji, su ve sağlık alanlarında toplumun temel ihtiyaçlarının karşılanması,
• Sürdürülebilir bir nüfus artışının sağlanması,
• Kaynak rezervinin korunması ve değerinin yükseltilmesi,
• Teknolojinin yeniden yönlendirilmesi ve yönetimi,
• Karar verme süreçlerinde çevre ve ekonominin birleştirilmesi.

Doğada belli sınırlar içinde kendi kendini yenileyebilen ve dolayısıyla tüketilmesi mümkün olmayan toprak, su, hava ve orman gibi kaynaklardır.