Küreselleşme; uluslar, toplumlar ve yerel gruplar arasında karşılıklı ilişkilerin ve etkileşimlerin genişlemesi, derinleşmesi ve hızlanması ile ilgili tüm eğilimleri ve olguları kapsayan bir süreçtir. Küreselleşme; küresel çapta finansal, ekonomik, politik, sosyal ve kültürel süreçlerin yerel, ulusal ve bölgesel düzeylerde artan etkisini ifade etmektedir. Bu tanım, küreselleşmenin çok boyutlu bir kavram olduğunu göstermektedir. 

Birleşmiş Milletlerin 1996 yılında yayınladığı İnsani Kalkınma Raporu’nda bahsedilen köksüz büyüme, büyüme süreciyle birlikte kültürel kimlik kaybının yaşandığını; toplumun örf adet, gelenek ve göreneklerinden yozlaştığını belirtir. Birleşmiş Milletler verilerine göre hâlen dünyada 10.000 dolayında ayrı kültür bulunmaktadır. Ancak bu kültürler zamanla azalmaktadır.

Ekonomik küreselleşme kavramı, serbestleştirme ve deregülasyon önlemleriyle uluslararası mal ve hizmet akımları ile uluslararası sermaye hareketlerinin hızlandığı, işgücünün sınırlar arası akışkanlığının arttığı ve dolayısıyla ulusal ekonomilerin küresel piyasalarla bütünleştiği ve karşılıklı etkileşimin genişlediği bir süreç olarak tanımlanabilir.

Doğrudan yabancı sermaye yatırımları, başka bir ülkede faaliyet gösteren bir firmanın bir ülkede firma satınalması ya da yeni kurulan bir firma için kuruluş sermayesini sağlaması yoluyla gerçekleşir. Böylece yabancı ülkeye yatırımı yapan firma kendisiyle birlikte teknoloji, işletmecilik bilgisi ve kontrol yetkisini de beraberinde getirir

Bir ekonomik küreselleşme türü olan finansal küreselleşme, bir ülkenin finansal sisteminin uluslararası finansal piyasalarla ve kurumlarla bütünleşmesi olarak tanımlanabilir. Bu bütünleşme sürecinin hızlanmasında bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler önemli rol oynamıştır. Finansal küreselleşme sürecinin en önemli unsuru finansal serbestleştirmedir. Bu süreçte hükümetler yurt içi finansal sektör üzerindeki yasal düzenleme ve denetimleri kaldırarak ya da gevşeterek ve sermaye hesabını serbestleştirerek ekonomileri yabancı sermaye akımlarına açık hâle getirmektedir.

Plasman: Genel anlamda paranın gelir getiren menkul ya da gayrimenkul değerlere, mallara ya da diğer servet unsurlarına yatırılarak değerlendirilmesidir. Plasman yeni bir yatırım değildir, mevcut yatırımların el değiştirmesidir.

Yükselen Ekonomiler: Uluslararası Para Fonu (IMF) bu ülkeleri, Arjantin, Brezilya, Bulgaristan, Şili, Çin, Kolombiya, Macaristan, Hindistan, Rusya, Güney Afrika, Romanya, Polonya, Pakistan, Venezuella, Peru, Filipinler, Ukrayna, Venezuella, Malezya, Meksika, Litvanya, Letonya olarak sıralamaktadır.

Ticari küreselleşme ulusal mal ve hizmet piyasalarının uluslararası piyasalara açılması olarak tanımlanabilir.

İtici faktörler arasında, göç veren ülkedeki çalışma olanaklarının yetersizliği, işsizlik sorunun yaygın olması, kişi başına düşen gelir düzeyinin düşük olması, mesleki araştırma ve çalışma yapma olanaklarının ve araçların yetersizliği ve bu alanlardaki ilgisizlik, yetenekten çok kıdeme önem veren katı idari sistem, siyasal haklara yapılan baskılar, siyasal belirsizlikler, iş ve aile ortamındaki huzursuzluklar sayılabilir.

Çekici faktörler ise yüksek ücretler, istikrarlı çalışma ortamı, demokratik hak ve özgürlüklerin ileri düzeyde sağlanması olarak ifade edilebilir.

Göç alan ülkelerde işsizlik, düşük ücret, sosyal çatışma, kamu harcamalarını arttırma gereği, bölgesel dengesizlikler gibi ortaya çıkabilecek bazı olumsuzluklar işgücünün küreselleşmesini engellemektedir. Bu nedenle gelişmiş ülkeler vize ve diğer uygulamalarla işgücünün serbest dolaşımını sınırlandırmakta ve bu konuda sıkı kontrol politikaları uygulamaktadır.

İşgücünün başka ülkelere yönelmesinin göç veren ülke açısından da bazı dezavantajları söz konusudur. Dışarıya yönelik göç özellikle ekonomik kalkınmanın önemli unsuru olan beşeri sermayenin azalmasına yol açarak, ekonomik kalkınmayı olumsuz yönde etkileyecektir. Ayrıca dışarıya göç eden işgücü yurt içi üretim ve talep düzeylerinin azalmasına yol açar.

Disipline Edici ithalat Hipotezi; yerli piyasaların dış rekabete açılmasıyla oligopolistik yapıya sahip olan firmalar açısından ortaya çıkan rekabet baskısı bu firmaların oligopol kârlarının azalmasına yol açarak üretim miktarlarını artırmalarını sağlamaları durumumdadır.

McKinnon-Shaw’ın finansal serbestleşme kuramı, finansal serbestleşmenin ekonomik büyümeyi olumlu yönde etkileyeceğini ileri sürer. Finansal serbestleşme süreciyle birlikte faiz oranlarının serbest bırakılması faiz oranlarının yükselmesine yol açarak tasarrufları arttıracaktır. Bu da yatırımların ve ekonomik büyümenin yükselmesine neden olur. Faiz oranlarının yükselmesi yatırımın maliyetini arttırdığı için yatırım kararlarının daha akıllıca alınmasına yol açacaktır. Böylece tasarruflar daha üretken alanlara yönelecek ve optimal kaynak dağılımı gerçekleştirilecektir.

Ricardo’nun Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’ne göre, her ülkenin karşılaştırmalı olarak en etkin olduğu başka bir deyişle düşük üretim maliyetinin geçerli olduğu alanların üretiminde uzmanlaşması ve bunları ihraç ederek nispeten pahalıya ürettiklerini diğer ülkelerden ithal etmesi gerekir. Böyle bir durumda hem kıt kaynaklar optimal bir biçimde kullanılmış olacak hem de ülkelerin ekonomik refah düzeyleri yükselecektir.

Dış ticaret hadleri ile iktisadi kalkınma arasında karşılıklı bir ilişki söz konusudur. Şöyle ki dış ticaret hadleri ülkelerin belli bir miktar ihracat karşılığında elde edebileceği ithalat miktarını başka bir deyişle uluslararası piyasalardaki satınalma gücünü gösterdiği için ekonomik kalkınmayla yakından ilişkilidir.

Bir ülkenin ihracatının değerindeki değişiklikler, ithalat fiyat endeksindeki değişiklikler ile birlikte ele alındığında, bu ülkenin toplam ihracat geliriyle sağlayabileceği ithalat hacmine ulaşılabilir. İhracatın satınalma gücündeki ya da ithal kapasitesindeki değişimleri gösteren bu endekse, gelir ticaret hadleri denir. Bir başka deyişle gelir ticaret haddi, bir ülkenin ihracatı karşılığında başka ülkelerden satın alabileceği mal miktarının bir ölçüsüdür.

Singer ve Prebisch dış ticaret hadlerinin az gelişmiş ülkeler aleyhine işlemesi sonucunda fakir ülkelerden zengin ülkelere sürekli olarak kaynak transferinin gerçekleştiğini ve bunun yurt içi sanayilerin korunmasını sağlayan ithal ikameci sanayileşme stratejisiyle ortadan kaldırılabileceğini ileri sürmüşlerdir.

Dış Ticaret Hadlerinin Bozulma Nedenleri

• İlkel Mal Gelir Esnekliğinin Düşük Olması
• Teknolojik Gelişmelerin Doğal Hammaddelerin Sentetik Maddelerle İkamesini Olanaklı Kılması
• Gelişmiş Ülkelerin Tarım Sektörünün Korunması ve Geliştirilmesine Yönelik Politikaları
• Verimlilik Artışlarının Farklı Dağılımı ve Piyasa Yapısındaki Farklılık
• Tarımsal Ürün Arzının Özellikleri
• Ekonomilerin Yapısal Esnekliği

Az gelişmiş ülkelerde teknik ilerlemeler nedeniyle sağlanan verimlilik artışları tarımsal ürünlerin arzlarını arttırarak dış rekabetin yaygın olduğu hammadde ve tarım ürünleri pazarlarında fiyatların düşmesine yol açmaktadır. Ayrıca, az gelişmiş ülkelerde üretim faktörlerindeki özellikle işgücündeki hızlı artışlar, emek-yoğun ihraç mallarının üretimini genişleterek fiyatların düşmesine neden olabilir. Buna karşın gelişmiş ekonomilerde gerek firmalar gerekse sendikaların oluşturduğu oligopolist eğilimler, verimlilik artışlarının fiyatları düşürmesini engelleyerek, daha yüksek kâr ve ücret düzeylerinin gerçekleşmesini sağlamıştır. Emek arzının bol olduğu az gelişmiş ülkelerde ise bu kuruluşların ya hiç bulunmayışı ya da etkisiz olması dolayısıyla verimlilik artışları, ihraç mallarının ucuzlamasıyla sonuçlanmaktadır. Ayrıca, gelişmiş ülkelerin ihracat kesimindeki firmaların ileri derecede tekelleşmiş olmaları, onların yüksek fiyat uygulamalarını kolaylaştırmaktadır.