“Kara” kelimesinin yön belirten “kuzey” anlamının yanında olumlu ve olumsuz pek çok anlamı vardır. Hakanlıkta ise bu unvan “büyük, güçlü ve eski (köklü)” anlamında kullanılmıştır.

Ortaçağ İslam kaynaklarında devletin bilinen ilk hakanı olan Bilge Kadır Han ve çocuklarının atası Afrâsyâb olarak kaydedilmektedir.

Devletin bilinen ilk hakanı Bilge Kadır Han’ın soy ağacı Afrâsyâb’a uzanmaktadır. Türkçe adı Alp Er Tonga olan
ve Gök-Türk hanedanı A-şi-na ile aynı kökten gelen Afrâsyâb nedeni ile devlete “Afrâsyâblılar” ya da “Afrâsyâb Oğulları” denmiştir.

Tarâz (Talas)

Araplar kazandı.

Altayların batısında yaşayan Karluklar, Talas savaşından sonra bölgedeki Çin hakimiyetinin kalkmasını fırsat bilerek Issıg Göl havalisindeki Türgiş topraklarına saldırıya geçtiler. 766 yılında Türgişlerin merkezleri Suyâb ve Taraz şehirlerinin yanı sıra, Çu nehri kenarında yer alan Batı Gök-Türklerin eski ordugâhı Kuz Ordu, yani Balasagun’a hakim olarak Karluk Yabguluğu’nu kurdular. 766-775 yılları arasında Tibetlilerin, Çin ve Uygurlar ile yaptıkları daimî savaşlardan faydalanarak güney batıda Kâşgar bölgesini ele geçirdiler. Diğer taraftan, Oğuzlar ile mücadeleye giriştiler ve onları Aşağı Seyhun boylarına ittiler. Bu mücadeleler sırasında Karlukların başında Burguçan unvanlı Arslan İl-Türgig bulunmaktadır. Onun hakimiyet alanı 780’lerde Kâşgar, Yarkend ve Taraz’ı da içine almaktadır.

Yabgu unvanı hakandan sonra gelen ve ülkenin bir bölümünü yöneten hanedan mensubu için kullanılmakla birlikte, halktan olup hakandan iki derece aşağıda olan boy beylerine ve onların temsil ettiği siyasî teşekküllere de isim olabilmektedir. Yabgu kelimesinin Türk lehçelerindeki farklılıklara göre Yafgu, Yavgu, Cabgu, Beygu, Peygu v.b. şekillerde telaffuz ve kayıtları mevcuttur.

Tudun, Gök Türklerde hükümdar ailesine mensup olmayan ve tâbi ülkelerde vergi ve gümrük resimlerini kontrol eden idarecilere verilen bir unvandı. Zamanla bir bölgenin sahibi veya hükümdarı anlamına gelmeye başlamış, ancak XI. yüzyılda anlamı “köyün büyüğü ve tanınmışı” manasına kadar düşmüştür.

Toharistan bölgesi, X. yüzyılda Ceyhun nehrinin yukarı mecrası boyunca sağ ve solunda bulunan ve Belh vilayetine tâbi olan bütün dağlık memleketleri içine alıyordu.

Mâverâünnehr: Arapça bir terkip olan kelime, “nehir ötesi” anlamına gelir ve burada “Ceyhun nehri ötesi” anlamında kullanılmıştır.

Türkler yağmur veya yada dedikleri bu taşı yağmur ve kar yağdırmak için kullanırlardı. Efsaneye göre, Nuh Peygamber gemiden indiğinde Dünya insansızdı. Dünyayı üç oğlu arasında taksim etmiş, oğlu Yâfes’e Türk, Slav, Ye’cûc ve Me’cûc ile Çin ülkeleri düşmüştü. Allah’tan oğlu Yâfes’e okuyunca yağmur yağmasını sağlayacak bir dua öğretmesini diledi. Dua kabul olunca Yafes bu duayı unutmamak için bir taşa yazdı ve bu taşla istediği zaman yağmur yağdırdı. Sonra Oğuz, Karluk, Hazar gibi onun nesli çoğaldı ve bu taş yüzünden onların arasında anlaşmazlık çıktı. Kura çektiler ve taş Karluklara düştü. Ancak Oğuzlar asıl taşı alıkoyup Karluklara sahte bir taş vermişlerdi.

Hakanlığı kuran veya hanedanı temsil eden boyun hangi Türk boyu olduğu meselesi için ortaya atılan görüşlerden biri de Çiğil tezidir.

Şerefüzzamân el-Mervezî, Tuhsîleri Karlukların dokuz boyundan biri olarak kaydetmiştir.

Karluklara ilk itaat eden boylar arasında Türgişleri oluşturan On-Ok boyları Beş Tuo-lu ve Beş Nu-shih-pi de bulunuyordu.

Bu tezi savunan araştırmacıların en önemli dayanağı Yağma hükümdarlarının “Buğra Han” unvanını taşıdıkları, Kara Hanlılardan bir çoğunun da aynı unvanı kullandıkları düşüncesidir.

840 yılında.

 Şâş (Taşkend) şehri

Oğulcak Kadır Han (...894-921)

Satuk Buğra Han Abdü’l-Kerîm b. Bazir (921-955)

Arslan Han Mansur b. Ali (1015-1025)

Kadır Han Yusuf b. Hasan (1027-1031)