İnsan sinir sisteminin görev ve fonksiyonları üç ana bölüm altında incelenir.
1. Sinir sistemi vücuttan ve dış çevreden çeşitli enerji çeşitlerine hassas özel reseptörler aracılığı ile alınan duyusal bilgileri toplayarak afferent (duyusal) sinirler aracılığı ile merkezî sinir sistemine (beyin ve omurilik) taşır.
2. Merkezî sinir sistemine gelen duyular girdiği bölümden başlayarak (örneğin omurilik beyin korteksine (bilinç) doğru taşınırken (sinaptik bağlantılar) her kademede daha ileri düzeylerde işlenerek yorumlanır. Duyular duyguya dönüşür ve kararlar verilir.
3. Beyin efferent (motor) sinir aracılığı ile tüm vücut organlarında (effektörler) gerekli cevapları başlatmak üzere harekete geçirir ve hareketin gerçekleştirilme seviyelerini de
sürekli denetleyerek gerekli düzenlemeleri yapar

Sinir sistemi, Merkezî sinir sitemi (MSS) ve Periferik sinir sistemi (PSS) olarak iki grup altında incelenir. MSS, beyin ve omurilikten oluşur. Entegrasyon (bütünleştirme) ve komuta (değerlendirme-karar verme) merkezîdir. PSS, omuriliğin her iki tarafında uzanan spinal ve kraniyal sinirlerden oluşur. PSS fonksiyonel olarak iki bölümdür.

Sinir sistemi ve özellikle beyin, kişinin genetik alt yapısı, yaşantıları, bulunduğu çevre koşulları, özelikle kritik yaşlar (0-5 yaş) esas olmak üzere yaşa bağlı gelişim düzeyi, hatta cinsiyete bağlı yapısal ve fonksiyonel farklılıklar gösterir.

Motor (efferent) bölüm, MSS’den çıkan uyarıları effektör organlara (salgı yapan
bezlere veya kaslara) iletirler. Özellikle iç organların fonksiyonlarını düzenleyen sinirler otonom motor sinirler olarak bilinir ve sempatik, parasempatik ve sindirim sistemi işlevlerini düzenleyen enterik sinirsistemi olarak alt dallara ayrılırlar. İskeletkaslarına ulaşan motor sinirler ise somatik motor sistemi olarak adlandırılır.

Motor sinirler, iki ana bölümden oluşur; a) Somatik sinir sistemi, iskelet kaslarının bilinçli kontrolünü sağlarlarken b) Otonom sinir sistemi (OSS), düz kas, kalp kası ve bezlerin aktivitelerini düzenlerler.

Nöronlar görevlerine göre duyu, motor ve ara nöronlar olmak üzere üçe ayrılır. Duyu nöronları (afferent nöronlar) reseptörler aracılığıyla almış oldukları uyarıları merkezî sinir sistemine iletir. Motor nöronlar (efferent nöronlar) merkezî sinir sisteminden almış oldukları yanıtı ilgili organa iletir. Afferent nöron ile efferent nöron arasındaki bağlantıyı sağlayan ise ara nöronlardır

Nöronların birbirleriyle bağlantı yaptıkları bölgelere sinaps denir.

Miyelin kılıfın görevleri; aksonu koruma, sinir lifleri arasında elektriksel yalıtım malzemesi oluşturmaktır.

Nöronlar, yapısal olarak; çok dallı, bipolar (iki dallı), unipolar (tek dallı) olarak sınıflandırılırken fonksiyonel olarak; duyusal (afferent), motor (efferent) ve internöronlar (ara nöronlar- bağlantı sinirleri) olarak sınıflandırılır.

Aksiyon Potansiyeli Aşamaları (Fazları)
1. Dinlenme durumu,
2. Depolarizasyon fazı,
3. Repolarizasyon fazı,
4. Geçici hiperpolarizasyon fazları altında incelenir

Dinlenim hâlindeki bir hücrenin uyarılabilmesi için negatif olan dinlenim zar potansiyelinin pozitif değerlere ulaşması gerekir.

Aksiyon Potansiyeli Oluşumunda Sodyum-Potasyum Pompasının Rolü: Repolarizasyon, nöronun istirahat durumundaki elektriksel voltaj değerine geri dönmesi durumudur. Fakat repolarizasyon fazı, zarın dinlenme durumu iyonik koşullarını geri getirmez. Dinlenim durumu hücre içi ve dışı iyon dağılımına geri dönmesi zardaki sodyum potasyum pompası tarafından sağlanır.

Serotonin: Triptofan amino asidinden sentezlenen bir nörotransmitterdir. En az
7 farklı tipte reseptörü olduğu bilinmektedir. Açlık, uyku, dikkat ve duygusal durumlarda etkilidir.

Serotonin düz kasların kasılmasında, insanın kendini iyi hissetmesi emosyonel durumlarda rolü olduğu bilinmektedir. Yetersizlikleri, obsesif kompalsif bozukluk (OCD), anksiyete (kaygı), duygu durum bozuklukları (depresyon), öfkeyi kontrol edememe, hatta intihara meyile yol açabilir. Prozak ve diğer antidepresan ilaçlar vücutta serotonin seviyelerini yükseltir.

GABA (Gama aminobütirik asit): Beyinde bulunan başlıca inhibitör nörotransmitterdir.
Uyku ve hareketin düzenlenmesine katılır. Nöron aktivitesinin kontrol altında tutulması için gereklidir.

Omurilik refleks merkezidir. Refleks olayının gerçekleşmesi için gerekli 5 temel unsur vardır. Bunlar uyarıyı algılayan reseptörler; reseptörlerden aldığı bilgiyi merkezî sinir sistemine ulaştıran afferent nöron; uyarının efferent nörona iletildiği, bir ya da birden fazla sinaps içeren refleks merkezî; uyarıyı merkezden alarak efektör organa ileten efferent nöron ve alınan uyartıya bağlı olarak verilen cevabın gerçekleştiği efektör organ. 

Serebral lob bölgeleri. 1. Frontal Lob: Bilişsel süreçlerden ve istemli kas hareketlerinden sorumlu olan bölgedir. Ayrıca duyusal işlevlerin de bilince ulaşmasını sağlar. 2. Pariyetal Lob: Özellikle dokunmaya dayalı duyusal bilgileri işler ve değerlendirir. 3. Oksipital Lob: Görsel verileri işler ve değerlendirir. 4. Temporal Lob: İşitsel verileri işler ve değerlendirir.

Broca alanı, premotor alanının alt ön tarafındadır. İnsanların çoğunda sadece bir
yarım kürede mevcuttur (genellikle sol). Konuşulan dil kaslarını yöneten bir motor konuşma alanıdır. Kişi konuşmaya hazırlanırken aktive olur. Konuşabilme yani ses çıkarma becerisi için gereklidir. Ses kutusunu ve ağız hareketlerini kontrol eder. Bu bölge hasar gördüğünde insan konuşabilmeyi biliyor olsa da ses çıkaramaz.

Lateralizasyon: Bir fonksiyonun beynin sadece bir hemisferine yerleşik olması durumudur. Her yarım küre diğerinde olmayan becerilere (fonksiyonlara) sahiptir. Serebral hakimiyet (dominans), konuşma dili (lisan) için baskın sol yarım küreyi işaret eder. Sol yarım küre, dil, matematik ve mantıkla ilgili beyinsel faaliyetlerin de kontrol merkezidir. Sağ yarım küre - görsel-uzaysal beceriler, duygu ve sanatsal becerilerin kontrol merkezidir

Timpanik refleks: Çok şiddetli bir ses dalgası geldiğinde çekiç ve üzengi kemiklerine bağlı tensör tympani ve stapedius kasları kasılarak kemikçikleri çekerek zarı hareketsiz hâle getirip kemikleri hareketsiz kılarak sesin iletimini yavaşlatırlar.

Sinir sisteminin görev ve fonksionları şu şekildedir: 

1. Sinir sistemi vücuttan ve dış çevreden çeşitli enerji çeşitlerine hassas özel reseptörler aracılığı ile alınan duyusal bilgileri toplayarak afferent (duyusal) sinirler aracılığı ile merkezî sinir sistemine (beyin ve omurilik) taşır.

2. Merkezî sinir sistemine gelen duyular girdiği bölümden başlayarak (örneğin omurilik) beyin korteksine (bilinç) doğru taşınırken (sinaptik bağlantılar) her kademede daha ileri düzeylerde işlenerek yorumlanır. Duyular duyguya dönüşür ve kararlar verilir.

3. Beyin efferent (motor) sinir aracılığı ile tüm vücut organlarında (effektörler) gerekli cevapları başlatmak üzere harekete geçirir ve hareketin gerçekleştirilme seviyelerini de sürekli denetleyerek gerekli düzenlemeleri yapar. 

Sinir sistemi, Merkezî sinir sitemi (MSS) ve Periferik sinir sistemi (PSS) olarak iki grup altında incelenir.

PSS fonksiyonel olarak iki bölümdür. Bunlar: Duyusal (afferent) bölüm ve Motor (efferent) bölüm. 

Motor sinirler, iki ana bölümden oluşur; a) Somatik sinir sistemi, iskelet kaslarının bilinçli kontrolünü sağlarlarken b) Otonom sinir sistemi (OSS), düz kas, kalp kası ve bezlerin aktivitelerini düzenlerler. 

Sinir sisteminde iki temel hücre grubu bulunur.

a. Sinir hücreleri (Nöronlar); elektrik sinyalleri (impuls) ileten, uyarılabilir hücrelerdir.

b. Destek hücreleri (nöroglialar ya da glialar), sinirlerin etrafında ve onları sararak onlara her türlü koruma ve yaşamsal destek sunarlar.

Epandimal hücreler, beyin boşlukları iç yüzeyini döşeyen epitel hücrelerdir ve Beyin Omurilik Sıvısını (BOS) salgılarlar.

Nöronların birbirleriyle bağlantı yaptıkları bu bölgelere sinaps denir.

Miyelin kılıfın görevleri; aksonu koruma, sinir lifleri arasında elektriksel yalıtım malzemesi oluşturmaktır.

Aksiyon Potansiyeli Aşamaları (Fazları)

1. Dinlenme durumu,

2. Depolarizasyon fazı,

3. Repolarizasyon fazı,

4. Geçici hiperpolarizasyon fazları altında incelenir.

Aksiyon Potansiyeli Oluşumunda Sodyum-Potasyum Pompasının Rolü: Repolarizasyon, nöronun istirahat durumundaki elektriksel voltaj değerine geri dönmesi durumudur. Fakat repolarizasyon fazı, zarın dinlenme durumu iyonik koşullarını geri getirmez. Dinlenim durumu hücre içi ve dışı iyon dağılımına geri dönmesi zardaki sodyum-potasyum pompası tarafından sağlanır.

Aksiyon potansiyelleri oluşumu için eşik değer aşılmalıdır sadece eşik değere ulaşan depolarizasyon akımları akım şiddeti ne olursa olsun aynı boyutlardaki aksiyon potansiyellerini tetikler, buna ya hep ya da hiç yasası (fenomeni) denir.

Kolinerjik akson terminallerinden salınan küçük moleküllü nörotransmitterdir.

Beyinde içleri sıvı dolu boşluklar bulunmaktadır. 4 adet olan bu boşluklara serebral ventrikül adı verilir. 

Beyin temel anlamda 4 bölgede incelenir. Serebrum, diensephalon, beyin sapı ve beyincik.

Omurilik (Spinal kord, medulla spinalis) omurga adı verilen kemik yapı içerisinde boyundan kuyruk sokumuna kadar omurlar içerinde uzanan yumuşak dokudan yapılmış sinir sistemi yapısıdır.

Refleks olayının gerçekleşmesi için gerekli 5 temel unsur vardır. Bunlar uyarıyı algılayan reseptörler; reseptörlerden aldığı bilgiyi merkezî sinir sistemine ulaştıran afferent nöron; uyarının efferent nörona iletildiği, bir ya da birden fazla sinaps içeren refleks merkezî; uyarıyı merkezden alarak efektör organa ileten efferent nöron ve alınan uyartıya bağlı olarak verilen cevabın gerçekleştiği efektör organ.

Beyni oluşturan iki yarım küreyi birbirine bağlayan yapıya Korpus kallosum adı verilir.

Somatosensoriyel sistemdeki nöronal entegrasyon üç ana düzeyde sağlanır:

• Reseptör seviyesi-duyusal reseptörler

• Sinir devreleri seviyesi-beyne doğru çıkan sinir yolları

• Algısal seviye-serebral kortekste bulunan nöronal devreler

Beynin motor kontrolü üç düzeyde yapılır:

• Omurilik segmentleri seviyesi

• Beyinde motor projeksiyon alanları seviyesi

• Program / talimatlar seviyesi

Özel duyuların reseptörleri kafada bulunan göz, kulak, burun, dil gibi organların yapısında bulunur.