VBA, Visual Basic for Applications (Uygulamalar için Microsoft Visual Basic) kelimelerinin baş harfleri kullanılarak kısa yazılmasıdır. En basit anlamda, tekrarlanan işlemleri otomatikleştirmeyi sağlayan kod parçacıkları yazma, düzenleme ve geliştirme ortamı sunan bir platformdur.

Geliştirici sekmesi, makroları yaratabilmek ve programlama ortamına geçiş yapabilmek için MS Excel ile birlikte gelen özelliklerden birisidir.

Kod menüsünün butonları, Visual Basic, Makrolar, Makro Kaydet, Göreli Başvuruları Kullan ve Makro güvenliğidir.

Bunlar;

• Excel eklentileri
• Karşıdan yüklenebilir eklentiler
• Özel eklentiler

Excel eklentileri:    Bunlar tipik olarak Excel eklentisi (.xlam), Excel 97-2003 eklentisi (.xla) veya DLL eklentisi (.xll) dosyalarını içerir veya otomasyon eklentileridir. Çözücü ve Çözümleme Araç Takımı gibi bazı Excel eklentileri MS Excel’i veya Microsoft Office’i yüklemenizden sonra kullanılabilir. Bu eklentileri kullanmak için etkinleştirilmesi yeterlidir.

Özel eklentiler: Geliştiriciler ve çözüm sağlayıcılar genellikle özel COM eklentisi, otomasyon eklentileri, VBA eklentileri ve XLL eklentileri tasarlar. Bunları kullanabilmek için yüklenmesi gerekir.

MS Visual Basic, Nesneye Dayalı bir programlama ortamıdır. Yazılan program kodunun çalışması için ilgili nesneye bir eylem uygulanmalıdır.

XML (Extensible Markup Language - Genişletilebilir İşaretleme Dili), verilerin yapılarını bilinen biçimlere dönüştürerek, diğer uygulamalar ile uyumlu veriler oluşturmak için kullanılır. MS Excel sayfasında bulunan verilerin bilinen biçimlere uygun olarak işaretlenmesi ile XLM biçimine sahip XML dosyaları oluşturulur. XML biçimine dönüştürülmüş veriler, farklı uygulama yazılımları tarafından rahatlıkla kullanılabilirler.

Değiştir menüsünün tek sekmesi, Belge Bölmesi sekmesidir. Tıklandığında açılan pencere ile özel şablonlar belirlenebilir (URL, UNC, URN vb.) ve belge bilgileri bölmesinin ayarları değiştirilebilir. Resim 3.7 bu pencereyi göstermektedir. İstenildiğinde, belge açılırken veya ilk kez kaydedilirken her zaman Belge Bilgileri Bölmesinin gösterilmesi için alt tarafta bulunan bir işaretleme kutusunun seçilmesi gerekir.

MS Visual Basic programlama ortamının temeli olan Basic (Basit) programlama dili, adından da anlaşılabileceği gibi kolay bir programlama dilidir. 1964 yılında ABD’de ortaya çıkan programlama dili, amatör kullanıcılar ve hobi kullanıcılarına hizmet vermek amacıyla geliştirilmiştir.

Basit etkileşimli makrolar yaratmak için kullanılacak pencere ve menüler, Proje Penceresi (Project Window), Özellikler Penceresi (Properties Window), Araç Çubuğu (Toolbox), Nesne Tarayıcısı (Object Browser) gibi pencereler ve Görünüm (View), Ekle (Insert), Çalıştır (Run) gibi menülerdir. Kod (Code) penceresi ise Proje Penceresinde yer alan tüm nesneler için ayrı ayrı kodlar yazmayı sağlayan pencereler bütünüdür.

Bilindiği gibi tüm Microsoft ürünlerinde Ekle menüsü, üzerinde çalışılan uygulama sayfasına farklı nesneler eklemek için kullanılır. MS Word ile yazılan bir dosyaya resim eklenmesi istendiğinde Ekle menüsünün kullanımı buna örnektir. VBA ortamında da Ekle Menüsü, ortama bir Prosedür (Procedure), Kullanıcı Formu (UserForm), Modül (Module) ya da Sınıf Modülü (Class Module) eklemek için kullanılır. VBA ortamına farklı bir dosya eklenmek istendiğinde de Ekle Menüsünden faydalanılır. Resim 3.15 Ekle menüsünü göstermektedir.

VBA ortamı için Tasarım Zamanı ve Çalışma Zamanı olmak üzere iki farklı zamandan bahsedilebileceğine değinilmiştir. Tasarım Zamanı gerekli nesnelerin oluşturulduğu ve nesnelere eylemler uygulanınca yapılması gerekenlerin tanımlandığı kodların yazıldığı zamandır. Bu zamanda program oluşturulur ve otomasyon sağlanır. Programın çalışması içinse Çalışma Zamanına geçmek gereklidir. Bu zaman içerisinde nesneye eylem uygulanarak yazılan kodların belirlenen işlemleri gerçekleştirmesi sağlanır. Tasarım zamanında yapılan tüm işlemler, çalışma zamanında geçerlilik kazanır. Resim 3.16’da görülen Çalıştır menüsü alt başlıkları ile çalışma zamanına geçiş (Run Sub/User Form), gerekli durumlarda programa mola vermek için kısa süreli durdurma (Break), programı tamamen sonlandırma (Reset) ve gerekli durumda tasarım zamanına (Design Mode) geçiş için kullanılan seçenekleri sağlar.

Araç çubuğu, sadece projeye bir kullanıcı formu eklendiğinde açılan bir penceredir. Bu pencereyi, MS Excel ana ekranında kullandığımız Geliştirici sekmesinin Denetim Menüsü, Ekle butonuna benzetmek mümkündür. Hatırlanacak olursa, ekle butonu tıklandığı zaman, MS Excel’de aktif bulunan sayfa üzerine nesneler eklenebilir. Aynı şekilde, projede bir kullanıcı formu tanımlandığında aktif hâle gelen Araç Çubuğu da form üzerine eklenecek nesneleri barındırmaktadır. Kontroller (Controls) olarak adlandırılan nesnelere gerektiği durumlarda yenilerini eklemek de mümkündür. Nesnelerin altında bulunan boş alana sağ tıklayarak Ek Kontroller (Additional Controls) seçilerek açılan pencere sayesinde istenilen nesnenin görüntülenmesi ya da görünümden çıkarılması sağlanabilmektedir. Kullanıcı formu üzerine eklenen nesne veya nesneler, kendi özellikleri ile birlikte gelmektedirler. Nesnenin adı ve 1’den başlayarak sayısı İsim özelliğine atanır. Kullanıcı isterse bu özelliği tasarım zamanında değiştirebilir. Form üzerinde nesneyi seçmek için üzerinde tek tıklamak yeterlidir. Nesnenin etrafında çıkan sekiz adet nokta ile boyutlandırma da fare ile yapılabilmektedir.

VBA ortamı için Tasarım Zamanı ve Çalışma Zamanı olmak üzere iki farklı zamandan bahsedilebileceğine değinilmiştir. Tasarım Zamanı gerekli nesnelerin oluşturulduğu ve nesnelere eylemler uygulanınca yapılması gerekenlerin tanımlandığı kodların yazıldığı zamandır. Bu zamanda program oluşturulur ve otomasyon sağlanır. Programın çalışması içinse Çalışma Zamanına geçmek gereklidir. Bu zaman içerisinde nesneye eylem uygulanarak yazılan kodların belirlenen işlemleri gerçekleştirmesi sağlanır. Tasarım zamanında yapılan tüm işlemler, çalışma zamanında geçerlilik kazanır. Resim 3.16’da görülen Çalıştır menüsü alt başlıkları ile çalışma zamanına geçiş (Run Sub/User Form), gerekli durumlarda programa mola vermek için kısa süreli durdurma (Break), programı tamamen sonlandırma (Reset) ve gerekli durumda tasarım zamanına (Design Mode) geçiş için kullanılan seçenekleri sağlar.

Virüslerden en çok etkilenen kod parçacıkları makrolardır.

Virüslerden en çok etkilenen kod parçacıkları olan makroların güvenlik ayarlarını değiştirmek için, Makro Güvenliği butonundan yararlanılır. Bu buton tıklandığında Güven Merkezi penceresi açılarak Makro Ayarlarına erişim sağlanır.

Güvenliğin sağlanması için gerekli durumlara göre, Bildirimde bulunmadan tüm makroları devre dışı bırak, Bildirimde bulunarak tüm makroları devre dışı bırak, Dijital olarak imzalanmış makrolar dışında tüm makroları devre dışı bırak ve Tüm makroları etkinleştir seçeneklerinden bir tanesi seçilebilir. Geliştirici makro ayarlarında, VBA projesi nesne modeli erişimine güven seçeneği işaretlenebilir.

Boş bir sayfa ile açılan MS Excel programında, varsayılan sekmeler olarak, DOSYA, GİRİŞ, EKLE, SAYFA DÜZENİ, FORMÜLLER, VERİ, GÖZDEN GEÇİR ve GÖRÜNÜM sekmeleri görüntülenir.

Kod, Eklentiler, Denetimler, XML ve Değiştir menüleri sekmenin alt başlıklarıdır.

Makro Kaydet butonu, makro oluşturmak ve yapılacak işlemleri tanımlamak için yardımcı görevi görür. Açılan pencere yardımıyla Makro Adı, Makroyu devreye sokmak için kullanılacak klavye kısayol tuş takımı, makronun saklanacağı dizin ve makro ile ilgili açıklamanın kaydedebileceği bir alan sağlar. Makro kaydet penceresinde gerekli bilgiler doldurulduktan sonra, makro kaydedilmeye başlanır. Bu sırada gerçekleştirilen tüm işlemler, MS Excel tarafından kayıt altına alınır. Makro Kaydet butonu, kayıt esnasında yerini Kaydı Durdur butonuna bırakır. İşlemleri tamamlayıp kayıt durdurulduğunda ise makro belirlenen Makro Adı ile tekrar çağrılmaya hazırdır. Sayfada bulunan her şeyi temizleyerek kaydedilen makroyu, Makro butonundan adı ile seçerek işleme sokulduğunda, kayıt ederken yapılan işlemlerin tamamının yeniden gerçekleştirildiği görülecektir.