Adli yargı ilk derece mahkemeleri özel mahkemeler ve genel mahkemeler olarak ikiye ayrılmaktadır.

Özel mahkemelerin kurulamadığı yerlerde, genel mahkeme olan asliye hukuk mahkemesi özel mahkeme sıfatıyla da ilgili özel mahkemenin görevini yapar.

Sulh Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi, Asliye Ticaret Mahkemesi, İş Mahkemesi, Tüketici Mahkemesi, Kadastro Mahkemesi, Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi ve İcra Mahkemesidir.

Bir yerde mahkeme kurulmasına HSK’nın olumlu görüşü üzerine Adalet Bakanlığı karar verir.

Mahkemenin kaldırılmasına ya da yargı çevresinin (Bir mahkemenin yargılama yetkisine sahip olduğu coğrafi alan) değiştirilmesine Adalet Bakanlığı’ nın olumlu görüşü üzerine HSK karar verir.

Görev, konu bakımından belirli bir davaya o yerdeki mahkemelerden hangisi tarafından bakılabileceğini belirtir. Her uyuşmazlık, o uyuşmazlığı çözmekle görevli mahkeme tarafından çözülmelidir. Örneğin, ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda ticaret mahkemesi görevlidir. Aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda ise aile mahkemesi görevlidir. Görev ilişkisi kamu düzenindir. Bunun anlamı tarafların sözleşme yapmak suretiyle görevli mahkemeye karar verememesidir. Örneğin taraflar anlaşmak suretiyle boşanma davalarını asliye ticaret mahkemesinde açamazlar. Görevin kamu düzeninden olması nedeniyle mahkeme de görevli olup olmadığını her aşamada kendiliğinden inceler. Taraflar da davanın her aşamasında görevsizlik itirazını ileri sürebilir. Görev itirazı alt derece mahkemesinde ileri sürülmese dahi, kanun yolu denetiminde dahi mahkemenin görevinin kendiliğinden incelenmesi gerekir. Bu anlamda görev kurallarına aykırılık mutlak bozma nedenidir. Görevsizlik kararı dosya üzerinden de verilebilir.

Coğrafi olarak hangi yerdeki mahkemenin bakacağına ilişkin durumu ifade eder. Davada hangi mahkemenin yetkili olacağı, taraflara veya davanın konusuna göre belirlenmektedir. Kural olarak her davada davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Örneğin Ankara’ da yerleşim yeri olan A, Bursa’da yerleşim yeri olan borçlu B’ ye dava açmak istediğinde kural olarak bu davanın, borçlunun yerleşim yeri olan Bursa mahkemelerinde açılması gerekir. Dolayısıyla yetki kuralları bir davanın hangi coğrafi yer mahkemesinde açılacağını gösteren kurallardır. Yetki kuralları kesin olmayan ve kesin olan yetki kuralları şeklinde ikiye ayrılır. Kesin yetki kurallarında sadece bir mahkeme yetkilidir. Davanın da sadece o mahkemede açılması gerekir. Örneğin taşınmazın aynına ilişkin davalarda, davanın mutlaka taşınmazın bulunduğu coğrafi yerde açılması gerekir. Kesin yetki kurallarının ileri sürülmesi aynı görev kurallarının ileri sürülüşü gibidir. Kural olarak yetki kuralları kesin değildir. Kesin olmayan yetki hallerinde ise bir davada birden fazla mahkeme yetkili olabilir. Davacı bu mahkemelerden istediğinde dava açabilir.

Çekişmeli yargıda, davalı ve davacı olmak üzere iki taraf vardır. Dava dilekçesiyle mahkemeye başvurmak suretiyle hukuki koruma isteyen kişiye davacı, kendisine karşı davacı tarafından hukuki korunma talep edilen kişiye de davalı denir. Davada iki tarafın bulunması dava şartıdır.

Hukukumuzda çekişmesiz yargı işleri diye bir kavram vardır. Çekişmesiz yargı işlerinde taraf değil talep eden kavramı bulunmaktadır. Çünkü çekişmesiz yargı işlerinde karşı taraf yer almamaktadır. Örneğin ad-soyad düzeltilmesinde, yaş düzeltilmesinde, mirasçılık belgesi verilmesinde karşı taraf bulunmamaktadır. Bunlar çekişmesiz yargı işleridir.

Dava şartları şunlardır:

• Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması.
• Yargı yolunun caiz olması.
• Mahkemenin görevli olması.
• Yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması.
• Tarafların, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları; kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması.
• Dava takip yetkisine sahip olunması.
• Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin bulunması.
• Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması.
• Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi.
• Davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması.
• Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması.
• Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması.

Davanın açılma tarihi kural olarak dava dilekçesinin kayıt edildiği tarihtir.

Dava dilekçesinde bulunması zorunlu olan ve eksikliğin giderilmesi için bir haftalık kesin süre verilebilecek haller şunlardır:

• Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri,
• Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,
• Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri,
• Açık bir şekilde talep sonucu,
• Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.

Açılmış olan dava, tevzi bürosundan mahkemeye gönderilir. Mahkeme tarafından öncelikle bir tutanak düzenlenir. Buna tensip tutanağı denir.

Yazılı yargılama usulünde davanın 5 aşaması bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla şu şekildedir; dilekçelerin verilmesi aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat aşaması, sözlü yargılama ve hüküm aşamalarıdır.

Ön inceleme aşaması özellikle şu açılardan önemlidir; dava şartlarının incelenerek hâkimi bu konuda karar vermeye baştan zorlamak, ilk itirazların bir an önce incelenmesini sağlamak, davanın taraflarını sulhe teşvik etmek (Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri davalarda), uyuşmazlık konularını belirlemek (bu davanın yol haritası olacaktır), delillerin sunulması sağlamak ve getirilmesi gereken deliller için hazırlık işlemlerini gerçekleştirmek.

Ön inceleme aşamasında tahkikata ilişkin olarak tanık dinleme, belge inceleme, bilirkişi görüşü alma, keşif yapma ve yemin teklif etmek gibi işlemler yapılmaz. Ön inceleme aşaması yazılı yargılama usulünde zorunludur.

Tahkikat aşamasıdır.

Davaların aşamalarının işlendiği kayıttır. Dava açıldığında tevzi bürosu tarafından verilmektedir. Esas numaraları yıl / numara şekilde olmaktadır. Yani ilgili hukuk mahkemesinde açılan her bir dava dosyası için içerisinde bulunulan yılın ocak ayının birinci gününden itibaren yeni baştan sıra numarası verilmeye başlanır. Örneğin; 2015 yılında açılan ilk dava dosyası 2015/1 esas numarasını alır. Bundan sonra açılan davalarda 2015/ 2, 3, 4, 5, 6 … esas numaraları alarak devam eder.

Esas kaydı; sıra numarası, tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, T.C. kimlik numarası, varsa ticaret sicil numarası veya merkezi tüzel kişi kimlik numarası, davanın konusu, davanın aşaması, nihai karar ve tarihi, kanun yolları işlemleri ve düşünceler sütunlarını içerir. Davanın aşaması sütununa davanın dilekçeler, ön inceleme ve tahkikat aşamalarına ilişkin bilgiler yazılır.

Mahkemece verilen kararlara ilişkin bilgilerin tutulduğu kayıttır.

Karar kaydı; karar sıra numarası, karar tarihi, dosya esas sıra numarası, kararı veren hâkim veya daire başkanı ve üyelerin ad ve soyadları ile sicil numaraları, tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerin ad ve soyadları, karar sonucu ve davanın konusu sütunlarını ihtiva eder.

İstinaf kaydı; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, istinaf yoluna başvuran tarafın sıfatı, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerin ad ve soyadları, aleyhine istinaf yoluna başvurulan tarafın sıfatı, adı ve soyadı, istinaf dilekçe tarihi, davanın nev’i, karar tarihi ve numarası, aleyhine istinaf yoluna başvurulana tebliğ tarihi, istinaf şartlarının yerine getirilip getirilmediği, dosyanın hangi bölge adliye mahkemesinin hangi hukuk dairesine gönderildiği, gönderilme tarihi, dosyanın istinaf incelemesinden döndüğü tarih ve neticesi ile düşünceler sütunlarını içerir.

Temyiz kaydı; mahkemece verilen hükümler aleyhine yapılan temyiz başvurularına ilişkin olarak tutulan kayıttır.

Temyiz kaydı; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, temyiz yoluna başvuranın taraf sıfatı, adı ve soyadı, aleyhine temyiz yoluna başvurulanın taraf sıfatı, adı ve soyadı, temyiz dilekçe tarihi, davanın nev’i, karar tarih ve numarası, aleyhine temyiz olunana tebliğ tarihi, temyiz şartlarının yerine getirilip getirilmediği, dosyanın Yargıtay’ın hangi dairesine gönderildiği, gönderilme tarihi, dosyanın temyiz incelemesinden döndüğü tarih ve neticesi ile düşünceler sütunlarını içerir.

Değişik işler kaydı.

Başka yer mahkemeleri veya hukuk daireleri ile ilgili olarak gönderilecek istinaf veya temyiz başvurularının tutulduğu kayıttır.

Keşif kaydı; sıra numarası, dosya esas sıra numarası, keşif gün ve saati, davanın türü, tarafların ad ve soyadları ve işlem sonucu sütunlarını içerir.

Ortaklığın giderilmesi satış paralarının kaydına mahsus kasa kaydı.

Türk Medeni Kanunu’nun Velayet, Vesayet ve Miras Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Tüzük Kapsamında Tutulacak Defterler, Özel Kütük, Dosyalar, Tutanaklar ve Diğer Evrakın Düzenlenmesine Dair Yönetmelik gereğince tutulan ve ayrıca tereke mallarının korunması, defterinin tutulması ve hak sahiplerine geçmesini sağlamak için tutulan kayıttır.

Terekeye ait bankaya yatırılan ve çekilen para için tutulan kayıttır. Bu para için bankada her dosya bakımından ayrı bir hesap açtırılır.

Posta mutemet kaydı.

Tevzi kaydı.

Mahkemelerden veya hukuk dairelerinden çeşitli mercilere gönderilen evrakın işlendiği kayıttır.

Vesayet ad kaydı; sıra numarası, esas numarası, karar numarası, kısıtlı, vasi, kayyım veya gaibin adı ve soyadı, T.C. kimlik numaraları, işi, adresi, ikametgâhı, vesayet altına alınma sebebi, vesayet altına alındığı tarih, vasi veya kayyımın tayin edildiği tarih, göreve başlayış tarihi, görevin bitiş tarihi, malın devir ve teslim edildiği tarih ve düşünceler sütunlarını içerir.

Kıymetli evrak ve eşya kaydı.

Muhabere kaydı.

Mühürleme, taşınır malların koruma altına alınması amacıyla bir yerde tutularak kullanılmasının önlenmesi veya bir taşınmazın kullanılmasının, değiştirilmesinin önlenmesi ya da belirli bir faaliyetin durdurulmasıdır.

Taşınır mallar deftere geçirildikten sonra bir torba veya kapalı bir yere konularak muhafaza altına alınır ve uygun araçlarla mühürlenir. Mühürleme işlemleri yazı işleri müdürü veya görevli personel tarafından yer, gün ve saat belirtilip tutanağa bağlanarak imzalanır.

Taşınmazlarda mühürleme işlemi, taşınmaza giriş ve çıkışın engellenmesi veya bir faaliyetin önlenmesi şeklinde gerçekleştirilir. Mühürleme işlemleri yazı işleri müdürü veya görevli personel tarafından yer, gün ve saat belirtilip tutanağa bağlanarak imzalanır.

Defter tutma, taşınır ve taşınmaz mallar ile borç, alacak ve hakların kayıt altına alınmasıdır. Defter tutma işlemleri, yazı işleri müdürü, yazı işleri personeli veya bilirkişi eliyle yaptırılabilir. Defter tutma işleminde, taşınır malların sıra numarası, cinsi, adeti, miktarı, nerede bulundukları, değeri; taşınmaz malların sıra numarası, tapu veya diğer tanım bilgileri, değerleri; borç, alacak ve hakların sıra numarası, niteliği, vadesi ve miktarı, borçlu, alacaklı ve hak sahibinin kimlik bilgileri, kayda geçirilir. Defter tutma işlemleri elektronik ortamda yapılır. Zorunlu hallerde fizikî ortamda yapılan işlemler gecikmeksizin elektronik ortama aktarılır. Defter tutma işlemi fizikî ortamda yapıldığı takdirde defterin her sayfası ayrı ayrı numaralandırılır, imzalanır ve mühürlenir. Defterin sonu görevli personel veya bilirkişi tarafından imzalanır. Elektronik veya fizikî ortamda tutulan defter ilgili hâkim tarafından güvenli elektronik imza ya da el ile imzalanarak onaylanır.

Yemin tutanağında, mahkemenin veya hukuk dairesinin adı, hâkimin ve zabit kâtibinin adı ve soyadı, sicili, imzası; yemin eden kişinin adı ve soyadı, T.C. kimlik numarası, unvanı, imzası; yeminin yapıldığı yer, tarih ve saat; yeminin metni yer alır. Yemin tutanağı yaptırılan yeminin niteliğine göre taşıması gereken diğer kayıtları da içerir.

Harçlar her yıl yeniden belirlenmektedir.

• Sulh mahkemelerinde, icra tetkik mercilerinde, 14,50 TL
• Asliye mahkemelerinde, idare mahkemelerinde, 31,40 TL
• Bölge Adliye Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri, Yargıtay, Danıştay’ da, 48,30 TL
• Anayasa Mahkemesinde, 257,50 TL

• Sulh mahkemelerinde,
  • Konusu belli bir değerle ilgili davalarda dava konusu miktardan (17,80 TL’ den aşağı olmamak üzere) (Binde 2,27)
  • Belli bir değer bulunmayan davalarda 17,80 TL
• Asliye mahkemelerinde, idari yargı mercilerinde (31,40 TL’den az olmamak üzere) (Binde 2,27)

Hukuk ve ticaret mahkemelerinde celse harcı, davadaki tarafların talep ve muvafakatleri üzerine ertelenmiş ise taraflardan ve evvelce yapılması mümkün olan bir işlemin yapılmamış olmasından dolayı ertelenmişse, ertelenmeye sebebiyet veren taraftan alınır. Her iki halde ertelemeye vekiller sebebiyet vermişse celse harcı vekillere yüklenir. Vekil veya taraflara yüklenilen celse harcı devam eden iki celsede ödenmezse bir misli fazlasıyla alınır. Ödenmediği takdirde harcın bu miktar üzerinden tahsili için Maliye’ye tezkere yazılmasına karar verilir.

• Konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden (Binde 68,31) Tahkim yargılamasında bu bende göre hesaplanan harç yüzde elli oranında uygulanır. Bakanlar Kurulu, dava çeşitleri itibariyle birlikte veya ayrı ayrı olmak üzere bu bentte yazılı nispeti binde 10’a kadar indirmeye veya Kanunda yazılı nispete kadar çıkarmaya yetkilidir.
• Bir gayrimenkulün hissedarlar arasında satış suretiyle şüyuun izalesine dair olan hükümler (Gayrimenkulün satış bedeli üzerinden) (Binde 11,38)
• Gayrimenkulün hissedarlar arasında taksimine dair olan hükümler (Taksim edilen gayrimenkul değeri üzerinden) (Binde 4,55)
• Nafaka verilmesine dair hükümler (Bir senelik nafaka bedeli üzerinden) (Binde 11,38)
• Konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda ve 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 38/A maddesinin birinci fıkrasında tanımlanan konut finansmanından kaynaklanan alacaklar ile Toplu Konut İdaresi Başkanlığının rehinle temin edilmiş alacaklarının takibinde, ihalenin feshi talepleri ile ilgili olarak esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden (Binde 68,31) Bakanlar Kurulu, dava çeşitleri itibarıyla birlikte veya ayrı ayrı olmak üzere bu alt bentte yazılı nispeti binde 10’a kadar indirmeye veya Kanunda yazılı nispete kadar çıkarmaya yetkilidir. Nispi harçlar (29,20 TL)’den aşağı olamaz.

2017 yılı için mahkemelerce re’sen veya istem üzerine verilen keşif ya da tespit kararlarını yerine getirmek için 221, 80 TL harç alınmaktadır.

• Değeri 50 TL’yi geçmeyen dava ve takipler (Ticari senetlere ait takipler hariç),
• Vasi tayini ve azli, hâkimin reddi talebinin kabulü ve hâkimin istinkafına ait kararlar,
• Ayda 100 TL’yi geçmeyen nafakalara ait dava ve takipler, (Birden fazla kişiler lehine nafakaya hükmedilmesine dair ilamlarda her kişi lehine hükmedilen miktar ayrı olarak dikkate alınır.)
• Yetkili makamların isteyecekleri ilam ve sair evrak suretleri,
• Kamu adına C. savcıları tarafından Hukuk mahkemelerine açılan davalar ve kanun yolu başvuruları ile ceza mahkemelerinden verilen kararlara karşı kanun yolu başvuruları,
• Genel Bütçeye dâhil idarelerin bu Kanunun 1 ve 3 sayılı tarifelerine giren bütün işlemleri. (Yukarıdaki işlemlerin hesaplanacak harçlarının, Genel Bütçeye dâhil idarelerin haklılığı nispetinde karşı taraftan tahsiline ilgili merciince karar verilir.) Harçtan muaf olanlar: Madde 14-Erler ve ihtiyaçları Devlet tarafından deruhte ve temin olunan onbaşı ve çavuşlar adliye işlemlerinden ötürü harçtan muaftırlar.

Adli yargı ilk derece mahkemeleri özel mahkemeler ve genel mahkemeler olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel mahkemeler, özel mahkemelerin görevleri dışında kalan tüm özel hukuka ilişkin uyuşmazlıkları çözmekle görevlidirler. Özel mahkemelerin kurulamadığı yerlerde, genel mahkeme olan asliye hukuk mahkemesi özel mahkeme sıfatıyla da ilgili özel mahkemenin görevini yapar. Genel mahkemeler, asliye hukuk mahkemeleridir. İş yoğunluğu dikkate alınarak, bir ilçe başka bir ilçenin yargılamalarına dâhil olabilir. Özel mahkemeler, belirli uyuşmazlıkları çözmek amacıyla kurulmuş olan mahkemelerdir. Özel
mahkemeler; Sulh Hukuk Mahkemesi, Aile Mahkemesi, Asliye Ticaret Mahkemesi, İş Mahkemesi, Tüketici Mahkemesi, Kadastro Mahkemesi, Fikri ve Sınai Haklar Mahkemesi ve İcra Mahkemesidir.

Bir yerde mahkeme kurulmasına HSK’ nın olumlu görüşü üzerine Adalet Bakanlığı karar verir. Mahkemenin kaldırılmasına ya da yargı çevresinin (Bir mahkemenin yargılama yetkisine sahip olduğu coğrafi alan) değiştirilmesine Adalet Bakanlığı’ nın olumlu görüşü üzerine HSK karar verir.

Özel mahkemelerin kurulamadığı yerlerde, genel mahkemeler özel mahkeme sıfatıyla da görev yaparlar.

Sulh Hukuk Mah., Aile Mah., Asliye Ticaret Mah., İş Mah., Tüketici Mah., Kadastro Mah., Fikri ve Sınai Haklar Mah., Denizcilik İhtisas Mah., İcra Mah.

Görev, konu bakımından belirli bir davaya o yerdeki mahkemelerden hangisi tarafından bakılabileceğini belirtir. Her uyuşmazlık, o uyuşmazlığı çözmekle görevli mahkeme tarafından çözülmelidir. Örneğin, ticaret hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda ticaret mahkemesi görevlidir. Aile hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıklarda ise aile mahkemesi görevlidir.

Görev ilişkisi kamu düzenindir. Bunun anlamı tarafların sözleşme yapmak suretiyle görevli mahkemeye karar verememesidir. Örneğin taraflar anlaşmak suretiyle boşanma davalarını asliye ticaret mahkemesinde açamazlar. Görevin kamu düzeninden olması nedeniyle mahkeme de görevli olup olmadığını her aşamada kendiliğinden inceler. Taraflar da davanın her aşamasında görevsizlik itirazını ileri sürebilir. Görev itirazı alt derece mahkemesinde ileri sürülmese dahi, kanun yolu denetiminde dahi mahkemenin görevinin kendiliğinden incelenmesi gerekir. Bu anlamda görev kurallarına aykırılık mutlak bozma nedenidir. Görevsizlik kararı dosya üzerinden de verilebilir.

Mahkeme görevsizlik kararında görevli mahkemeyi bildirmeli ve dava dosyasının görevli mahkemeye gönderilmesine karar vermelidir. Dava dosyasının kendiliğinden görevli mahkemeye gönderemez. Dosyanın görevli mahkemeye gönderilmesi için taraflardan birinin bu konuda talebi gerekmektedir.

Coğrafi olarak hangi yerdeki mahkemenin bakacağına ilişkin durumu ifade eder. Davada hangi mahkemenin yetkili olacağı, taraflara veya davanın konusuna göre belirlenmektedir. Kural olarak her davada davalının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. Örneğin Ankara’ da yerleşim yeri olan A, Bursa’da yerleşim yeri olan borçlu B’ ye dava açmak istediğinde kural olarak bu davanın, borçlunun yerleşim yeri olan Bursa mahkemelerinde açılması gerekir. Dolayısıyla yetki kuralları bir davanın hangi coğrafi yer mahkemesinde açılacağını gösteren kurallardır.

Kesin yetki kurallarında sadece bir mahkeme yetkilidir. Davanın da sadece o mahkemede açılması gerekir. Örneğin taşınmazın aynına ilişkin davalarda, davanın mutlaka taşınmazın bulunduğu coğrafi yerde açılması gerekir. Kesin yetki kurallarının ileri sürülmesi aynı görev kurallarının ileri sürülüşü gibidir.
Kural olarak yetki kuralları kesin değildir. Kesin olmayan yetki hallerinde ise bir davada birden fazla mahkeme yetkili olabilir. Davacı bu mahkemelerden istediğinde dava açabilir. Örneğin bir alacak davasında, davalının yerleşim yerinin yanında kanun koyucu sözleşmenin ifa yeri mahkemesini de yetkili kılmıştır. Bu nedenle bir alacak davasında alacaklı isterse davalının yerleşim yerinde isterse sözleşmenin ifa yerinde davasını açabilir. Yetkinin kesin olmadığı hallerde kanundaki şartları taşımaları halinde taraflar anlaşarak bir başka mahkemeyi yetkili kılabilirler.

Yetki itirazının cevap dilekçesinde ileri sürülmesi gerekir. Yetki itirazında bulunan taraf yetkili mahkemeyi bildirmelidir. Aksi takdirde yetki itirazı dikkate alınmaz. Yetki ilk itirazında bulunulmadığı takdirde davanın açıldığı yetkisiz mahkeme yetkili hale gelir. Mahkeme yetkisizlik kararında yetkili mahkemeyi de gösterir. Yetkisizlik üzerine yapılacak usuli işlemler görevsizlik üzerine yapılacak işlemler ile aynıdır.

Davanın tarafları davacı ve davalıdır. Davada taraflar gerçek veya tüzel kişi olabilir. Dava dilekçesiyle mahkemeye başvurmak suretiyle hukuki koruma isteyen kişiye davacı, kendisine karşı davacı tarafından hukuki korunma talep edilen kişiye de davalı denir. 

Mahkemenin uyuşmazlığın esasını inceleyebilmesi için varlığı veya yokluğu mutlaka gerekli olan şartlardır. HMK’da hangi hallerin dava şartı olduğu sayılmıştır. Mahkemenin bu dava şartlarını ilk önce incelemesi gerekir. Dava şartı yokluğunda, dava usulden reddedilir. Eksikliğin giderilmesi mümkün ise bu eksikliğin giderilmesi için mahkeme kesin süre verir. Bu eksikliğin giderilmemesi halinde dava şartı eksikliğinden dava usulden reddedilir. Dava şartları şunlardır;

a) Türk mahkemelerinin yargı hakkının bulunması.
b) Yargı yolunun caiz olması.
c) Mahkemenin görevli olması.
ç) Yetkinin kesin olduğu hâllerde, mahkemenin yetkili bulunması.
d) Tarafların, taraf ve dava ehliyetine sahip olmaları; kanuni temsilin söz konusu olduğu hâllerde, temsilcinin gerekli niteliğe sahip bulunması.
e) Dava takip yetkisine sahip olunması.
f) Vekil aracılığıyla takip edilen davalarda, vekilin davaya vekâlet ehliyetine sahip olması ve usulüne uygun düzenlenmiş bir vekâletnamesinin bulunması.
g) Davacının yatırması gereken gider avansının yatırılmış olması.
ğ) Teminat gösterilmesine ilişkin kararın gereğinin yerine getirilmesi.
h) Davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması.
ı) Aynı davanın, daha önceden açılmış ve hâlen görülmekte olmaması.
i) Aynı davanın, daha önceden kesin hükme bağlanmamış olması.

Dava, dava dilekçesi ile mahkemeye başvurulduğunda açılır. Davanın açılma tarihi kural olarak dava dilekçesinin kayıt edildiği tarihtir.

Dava dilekçesinde yer alması gereken hususlar HMK 119. maddede belirtilmiştir. Bu hususlar şunlardır;

a. Mahkemenin adı
b. Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri
c. Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası
d. Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri
e. Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri
f. Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri
g. İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği

h. Dayanılan hukuki sebepler
i. Açık bir şekilde talep sonucu
j. Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası

Dava dilekçesinde eksiklik olması durumunda, bu eksiliğin sonuçları ve yapılacak işlemler aynı maddede belirtilmiştir. Buna göre dava dilekçesinde bulunması zorunlu olan ve eksikliğin giderilmesi için bir haftalık kesin süre verilebilecek haller şunlardır;
1. Davacı ile davalının adı, soyadı ve adresleri
2. Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası
3. Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri
4. Açık bir şekilde talep sonucu
5. Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası.
Burada sayılanların verilen bir haftalık kesin süre içinde giderilmemesi halinde dava açılmamış sayılacaktır.

Dava dilekçesi, tevzi bürosu, ön büro veya tevzi işiyle görevlendirilen yazı işleri personeline teslim edilir.

Ön büro, davanın açılmasından başlamak üzere yargılama ile ilgili bütün işlemler ile mahkemelere sunulan veya mahkemelerden talep edilen her türlü evraka ilişkin işlemlerin yapıldığı, genellikle adliyelerin giriş kısımlarında bulunan ve tüm hukuk mahkemelerine hizmet veren yazı işleri birimidir.

Tevzi formu, dağıtım yapılan mahkemenin adını, dosyanın esas numarası ile esas numarasının verildiği tarih ve saati, dosya türünü, tarafların ad ve soyadlarını, davanın konusunu, dava esas değerini, tanık sayısını, keşif ve bilirkişi bilgisini, masraf bilgilerini ve varsa ilişkili dosya numarasını içerir.

Açılmış olan dava, tevzi bürosundan mahkemeye gönderilir. Mahkeme tarafından öncelikle tensip tutanağı düzenlenir. Tensip tutanağında bulunması gerekli kayıtlar Bölge Adliye ve Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet Başsavcılıkları İdarî ve Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik’ in 200. Maddesinde düzenlenmiştir. Tensip tutanağında yer alacak hususlar hâkimin takdirinde olmak kaydıyla; tensip tutanağının başına mahkemenin adı, mahkeme çeşitli sıfatlarla görev yapıyorsa hangi sıfatla görev yaptığı, hâkim veya hâkimlerin ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları ile sicil numaraları, tarafların kimlikleri ile T.C. kimlik numaraları, varsa kanunî temsilcileri ve vekillerinin ad ve soyadları ile adresleri yazıldıktan sonra aşağıdaki hususlara yer verilebilir:

a) Dava dilekçesinin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 119 uncu maddesinde düzenlenen unsurları taşıyıp taşımadığının tespiti ile eksiklik bulunması hâlinde ne gibi işlemin yapıldığı.
b) Davanın türü.
c) Davanın tabi olduğu yargılama usulü.
ç) Karşılıklı dilekçelerin ve eklerinin tebliği ile gerekli işlemlerin yapılması.
d) Tarafların, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 121 inci maddesi ve 129 uncu maddesinin ikinci fıkrası gereğince delil olarak gösterdikleri belgeleri dilekçelerine ekleyerek vermeleri ile başka yerden getirilecek belgelere ilişkin gerekli bilgileri vermeleri, davacının delilleri için gider avansının kullanılacağı, davalının gerekiyorsa tespit edilecek delil avansını da yatırması, tarafların bu hususları yerine getirmedikleri takdirde, basit yargılama usulüne ilişkin hükümler saklı olmak üzere 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 140 ıncı maddesinin beşinci fıkrası gereğince ancak ön inceleme aşamasında bu eksiklikleri tamamlayabilecekleri, aksi hâlde bu delillerinden vazgeçmiş sayılacakları.
e) Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmayacağına karar verileceği, ön incelemenin duruşmalı yapılmasına karar verilmesi hâlinde duruşma tarihinin dilekçelerin tamamlanmasından sonra belirleneceği ve avanstan karşılanarak bildirileceği.
f) Ön incelemede yargılamaya devam edilmesine karar verilmesi hâlinde, ön incelemenin sonunda ya da daha sonra tahkikat duruşması için gün verileceği.
g) Dosyanın durumuna göre gerek görülen diğer hususlar.

Yazılı yargılama usulünde davanın 5 aşaması bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla şu şekildedir; dilekçelerin verilmesi aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat aşaması, sözlü yargılama ve hüküm aşamalarıdır.

Dava şartlarının incelenerek hâkimi bu konuda karar vermeye baştan zorlamak, ilk itirazların bir an önce incelenmesini sağlamak, davanın taraflarını sulhe teşvik etmek (Tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri davalarda), uyuşmazlık konularını belirlemek (bu davanın yol haritası olacaktır), delillerin sunulması sağlamak ve getirilmesi gereken deliller için hazırlık işlemlerini gerçekleştirmek.