İdari yargı, idari makamların idari eylem ve işlemleri dolayısıyla doğan uyuşmazlıkların çözümlendiği yargıdır.

İdari yargı ilk derece mahkemeleri idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinden oluşmaktadır.

İdare ve vergi mahkemelerinde birer başkan ile yeteri kadar üye bulunur. Mahkeme kurulları, başkan ile iki üyeden oluşur. Başkanın yokluğunda kıdemli üye başkana vekillik eder.

İdare mahkemesinin görevli olduğu davalar:

• İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları,
• İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan ihlal olanlar tarafından açılan tam yargı davalarını,
• Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklardan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları,
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümler.

İdare mahkemelerinde kararlar kurulla verilebileceği tek hâkimle de verilebilir. Kurullar bir başkan ve iki üyeden oluşmaktadır. Tek hâkimle karar verilen haller kanunla düzenlenmiştir. Buna göre tek hâkimle karar verilecek davalar 2017 yılı parasal sınırı itibariyle şunlardır;

• Uyuşmazlık miktarı otuz iki bin Türk Lirasını aşmayan konusu belli parayı içeren idarî işlemlere karşı açılan iptal davaları ile,
• Uyuşmazlık miktarı otuz iki bin Türk Lirasını aşmayan tam yargı davalarıdır. Bu tür davaların hâkimler arasında dağılımına ilişkin esaslar, işlerde denge sağlanacak biçimde mahkeme başkanı tarafından önceden tespit edilir.

Vergi mahkemelerinin görevleri kanunda şu şekilde belirtilmiştir;

• Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları,
• Yukarıda sayılan konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları,
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümlerler.

İdari yargıda yetki kamu düzenindendir. Bu nedenle mahkeme yetkili olup olmadığını kendiliğinden araştırır. Yetki kuralları İYUK’da belirtilmiştir.

Göreve ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK) veya özel kanunlarda yetkili idare mahkemesinin gösterilmemiş olması halinde, yetkili idare mahkemesi, dava konusu olan idari işlemi veya idari sözleşmeyi yapan idari merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesidir.

Kamu görevlilerinin atanması ve nakilleri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlilerinin yeni veya eski görev yeri idare mahkemesidir.

Kamu görevlilerinin görevlerine son verilmesi, emekli edilmeleri veya görevden uzaklaştırılmaları ile ilgili davalarda yetkili mahkeme, kamu görevlisinin son görev yaptığı yer idare mahkemesidir.

Kamu görevlilerinin görevle ilişkisinin kesilmesi sonucunu doğurmayan disiplin cezaları ile ilerleme, yükselme, sicil, intibak ve diğer özlük ve parasal hakları ve mahalli idarelerin organları ile bu organların üyelerinin geçici bir tedbir olarak görevden uzaklaştırılmalarıyla ilgili davalarda yetkili mahkeme ilgilinin görevli bulunduğu yer idare mahkemesidir.

İmar, kamulaştırma, yıkım, işgal, tahsis, ruhsat ve iskân gibi taşınmaz mallarla ilgili mevzuatın uygulanmasında veya bunlara bağlı her türlü haklara veya kamu mallarına ilişkin idari davalarda yetkili mahkeme taşınmaz malların bulunduğu yer idare mahkemesidir.

İdari sözleşmelerden doğanlar dışında kalan tam yargı davalarında yetkili mahkeme, sırasıyla:

• Zararı doğuran idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili,
• Zarar, bayındırlık ve ulaştırma gibi bir hizmetten veya idarenin herhangi bir eyleminden doğmuş ise, hizmetin görüldüğü veya eylemin yapıldığı yer,
• Diğer hallerde davacının ikametgâhının bulunduğu yer. İdari mahkemesidir.

Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren, zam ve cezaları kesen,

• Gümrük Kanununa göre alınması gereken vergilerle Vergi Usul Kanunu gereğince şikâyet yoluyla vergi düzeltme taleplerinin reddine ilişkin işlemlerde; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren,
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Kanunun uygulanmasında, ödeme emrini düzenleyen,
• Diğer uyuşmazlıklarda dava konusu işlemi yapan dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.

İdare ve vergi mahkemesi başkanlarının görevleri şunlardır:

• Görüşme ve duruşmaları yönetirler, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler.
• Mahkemelerinde görevli bulunanların görevlerine devamlarını, düzenli çalışmalarını, mahkeme işlerinin verimli bir şekilde yürütülmesini sağlarlar.
• Her takvim yılı sonunda, mahkemelerindeki işlerin durumu ve bunların yürütülmesinde aksaklıklar varsa sebepleri hakkında bölge idare mahkemesi başkanlığına bir rapor verirler ve alınmasını lüzumlu gördükleri tedbirleri bildirirler.
• Diğer kanunlarla verilen görevleri yaparlar.

İdare ve vergi mahkemelerinin üyelerinin görevleri şunlardır:

• Üyeler, bulundukları mahkemelerde başkanlar tarafından kendilerine verilen dosyaları geciktirmeden inceleyerek mahkeme kuruluna gerekli açıklamaları yaparlar, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler.
• Karar yazarlar.
• Mahkeme ile ilgili olmak üzere kendilerine başkan tarafından verilen diğer işleri görürler.

Her idari işlem aleyhine ayrı ayrı dava açılır. Ancak, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunan birden fazla işleme karşı bir dilekçe ile de dava açılabilir. Birden fazla şahsın müşterek dilekçe ile dava açabilmesi için davacıların hak veya menfaatlerinde iştirak bulunması ve davaya yol açan maddi olay veya hukuki sebeplerin aynı olması gerekir.

Dilekçelerde;

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,
• Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller,
• Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi,
• Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar,
• Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası, gösterilir.

Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür.

Süreler,

• İdari uyuşmazlıklarda; yazılı bildirimin yapıldığı,
• Vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarından doğan uyuşmazlıklarda Tahakkuku tahsile bağlı olan vergilerde tahsilatın; tebliğ yapılan hallerde veya tebliğ yerine geçen işlemlerde tebliğin; tevkif yoluyla alınan vergilerde istihkak sahiplerine ödemenin; tescile bağlı vergilerde tescilin yapıldığı ve idarenin dava açması gereken konularda ise ilgili merci veya komisyon kararının idareye geldiği; Tarihi izleyen günden başlar.
• Adresleri belli olmayanlara özel kanunlarındaki hükümlere göre ilan yoluyla bildirim yapılan hallerde, özel kanununda aksine bir hüküm bulunmadıkça süre, son ilan tarihini izleyen günden itibaren on beş gün sonra işlemeye başlar.
• İlanı gereken düzenleyici işlemlerde dava süresi, ilan tarihini izleyen günden itibaren başlar. Ancak bu işlemlerin uygulanması üzerine ilgililer, düzenleyici işlem veya uygulanan işlem yahut her ikisi aleyhine birden dava açabilirler. Düzenleyici işlemin iptal edilmemiş olması bu düzenlemeye dayalı işlemin iptaline engel olmaz.

Süreler, tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden itibaren işlemeye başlar. Tatil günleri sürelere dâhildir. Sürenin son günü tatil gününe rastlarsa, süre tatil gününü izleyen çalışma gününün bitimine kadar uzar. Bu Kanunda yazılı sürelerin bitmesi çalışmaya ara verme zamanına rastlarsa bu süreler, ara vermenin sona erdiği günü izleyen tarihten itibaren yedi gün uzamış sayılır.

Şu kararlar verilebilir:

• Adli yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddine,
• İdari yargının görevli olduğu konularda ise görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine,
• Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi, vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar, vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarasının dilekçede bulunmaması halinde davanın reddine,
• Davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hasım gösterilerek açılması halinde, dava dilekçesinin tespit edilecek gerçek hasma tebliğine,
• Ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılmış ise otuz gün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçelerin reddine karar verilir. Dilekçelerin görevli mercie tevdii halinde, ilgili mahkemeye başvurma tarihi, merciine başvurma tarihi olarak kabul edilir. Dilekçelerin İYUK 3’ncü maddeye uygun olmamaları dolayısıyla reddi halinde yeni dilekçeler için ayrıca harç alınmaz.

Konusu belli bir miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile her türlü davalarda hükmedilen vekâlet ücreti ve yargılama giderleri, davacının veya vekilinin davalı idareye yazılı şekilde bildireceği banka hesap numarasına, bu bildirim tarihinden itibaren, birinci fıkrada belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde yatırılır. Belirtilen süreler içinde ödeme yapılmaması halinde, genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur.

Mahkeme kararlarına göre işlem tesis edilmeyen veya eylemde bulunulmayan hallerde idare aleyhine ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. Mahkeme kararlarının süresi içinde kamu görevlilerince yerine getirilmemesi hâlinde tazminat davası ancak ilgili idare aleyhine açılabilir. Vergi uyuşmazlıklarına ilişkin mahkeme kararlarının idareye tebliğinden sonra bu kararlara göre tespit edilecek vergi, resim, harçlar ve benzeri mali yükümler ile zam ve cezaların miktarı ilgili idarece mükellefe bildirilir. Tazminat ve vergi davalarında idarece, mahkeme kararının tebliğ tarihi ile ödeme tarihi arasındaki süreye 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 48 inci maddesine göre belirlenen tecil faizi oranında hesaplanacak faiz ödenir. Ancak mahkeme kararının davacıya tebliği ile banka hesap numarasının idareye bildirildiği tarih arasında geçecek süre için faiz işlemez.

Daireler ve mahkemelerden verilen kararların işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, karar tarihi, dosya esas numarası, karar veren hâkim veya hâkimlerin adı ve soyadı ile sicil numaraları, tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, kararın sonucu ve davanın konusu sütunlarından oluşur.

Daireler ve mahkemelerde davaların aşamalarının işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, dava dilekçesinin kayıt tarihi, varsa gönderen mahkeme, esas ve karar numarası ile karar tarihi, dosyanın geliş tarihi, tarafları, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin kimlik bilgileri, varsa ticaret sicil numarası veya merkezî tüzel kişi kimlik numarası, davanın konusu, davanın aşaması, karar numarası, tarihi ve sonucu, kanun yolu işlemleri, bozma veya yenileme halinde dosyanın yeni esas numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur. Davanın aşaması sütunu; davanın ilk inceleme, savunma ve cevap dilekçeleri, ara karar, karar aşamaları sütunlarından oluşur. Kanun yolu işlemleri sütunu; kanun yoluna başvuru tarihi, dosyanın itiraz, istinaf veya temyize gönderilme tarihi, kanun yolu karar numarası ve tarihi ile sonucu sütunlarından oluşur.

Daireler veya mahkemelerce verilen hükümler aleyhine yapılan temyiz başvurularının işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas ile karar numarası ve karar tarihi, temyiz yoluna başvuran ve aleyhine temyiz yoluna başvurulan tarafın sıfatı, adı ve soyadı, varsa kanunî temsilcisi ile vekilinin ad ve soyadı, temyiz dilekçe veya layiha kayıt tarihi ile tebliğ tarihleri, davanın türü, dosyanın Danıştay'ın hangi dairesine gönderildiği, gönderilme tarihi, karar tarihi, numarası ve tebliğ tarihi, dosyanın temyiz incelemesinden döndüğü tarih, temyiz şartlarının yerine getirilip getirilmediği ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.

Açılacak her dava için UYAP’ta ayrı bir dosya düzenlenir. İdari ve vergi dava dosyaları ikinci fıkrada yazılı olduğu şekilde UYAP’a kaydedilir. Ayrıca ihtiyaç duyulan alanlarda veri ve bilgilerin derlenmesi, değerlendirilmesi ile gerekli adlî istatistiklerin üretilmesi amacıyla davanın tarafları, türü, konusu, varsa değeri gibi bilgiler UYAP ortamına tam ve eksiksiz olarak işlenir. Dava dilekçesi, cevap dilekçesi, davacının karşılık dilekçesi ile bunun cevapları, işlem dosyası, vekâletnameler, davetiyeler, delil olarak verilen belgeler, yazılara ve talimatlara gelen cevaplar, keşif tutanakları, raporlar, krokiler, tutanak ve karar, itiraz, istinaf ve temyiz dilekçeleri ile cevapları ve bunların tebliğ alındıları, hüküm onandığı takdirde buna ilişkin ilâm ile diğer evrak, mahkemeye geliş tarihine göre dava dosyasına taranarak sıra ile derhal UYAP’a kaydedilir. Hüküm bozulduğu takdirde yukarıda yazılı sıra ve düzen gözetilerek gelen evrak dava dosyasına taranarak derhal UYAP’a kaydedilir ve yeni evrak eskilerle karıştırılmaz.

Dairelerde 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun gereği soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi kararları aleyhine yapılan itiraz başvurusu sonuçlarının işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, itirazın konusu, kamu görevlileri itiraz numarası, karar veren hâkimlerin adı ve soyadı ile sicil numaraları, tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, varsa ticaret sicil numarası veya merkezî tüzel kişi kimlik numarası, karar tarihi ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.

Mahkemelerce verilen hükümler aleyhine yapılan istinaf başvurularının işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas ile karar numarası ve karar tarihi, istinaf yoluna başvuran ve aleyhine istinaf yoluna başvurulan tarafın sıfatı, adı ve soyadı, varsa kanunî temsilcisi ile vekilinin ad ve soyadı, istinaf dilekçe veya layiha kayıt tarihi ile tebliğ tarihleri, davanın türü, dosyanın bölge idare mahkemesinin hangi dairesine gönderildiği, gönderilme tarihi, karar tarihi, numarası ve tebliğ tarihi, dosyanın istinaf incelemesinden döndüğü tarih, istinaf şartlarının yerine getirilip getirilmediği ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.

Daireler ve mahkemelerde davaların aşamalarının işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, dava dilekçesinin kayıt tarihi, varsa gönderen mahkeme, esas ve karar numarası ile karar tarihi, dosyanın geliş tarihi, tarafları, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin kimlik bilgileri, varsa ticaret sicil numarası veya merkezî tüzel kişi kimlik numarası, davanın konusu, davanın aşaması, karar numarası, tarihi ve sonucu, kanun yolu işlemleri, bozma veya yenileme halinde dosyanın yeni esas numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur. Davanın aşaması sütunu; davanın ilk inceleme, savunma ve cevap dilekçeleri, ara karar, karar aşamaları sütunlarından oluşur. Kanun yolu işlemleri sütunu; kanun yoluna başvuru tarihi, dosyanın itiraz, istinaf veya temyize gönderilme tarihi, kanun yolu karar numarası ve tarihi ile sonucu sütunlarından oluşur.

Daireler ve mahkemelerden verilen kararların işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, karar tarihi, dosya esas numarası, karar veren hâkim veya hâkimlerin adı ve soyadı ile sicil numaraları, tarafların, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, kararın sonucu ve davanın konusu sütunlarından oluşur.

Dairelerin benzer olaylarda kesin olarak verdikleri kararlar arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi için başkanlar kuruluna ve ilk derece mahkemeleri arasındaki görev ve yetki uyuşmazlıklarının giderilmesi için bölge idare mahkemesi dairelerine yapılan başvuru bilgilerinin işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, uyuşmazlığa konu kararların verildiği dairelerin ve mahkemelerin adı, numarası, kararların verilme ve kesinleşme tarihleri, esas ve karar numaraları ile düşünceler sütunlarından oluşur.

Mahkemelerce verilen yürütmeyi durdurma istemleri hakkında verilen kararlar aleyhine yapılan itiraz başvurularının işlendiği kayıttır. Mahkemelerdeki bu kayıt; sıra numarası, dosya esas numarası, yürütmeyi durdurma karar ve tebliğ tarihi, itiraz yoluna başvuran ve aleyhine itiraz yoluna başvurulan tarafın sıfatı, adı ve soyadı, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, itiraz dilekçe tarihi, davanın türü, dosyanın bölge idare mahkemesinin hangi dairesine gönderildiği, gönderilme tarihi, daire itiraz numarası, karar tarihi, dosyanın itiraz incelemesinden döndüğü tarih ve sonucu, aleyhine itiraz yoluna başvurulana tebliğ tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur. Dairelerdeki bu kayıt; sıra numarası, dosyanın geliş tarihi, mahkeme ve dosya esas numarası, yürütmeyi durdurma karar ve tebliğ tarihi, itiraz yoluna başvuran ve aleyhine itiraz yoluna başvurulan tarafın sıfatı, adı ve soyadı, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, itiraz dilekçe tarihi, davanın türü, karar tarihi ve sonucu, karar veren hâkimlerin adı ve soyadı ile sicil numaraları, iade tarihi ile düşünceler sütunlarından oluşur.

Daireler ve mahkemelerde duruşma ve keşif yapılacak gün ve saatlerin bir sıra dâhilinde işlendiği kayıttır. Duruşma günleri kaydı; sıra numarası, esas numarası, talimat numarası, duruşma gün ve saati, tarafların ad ve soyadları ile varsa kanunî temsilcileri veya vekilleri, davanın türü ve düşünceler sütunlarını içerir. Keşif kaydı; sıra numarası, esas numarası, talimat numarası, keşif mahal, gün ve saati, davanın türü, bilirkişi, tarafların ad ve soyadları ile varsa kanunî temsilcileri veya vekilleri ile düşünceler sütunlarını içerir. Belirlenen duruşma tarihi ve saatini gösteren çağrı kâğıdı, taraflara duruşma tarihinden en az 30 gün önce gönderilir.

Yürütmeyi durdurma kararlarının tarih sırasına göre konulduğu ve izlendiği kartondur. 2577 sayılı İdarî Yargılama Usulü Kanununun 27 nci maddesinin sekizinci fıkrasında yürütmenin durdurulmasına karar verilen dava dosyalarının öncelikle incelenip karara bağlanması gerektiğinden, yürütmeyi durdurma kararları, bu kartondan devamlı takip edilir.

İdari yargı, idarenin eylem ve işlemlerinden dolayı idareye karşı açılan davalarda görevlidir. Yani idari yargıda davalı konumunda idare bulunmaktadır.

İlk derece idare mahkemeleri; idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinden oluşmaktadır. İdari yargı ilk derece mahkemeleri bir başkan ve iki üyeden oluşan kurulla toplanabileceği gibi, İdari Yargılama Usulü Kanununda belirtilen hallerde tek hâkim de davaya bakmakta görevlendirilebilir.

İdari davalar, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. Bu dilekçelerde bulunması gereken hususlar, İdari Yargılama Usulü Kanununda (İYUK) düzenlenmektedir. Dilekçe ile başvuru yapıldıktan sonra yapılması gereken işlemler ve yargılama usulü de İYUK’da düzenlenmektedir.

İdari yargı, idari makamların idari eylem ve işlemleri dolayısıyla doğan uyuşmazlıkların çözümlendiği yargıdır. İdari yargı ilk derece mahkemeleri idare mahkemeleri ve vergi mahkemelerinden oluşmaktadır. İdare ve vergi mahkemelerinde birer başkan ile yeteri kadar üye bulunur. Mahkeme kurulları, başkan ile iki üyeden oluşur. Başkanın yokluğunda kıdemli üye başkana vekillik eder.

İdare mahkemelerinin kuruluşu ve görevleri 2576 sayılı Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin Kuruluşu Ve Görevleri Hakkında Kanunda düzenlenmiştir. İdare mahkemesinin görevli olduğu davalar:

• İdarî işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlâl edilenler tarafından açılan iptal davaları,
• İdari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan ihlal olanlar tarafından açılan tam yargı davalarını,
• Tahkim yolu öngörülen imtiyaz şartlaşma ve sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklardan hariç, kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idarî sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davaları,
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümler.

İdare mahkemelerinde kararlar kurulla verilebileceği tek hâkimle de verilebilir. Kurullar bir başkan ve iki üyeden oluşmaktadır. Tek hâkimle karar verilen haller kanunla düzenlenmiştir.

Vergi mahkemelerinin görevleri kanunda şu şekilde belirtilmiştir:

• Genel bütçeye, il özel idareleri, belediye ve köylere ait vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezaları ile tarifelere ilişkin davaları,
• Yukarıda sayılan konularda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun uygulanmasına ilişkin davaları,
• Diğer kanunlarla verilen işleri çözümlerler.

Vergi uyuşmazlıklarında yetkili mahkeme olan vergi mahkemesinin yetkileri:

• Uyuşmazlık konusu vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettiren, zam ve cezaları kesmek,
• Gümrük Kanununa göre alınması gereken vergilerle Vergi Usul Kanunu gereğince şikâyet yoluyla vergi düzeltme taleplerinin reddine ilişkin işlemlerde; vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümleri tarh ve tahakkuk ettirmek, 
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulu Kanunun uygulanmasında, ödeme emrini düzenlemek,
• Diğer uyuşmazlıklarda dava konusu işlemi yapan dairenin bulunduğu yerdeki vergi mahkemesidir.

İdare ve Vergi Mahkeme Başkanlarının Görevleri:

• Görüşme ve duruşmaları yönetirler, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler.
• Mahkemelerinde görevli bulunanların görevlerine devamlarını, düzenli çalışmalarını, mahkeme işlerinin verimli bir şekilde yürütülmesini sağlarlar.
• Her takvim yılı sonunda, mahkemelerindeki işlerin durumu ve bunların yürütülmesinde aksaklıklar varsa sebepleri hakkında bölge idare mahkemesi başkanlığına bir rapor verirler ve alınmasını lüzumlu gördükleri tedbirleri bildirirler.
• Diğer kanunlarla verilen görevleri yaparlar.

İdare ve Vergi Mahkeme Üyelerin Görevleri:

Üyeler, bulundukları mahkemelerde başkanlar tarafından kendilerine verilen dosyaları geciktirmeden inceleyerek mahkeme kuruluna gerekli açıklamaları yaparlar, düşünce ve görüşlerini bildirirler, oylarını verirler.

Karar yazarlar.

Mahkeme ile ilgili olmak üzere kendilerine başkan tarafından verilen diğer işleri görürler.

İdari davalar, idare mahkemesi ve vergi mahkemesi başkanlıklarına hitaben yazılmış imzalı dilekçelerle açılır. Dilekçelerde;

• Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri ile gerçek kişilere ait Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası,
• Davanın konu ve sebepleri ile dayandığı deliller,
• Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi,
• Vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar,
• Vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası, gösterilir.

Dava açma süresi, özel kanunlarında ayrı süre gösterilmeyen hallerde idare mahkemelerinde altmış ve vergi mahkemelerinde otuz gündür.

İdare ve vergi mahkemelerinde dilekçeler, evrak bürosunca kaydedilerek ilgili mahkemelere havale olunur. Dilekçe sahibine evrakın tarih ve sayısını gösterir ücretsiz bir alındı kâğıdı verilir. Dilekçeler, mahkeme başkanı veya görevlendireceği bir üye tarafından:

• Görev ve yetki,
• İdari merci tecavüzü,
• Ehliyet,
• İdari davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı,
• Süre aşımı,
• Husumet
• Dilekçenin yazım şartları yönlerinden sırasıyla incelenir.

İlk İnceleme Sonrası Verilecek Kararlar:

• Adli yargının görevli olduğu konularda açılan davaların reddine,
• İdari yargının görevli olduğu konularda ise görevli veya yetkili olmayan mahkemeye açılan davanın görev veya yetki yönünden reddedilerek dava dosyasının görevli veya yetkili mahkemeye gönderilmesine,
• Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi, vergi, resim, harç, benzeri mali yükümler ve bunların zam ve cezalarına ilişkin davalarla tam yargı davalarında uyuşmazlık konusu miktar, vergi davalarında davanın ilgili bulunduğu verginin veya vergi cezasının nevi ve yılı, tebliğ edilen ihbarnamenin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarasının dilekçede bulunmaması halinde davanın reddine,
• Davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hasım gösterilerek açılması halinde, dava dilekçesinin tespit edilecek gerçek hasma tebliğine,
• Ehliyetli olan şahsın avukat olmayan vekili tarafından dava açılmış ise otuzgün içinde bizzat veya bir avukat vasıtasıyla dava açılmak üzere dilekçelerin reddine karar verilir.

Konular aydınlandığında meseleler sırasıyla oya konulur ve karara bağlanır. Azınlıkta kalanların görüşleri, kararların altına yazılır. Her dava dosyası için görüşmelere katılan başkan ve üyelerin, tarafların ad ve soyadlarını, incelenen dosya numarasını, kısaca dava konusunu ve verilen kararın neticesini, çoğunlukta ve azınlıkta bulunanları gösteren bir tutanak düzenlenir. Bu tutanaklar görüşmelere katılanlar tarafından aynı toplantıda imzalanır ve dosyalarında saklanır. Kararlarda:

Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları yahut unvanları ve adresleri,

Davacının ileri sürdüğü olayların ve dayandığı hukuki sebeplerin özeti istem sonucu ile davalının savunmasının özeti,

Duruşmalı davalarda duruşma yapılıp yapılmadığı, yapılmış ise hazır bulunan taraflar ve vekil veya temsilcilerinin ad ve soyadları,

Kararın dayandığı hukuki sebepler ile gerekçesi ve hüküm,

Tazminat davalarında hükmedilen tazminatın miktarı,

Yargılama giderleri ve hangi tarafa yükletildiği,

Kararın tarihi ve oybirliği ile mi, oyçokluğu ile mi verildiği,

Kararı veren mahkeme başkan ve üyelerinin veya hâkiminin ad ve soyadları ve imzaları ve varsa karşı oyları, Kararı veren mahkemenin adı ve dosyanın esas ve karar numarası, belirtilir. Kararın mahkeme başkanı ve üyeleri veya hâkimi tarafından imzalı asıllarından biri, karar dosyasına, diğeri de dava dosyasına konur; tasdikli birer örneği de taraflara tebliğ edilir.

Karardan sonra yapılacak işlemler:

Konusu belli bir miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile her türlü davalarda hükmedilen vekâlet ücreti ve yargılama giderleri, davacının veya vekilinin davalı idareye yazılı şekilde bildireceği banka hesap numarasına, bu bildirim tarihinden itibaren, birinci fıkrada belirtilen usul ve esaslar çerçevesinde yatırılır. Belirtilen süreler içinde ödeme yapılmaması halinde, genel hükümler dairesinde infaz ve icra olunur. Mahkeme kararlarına göre işlem tesis edilmeyen veya eylemde bulunulmayan hallerde idare aleyhine ilgili idari mahkemede maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.

Bölge İdare Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin İdari İşler ile Yazı İşleri Hizmetlerinin Yürütülmesi Usul Ve Esaslarına İlişkin Yönetmelikte idari yargı ilk derece mahkemelerinde tutulması gereken kayıtlar bulunmaktadır. İlgisine göre şu kayıtların UYAP’ta tutulması zorunludur: 

• Esas Kaydı
• Talimat Kaydı
• Karar Kaydı
• Uyuşmazlığın Giderilmesi Başvuru Kaydı
• Dava Nakil İstekleri Kaydı
• Yürütmeyi Durdurma İtiraz Kaydı
• İstinaf Kaydı
• Temyiz Kaydı
• Kamu Görevlileri İtiraz Kaydı
• Kamu Görevlileri Karar Kaydı
• Nakdi Tazminat Komisyonu İtiraz Kaydı
• Nakdi Tazminat Komisyonu Karar Kaydı
• Duruşma ve Keşif Günleri Kaydı
• Kasa Kaydı
• Harç Tahsil Müzekkeresi Zimmet Kaydı
• Kıymetli Evrak ve Eşya Kaydı
• Posta Mutemet Kaydı
• Kitaplık Kaydı

 Esas kaydı, daireler ve mahkemelerde davaların aşamalarının işlendiği kayıttır. 

Bu kayıt; sıra numarası, dava dilekçesinin kayıt tarihi, varsa gönderen mahkeme, esas ve karar numarası ile karar tarihi, dosyanın geliş tarihi, tarafları, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin kimlik bilgileri, varsa ticaret sicil numarası veya merkezî tüzel kişi kimlik numarası, davanın konusu, davanın aşaması, karar numarası, tarihi ve sonucu, kanun yolu işlemleri, bozma veya yenileme halinde dosyanın yeni esas numarası ile düşünceler sütunlarından oluşur. Davanın aşaması sütunu; davanın ilk inceleme, savunma ve cevap dilekçeleri, ara karar, karar aşamaları sütunlarından oluşur. Kanun yolu işlemleri sütunu; kanun yoluna başvuru tarihi, dosyanın itiraz, istinaf veya temyize gönderilme tarihi, kanun yolu karar numarası ve tarihi ile sonucu sütunlarından oluşur.

Talimat Kaydı: Daireler ve mahkemelerde başka yer daireler ve mahkemelerinden gönderilen taleplerin işlendiği kayıttır. Bu kayda geçirilen istemler üzerine yazılacak yazılara talimat numarası verilir ve bütün yazışmalar bu kayda işlenir. Bu tür yazılar ayrıca muhabere kaydına işlenmez. Bu kayıt; sıra numarası ve tevdi tarihi, dosyadaki taraflar, varsa kanunî temsilcileri ile vekillerinin ad ve soyadları, talebin türü, gönderen mahkemenin adı ve dosya esas numarası, işlem sonucu, iade tarihi ve düşünceler sütunlarından oluşur.

stinaf Kaydı: Mahkemelerce verilen hükümler aleyhine yapılan istinaf başvurularının işlendiği kayıttır. Bu kayıt; sıra numarası, dosya esas ile karar numarası ve karar tarihi, istinaf yoluna başvuran ve aleyhine istinaf yoluna başvurulan tarafın sıfatı, adı ve soyadı, varsa kanunî temsilcisi ile vekilinin ad ve soyadı, istinaf dilekçe veya layiha kayıt tarihi ile tebliğ tarihleri, davanın türü, dosyanın bölge idare mahkemesinin hangi dairesine gönderildiği, gönderilme tarihi, karar tarihi, numarası ve tebliğ tarihi, dosyanın istinaf incelemesinden döndüğü tarih, istinaf şartlarının yerine getirilip getirilmediği ve sonucu ile düşünceler sütunlarından oluşur.

Kasa Kaydı: Daireler ve mahkemelerde tahsilât ve reddiyat makbuzları karşılığında kasaya giren ve çıkan meblağların günü gününe işlendiği kayıttır. Kasaya giren ve kasadan çıkan paraların, mutlaka tahsilât veya reddiyat makbuzuna dayanması gerekir. Keşif harçları da, diğer paralar gibi kasa kaydına işlenir. Dosyaların itiraz, istinaf ve temyize gönderilmesi için ilgilileri tarafından yatırılan paralar da tahsilât makbuzu karşılığında kasaya alınır.

Daireler ve mahkemelerde aşağıdaki dosya ve kartonların UYAP’ta tutulması zorunludur:

• Dava dosyası
• Karar kartonu
• Yürütmeyi Durdurma Kararları Kartonu
• Talimat Karar Kartonu
• Harç ve Para Cezası Tahsil Müzekkeresi Kartonu
• Gizli Evrak Kartonu