Denetim, kamu yönetiminin sağlıklı işleyişinde önemli bir yere sahip olan, yönetimin temel ve vazgeçilmez işlevlerinden birisidir. Yönetim sürecinin her aşamasında karşımıza çıkan bir süreç olan denetim faaliyeti; yapılması planlanan şeyin, istenilen biçime uygun olarak gerçekleştirilmesine
yardımcı olan en önemli araçtır

Denetimde temel amaç, istenilen amaç ile gerçekleşen durumun karşılaştırılması, yaklaştırılmasıdır. Ancak denetim faaliyeti ile hedeflenen tek şey
amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığını belirlemek değildir. Denetim kamu kurum ve kuruluşlarında hataların önlenmesine yardımcı olmak, çalışanların
ve kuruluşların gelişmesine, yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı hale gelmesine rehberlik etmek amacıyla, hizmetlerin süreç ve sonuçlarını mevzuata, önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere, performans ölçütlerine ve kalite standartlarına göre; tarafsız olarak analiz etmek, karşılaştırmak ve ölçmek, kanıtlara dayalı olarak değerlendirmek, elde edilen sonuçları rapor haline
getirerek ilgililere duyurmak şeklindeki aşamaları
da kapsamaktadır.

Yeni kamu mali yönetiminde denetimin rolü; yönetimin girdilerinden (kaynaklardan) çok çıktıları (performans) üzerinde faaliyet gösterilmesi, bürokratik işlemlerin izlenmesi ve kontrolü, personel yönetiminde performans merkezli yeni bir usul uygulanması, yönetim faaliyetlerinin müşteri, pazar ve kalite üzerinde yoğunlaşması, organize yapının yeniden oluşturulması ve hiyerarşinin azaltılması, maliyet gözetimi ve yönetimi, gözlemleme ve destekleme

Denetim yönetimin başarısını ortaya çıkarmanın ötesinde kurumları iyi yönetim konusunda teşvik edici bir unsurdur.

Denetim ayrıca kişi ve kurumların gelişmesine, mali yönetim ve kontrol sistemlerinin geçerli, güvenilir ve tutarlı hale gelmesine rehberlik etmek ve elde edilen sonuç ve bulguları ilgililere duyurmak için uygulanan sistemli bir süreçtir. Denetim teftiş, soruşturma, kontrol ve revizyon gibi kavramlardan farklıdır. Denetimi teftiş, soruşturma, kontrol ve revizyonu da barındırabilen ancak bu kavramların üstünde yer alan genel kapsamlı bir kavram olarak düşünmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır.

Denetim sonrasında oluşan raporlarda ve bunların sonuçlarında görülmektedir. Buna denetimin biçimsel ve yaptırıma yönelik sonuçları denilmektedir.

Denetimin üç ana öğesi bulunmaktadır. Bunlardan birinci kurumun ana amaçlarının önceden belirlenmiş olmasıdır. Denetimin ikinci öğesi verimliliktir. Belirli bir amaca ulaşmak yanında bu amaçlara verimli bir biçimde, fazladan para, emek, malzeme ve zaman harcamadan ulaşmak önemlidir. Üçüncü öğe ise zamandır. Amaç ve sonuçlara, belirlenen zaman içinde ulaşmak gerekmektedir.

Denetim yapılan her yerde genel olarak uyulması gereken ilkeler
bulunmaktadır. Bu ilkeler; bağımsızlık, yasallık, nesnellik ve dürüstlüktür. Denetim sırasında denetçinin bağımsız olarak hareket etmesi oldukça önemli bir konudur.

Dış denetimde önemli bir unsur olarak karşımıza çıkan bağımsızlık, yönetim ve denetim kavramlarının bir birine karışmasını önleyen ve denetimin etkinliğini arttıran bir olgudur

Denetim faaliyetlerinde uyulması gereken ilkelerden biri olan nesnellik; denetçinin denetleme yaparken olanı dikkate alması ve olması gerekenle karşılaştırarak sonuca varmasıdır. Denetçinin değerlendirmede sahip olduğu takdir yetkisinin dışına çıkması, görevini yerine getirirken taraf
tutmaması, etki altında kalmaması, duygularına kapılmadan karar vermesi gerekmektedir

Denetim faaliyetinin dürüst bir şekilde tamamlanması gerekmektedir. Denetçilerin de görevlerini yerine getirirken etki altında kalmadan, objektif davranmaları, denetim faaliyetini, yasallık, etkinlik, verimlilik, yerindelik ve benzeri noktaları dikkate alarak gerçekleştirmeleri gerekmektedir.

Denetim faaliyetlerinin türlere ayrılmasında değişik ölçütler kullanılmaktadır. Uygulanan denetim teknikleri, denetimi yapan kurum, denetlenen kurumlar, denetimin zamanı, amacı, kapsamı, konusu gibi durumlar dikkate alınarak çeşitli şekillerde sınıflandırılabilmektedir

Demokratik sistemlerde yönetsel kurum ve kişiler halk adına hareket ederlerken, siyasal organlar tarafından kendilerine verilen yetkileri kullanırlar.
Gerçek yetkinin sahibi olan siyasal organlar, bu yetkinin nasıl kullanıldığını denetlemek ve yetkiyi yeniden düzenlemek ya da geriye almak hakkına da sahiptirler. Bir başka deyişle, ulusal iradenin temsilcisi sıfatıyla hukuk kurallarını koyan siyasal organların, bu kuralları uygulamakla yükümlü bulunan yönetimi sürekli gözetim ve denetimi altında bulundurması, asli işlevlerinin bir parçasıdır.

Bütçe hakkının bir gereği olarak yasama organı, bütçe uygulaması sırasında ve uygulamadan sonra gerek genel denetim araçlarını (soru, gensoru,
meclis araştırması gibi) kullanarak gerekse de bütçeye ilişkin özel mekanizmaları (Sayıştay denetimi, kesin hesap kanunları, bütçe kanun tasarıları) işleterek ve bunların sonuçlarını değerlendirerek bir denetim yapmaktadır. Yasama organının önemli fonksiyonlarından biri denetimidir.

Siyasal iktidarın kararlarının uygulama aracı olan idareyi, denetleme görevi halk temsilcilerinden oluşan meclise verilmiştir. Yasama organı yani meclis sahip olduğu bu yetkisini, hükümet ve bakanlıklar aracılığıyla
da yerine getirmektedir.

Yürütme organı olan Bakanlar Kurulu, hem toplu olarak, hem de üyeleri yönünden ayrı ayrı meclise karşı siyasi olarak sorumlu bulunmaktadır

İdari denetim iç ve dış denetim olarak ikiye ayrılmaktadır. İç denetim kamu yönetimi sistemi içinde yer alan herhangi bir kurum veya kuruluşun
hiyerarşik olarak veya oluşturduğu denetim organları aracılığıyla kendi birimleri üzerinde denetimde bulunmasıdır. Dış denetim ise genel kamu yönetimi sistemi içinde yer alan ancak denetlenen kuruluş dışında örgütlenmiş birimlerce yapılan denetimdir.

İç kontrol ya da kamu iç mali kontrolü, yürütme bünyesinde ve yürütmenin yetkili organlarınca yapılırken, dış kontrol yürütme dışında
yer alan, yürütmeden bağımsız bir üst düzey organ tarafından, harcama sonrasında yapılan dış denetimi ifade etmektedir. Kontrol ve denetim, hesap verme sorumluluğunun yerine getirilmesinde çok önemli
bir işleve sahiptir. 

Kontrol, yönetimin en temel faaliyetidir ve idarenin her türlü faaliyetinin sonuçlarını belirlemek ve değerlendirmek, elde edilen sonuçların önceden
belirlenmiş olan yönetsel amaç ve hedeflere uygun olup olmadığını ölçmek ve bu yönde gerekli düzeltici önlemeleri almak şeklinde tanımlanabilir. İç kontrol, denetimi de kapsayan daha geniş kapsamlı bir kavramdır.

Kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrol sistemleri; harcama birimleri, muhasebe ve malî hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluşmaktadır