Göç, en basit anlamda, belirli bir hedef doğrultusunda ya da belirli bir hedef olmaksızın herhangi bir yere yönelen coğrafi
insan hareketlerdir şeklinde tanımlanabilir.

Klasik göç kuramları göçü farklı iki toplumsal form üzerinden tanımlamaktadır. Bunun temel nedeni, modern sanayi toplumunun
kurulmaya başlamasıyla birlikte kırdan kente doğru yaşanan yoğun insan hareketidir. Çağımızda bu süreç hala devam etmekte, kırda yaşayan nüfus giderek azalırken kentte yaşayan nüfus ise giderek artmaktadır. Bir başka şekilde ifade etmek gerekirse, bir toplumdaki kent ve kır nüfusunun birbirine oranın sürekli olarak kentsel nüfus lehine artmasındaki en temel neden, kırdan kente doğru yaşanan göçtür.

Göç olgusuna ait sosyolojik bir zorluk, göçü tanımlamada kullanılacak kapsayıcı ortak bir tanım yapmanın zorluğu hatta neredeyse imkânsızlığıdır. Çünkü her bir göç ve göç dalgası, gerek nedenleri gerek içeriği gerekse de gerçekleşme ve yaşanma
şekliyle birbirinden farklı ve biriciktir. Dolayısıyla bu farklılıklar ortak ve kapsayıcı bir tanımın ortaya konulmasını engellemektedir.

Göç olgusunu tanımlarken ilk bakmamız gereken noktalar, nüfus (göçmen ya da potansiyel göçmen), coğrafya (hedef ya da kaynak yer, bölge, ülke) ve harekettir (göç eylemi).

Castles ve Millere göre çağımızdaki göç olgusunun dört temel eğilimi:

1. Göçün küreselleşmesi

2. Göçün hızlanması

3. Göçün farklılaşması

4. Göçün kadınlaşmasıdır.

Ravenstein, 1885 ve 1889 yıllarında yayımladığı Göç Kanunları (The Laws of Migration) başlıklı iki makalesinde belirlediği yedi göç kanununu tartışmaya açmıştır. Bu göç kanunları şunlardır:

1. Göç ve mesafe

2. Göç ve basamakları

3. Yayılma ve emme süreci

4. Göç zincirleri

5. Doğrudan göç

6. Kır kent yerleşimcileri farkı

7. Kadın erkek farkı

İtme çekme kuramının temel özelliği göçü, göçmene göre önceleyen bir kuram olmasıdır.

İtme Çekme Kuramının formülünü ve içeriğini ilk olarak 1966 yılında Everett Lee yazmıştır.

İtme-çekme faktörleri zaman, mekân ve kişiye göre değişen, hatta aynı kişi için zaman farklılığına bağlı olarak değişebilecek olan faktörlerdir.

Petersen göç olgusunu beş farklı şekilde tipleştirmiştir:

1. İlkel göçler,

2. Zoraki göçler,

3. Yönlendirilen göçler,

4. Serbest göç,

5. Kitlesel göç.

Kurama göre, göç olgusunda önemli olan noktalar, göç edilecek mesafe, göç edilecek yerdeki imkânlar ve bu imkânların miktarıdır. Fakat Stouffer oluşturduğu kuramda, bu üç önemli faktörden mesafeyi analiz nesnesi olarak diğer faktörlerin
önüne koymaktadır.

Kesişen fırsatlar kuramına göre, göç edilmesi düşünülen iki merkez varsa ve bu merkezlerdeki fırsatlar eşitse, göçmenler yakın olan merkeze doğru göç edeceklerdir.

Göç sistemleri kuramına göre göç, iki ülke arasında göçten önce mevcut olan bir ilişkiden kaynaklanmaktadır.

Göçmen sistemleri kuramına göre makro yapılar kurumsal faktörlerin tümünü, mikro yapılar ise göçmen sosyal ağının kapsadığı her şeydir.

Göçmen ilişkiler ağı, geldikleri ülke ile yeni yerleştikleri ülkelerde eski göçmenler, yeni göçmenler ve göçmen olmayan kişiler arasında ortak köken, soydaşlık ve dostluk bağlarından oluşan kişiler arası bağlantılardır.

Göçmen çocuklar için yaşadıkları topluma uyum sağlamadaki en önemli araç okuldur.

1. Göçmenleri, göçün verdiği rahatsızlıktan ve masraflardan önemli ölçüde rahatlatırlar.

2. Göçmenleri, içine girdikleri toplumdan yalıtırlar ve onların kendi yurtlarıyla ilişkilerinin devamını sağlarlar.

3. Göçün başlangıcını ve hedef yerini etkileyerek önemli ölçüde kimlerin göçeceğini belirlerler.

4. Göçmenlerin gittikleri yerlerde uyumları için kolaylık sağlarlar.

5. Kendi anayurtlarındaki potansiyel göçmenler ve ağa yeni katılanlar için yabancı toplumdaki fırsatlar ve resmi yapılanmalar hakkında haber kanalları gibi hizmet verirler.

6. Göçün hızını ve büyüklüğünü önemli oranda belirlerler.

Crisp göçmen ağının işlevini dört başlık altında toplamaktadır,

1. Bilgi verme işlevi,

2. Göç maliyetini karşılama işlevi,

3. Yasadışı göçü artırma ve organize etme işlevi,

4. Hedef ülkede destek sağlama işlevi.

Ağ Kuramının güçlü yönü göç olgusunu sadece yapısal faktörler üzerinden değil, göçmen bireyin bireysel etkileri üzerinden de anlamaya çalışmasıdır.

Bu dönemin göç olgusu için temel itici güçleri tarımda makineleşme ve şehirlerde yaşanan kapitalist birikim sürecidir. Tarımda yaşanan makineleşme, toprakların miras yoluyla bölünmesi, çeşitli nedenlerle topraksızlaşma, hızlı nüfus artışı ve kırsal
yoksulluğun artması kırdan kente doğru kitlesel bir göçü başlatmıştır. Ayrıca bu sürece eşlik eden kentlerdeki kapitalist birikim ve ülke içindeki ulaşım imkânlarının artmış olması bu süreci destekleyen diğer faktörler olmuştur.

50’li yıllarda başlayan kırdan kente göç süreci 70’li yılları da kapsayacak şekilde sürmüştür. Bu sürece eşlik eden bir diğer gelişme, kentlerdeki kapitalistleşme süreciyle birlikte başlayan sanayileşme hamlesi ve sanayide çalışacak olan işgücüne
duyulan ihtiyaçtır.

Kırda açığa çıkan işgücünün çok hızlı bir şekilde şehirlere akması 60’lı yıllardan başlayarak bir başka sorunu ortaya çıkarmıştır. Bu
sorunu ‘hızlı’ ve ‘çarpık’ kentleşme olarak ifade edebiliriz. Bu dönemde kentlerin işgücünü emme kapasitesi göç ile kente gelen nüfusun hızına ayak uyduramamıştır. Bir başka ifadeyle kentlerdeki sanayinin gelişimi ve istihdam yaratma hızı, göçün hızına yetişememiştir. Ayrıca, bu dönemde şehirlere akan nüfusu barındıracak konutların inşasının gerçekleştirilememiş olması gecekondulaşma sorununa neden olmuştur.

1980’lerdeki göç dalgasının önemli özelliği, üç büyük kentten daha çok alternatif diğer kentlere yönelmesidir.

Ülkemizin ikinci göç deneyimi ise yoğun olarak Avrupa ülkelerine, özellikle de Almanya’ya; yaşanan dış göçtür. Türkiye’den Avrupa’ya göçün tarihsel başlangıcı II. Dünya Savaşı sonrasına, 1950’li yıllara rast gelmektedir. Savaştan yıkılmış ve potansiyel işgücünü büyük oranda kaybederek çıkmış Avrupa ülkeleri kalkınmak için ihtiyaç duydukları işgücü kaynağını yurtdışında bulmuşlardır. Buna bağlı olarak Doğu Avrupa, Balkan ülkelerinden ve Batı Afrika ülkelerinden Avrupa’nın içlerine hızlı bir göç dalgası yaşanmıştır. Yine aynı dönemde Türkiye’den göçmen işçiler Avrupa’ya geçmeye başlamışlardır.