Harita, Dünya’nın bütünü ya da bir bölümünün belirli bir ölçeğe göre küçültülerek bir düzlem üzerinde temsil edilmesidir.

Seçilen bölge ile ilgili belirli bilgileri aktaran haritalara tematik harita denilmektedir.

Harita temelde bir ölçeğe bağlı olarak, yeryüzündeki bir alanın ya da bu alanla ilgili belirli bilgilerin, nokta, çizgi ve çeşitli görsellerle temsil edilmesidir. Bu temsili oluşturmak için kullanılan nokta, çizgi ve görseller farklı katmanları oluşturmaktadır. Örneğin, hava fotoğrafı ya da uydu görüntüsü gibi görseller altlık olarak katman oluşturabilir. Noktalar il, ilçe merkezleri ya da kesin olarak bilinen yerleri temsil etmekte kullanılarak farklı bir katman oluşturabilir. Çizgiler yol ya da su ağlarını temsil eden bir katman, poligonlar ise iller ya da binalar gibi kapalı alanları temsil eden bir katman oluşturabilirken, katmanlar çeşitli renk ya da sembollerle özelleştirilebilir. Böylece katmanların üst üste çakıştırılmasıyla tematik haritalar elde edilir

Konumsal veritabanında katmanlar sadece veri tiplerini barındırmakla kalmaz, aynı zamanda öznitelik, topoloji ve ilişkileri de barındırır.

Konumsal veritabanını oluşturan elemanlar temel olarak üç veri kümesinden oluşmaktadır. Bunlar;
Tablolar: Öznitelik verileri gibi tanımlayıcı metin verilerini içermektedir.
Konumsal Nesne Tabloları: Tabloların görsel temsili olarak tanımlanabilirler. Tablodaki sütunlarda nokta, çizgi ya da poligon gibi geometrik bilgiler saklanır.
Raster Veri Kümeleri: Raster veri kümeleri ayrı tematik katmanlar olarak konumsal veritabanında saklanan görsellerdir

Konumsal veritabanını oluşturan üç temel veri kümesi (tablolar, konumsal nesne tabloları ve raster veri kümeleri) veritabanında tablolar hâlinde saklanır. Bu tablolar birbirleriyle “anahtarlar” kullanarak ilişkilendirilirler. Ayrıca tablolar veritabanındaki kurallar sayesinde tutarlı olmaya zorlanırlar. Bunun dışında yine kurallar sayesinde birbirleriyle mantıksal ya da konumsal olarak ilişkilendirilebilirler.

Konumsal veritabanı tablo kabiliyetlerini geliştirmek için tablolara bazı özellikler eklemektedir. Bu özellikler;

•  Öznitelik Değer Alanları (Attribute Domains): Tablolara öznitelik verileri girilirken veri alanının alabileceği değerleri kısıtlayan kurallardır. Bu kurallar aralık değer alanı (range domain) ve kodlanmış değer alanı (coded domain) olarak iki türe ayrılmaktadır.
•  İlişki Tabloları (Relationship Classes): Tablolar ve konumsal nesneler arasındaki tüm ilişkileri saklayan tablolardır. Bu tablolar ilişkili nesneler arasında bilgi tutarlığının sağlanmasına yardımcı olmaktadır.
•  Alt Tipler (Subtypes): Alt tipler aynı geometrik temsile ve özniteliksel özelliklere sahip nesnelerin, aynı tablo içinde gruplanmasını sağlamaktadır.

Konumsal nesne tabloları aynı geometrik temsile sahip nesneleri, bunların öznitelik verilerini ve konumsal referanslarını saklayan tablolardır.

Konumsal nesne tabloları nokta (point), çizgi (line), poligon (polygon), çoklu nokta (multipoint), çoklu yama (multipatch), etiket (annotation) ve ölçüm (dimension) olarak oluşturulabilmektedir.

? Konumsal nesne veri kümeleri (Feature Datasets): Aynı konumsal referanslara sahip ve aralarında coğrafi ilişkiler olan konumsal nesne tablolarını bir arada tutan kümelerdir.
? Topolojiler (Topologies): Topoloji, konumsal nesnelerin birbirleriyle olan konumsal ilişkilerini belirlenen ölçülerde sınırlar.
? Ağ veri kümeleri (Network Datasets): Ağ analizleri kapsamında ulaşım için geliştirilmiş özel bir ağ modelidir. Yol orta çizgileri, kavşaklar ve dönüş kurallarından oluşur. Yol ve kavşaklar veri kümesinin temel elemanlarıdır. Dönüşler ise yön değiştirme hareketleri ile ilgili bilgileri depolar.
? Geometrik ağlar (Geometric Networks): Geometrik ağlar ise hizmet yönetiminde kullanılan ağ modelleridir. Kendi içerisinde akış yönleri belirli olan şebekelerin analiz edilmesinde kullanılır. Geometrik ağlar bağlantı noktaları (junction) ve kenarlardan (edge) oluşur. Ağ veri kümelerinden farklı olarak bu modelde birbirlerine bağlı olan ağ elemanlarının başlangıçları, sonları ve akış yönleri bellidir.
? Etiket (Annotation): Etiketler harita üzerinde açıklamaların görüntülenmesine yararlar. Etiketler sayesinde konumsal nesneler harita üzerinde metin olarak tanımlanabilirler.
? Ölçüm (Dimension): Ölçüm özel bir etiketleme türüdür. Konumsal nesnelerin boyutlarının gösterilmesini sağlar.
? Çoklu Yama (Multipatch): Üç boyutlu uzayda ayrı bir alan ve hacim kaplayan nesnelerin temsil edilmesinde kullanılırlar.

Raster veri, temelde bir resmin veya bir fotoğrafın dijital ortama aktarılmış, piksellerden oluşan hâlidir. Raster veriler, konumsal veritabanında özgün veri kümeleri, birbirine bağlı veri kümeleri ya da sadece bir konumsal nesnenin öznitelik verisi olarak saklanabilmektedir.

Raster verilerinin saklama şekilleri;
? Raster Veri Kümeleri: Bir raster dosyasının veritabanında tüm bantları ile birlikte tek parça hâlinde saklanmasına raster veri kümesi denilmektedir. CBS’de kullanılan raster veri modelinin temel yapısı veri kümesi şeklindedir.
? Raster Katalog (Raster Catalog): Raster verilerin belirli bir düzen içinde kataloglanmasıdır. Raster katalogları her bir raster veri kümesini tablo biçiminde bağımsız kayıt olarak saklar.
? Mozaik Veri Kümeleri (Mosaic Datasets): İçinde barındırdığı raster veri kümelerine tek bir veri kümesi gibi davranılmasını sağlar. Bu sayede bir analiz yapılırken birden fazla raster veri kümesi, tek bir veri kümesi olarak değerlendirilebilir.
? Öznitelik Olarak Raster: Raster veriler herhangi bir konumsal nesnenin öznitelik tablosunda, gömülü bir veri olarak da kullanılabilmektedir.

Bir verinin konumu ve geometrik biçiminin yanı sıra metinsel özelliklerini barındırabilen, bu biçim ve özellikler arasında ilişkiler kurabilen yapılara konumsal veritabanı adı verilmektedir. Konumsal veritabanı bu özellikleri sadece saklamakla kalmaz aynı zamanda bunlar üzerinde farklı analizler ve sorgular yapılmasına da imkân tanır.

Veritabanı türü, kullanım yeri (kişisel bilgisayarlar ya da büyük işletmeler), saklanacak verilerin boyutları, veritabanı üzerinde çalışacak insan sayısı veya veri erişiminin sağlanacağı yere göre çeşitlilik göstermektedir.

? Dosya Konumsal Veritabanı (File Geodatabase)
? Kişisel Konumsal Veritabanı (Personal Geodatabase)
? Kurumsal Konumsal Veritabanı (Enterprise Geodatabase)
? Web Tabanlı Konumsal Veritabanı (Web-based Geodatabase)

Çalışılan projede veri boyutları büyük ancak kullanıcı sayısı bir ile sınırlıysa dosya konumsal veritabanı tercih edilebilir. Dosya konumsal veritabanı bir tek makine üzerinde kurulur. Bütün veri ve veri kümelerini, dosyalar içerisinde bir koleksiyon olarak tutarak veri setlerine kolay ulaşılmasını sağlar. Dosya konumsal veritabanı çoklu kullanıcıyı da destekler. Kullanıcılar veritabanına ulaşabilir ancak aynı veri kümesi üzerinde çalışamazlar. Bu durumdan dolayı diğer veritabanı tiplerine göre daha yavaş bir performansa sahiptir.

Dosya konumsal veritabanı Linux, UNIX, Windows, vb. işletim sistemlerini desteklemektedir. Ancak dosyaların güvenliği dosya sistemini yöneten işletim sistemi tarafından sağlanmaktadır.

Veritabanı içerisindeki veri kümeleri, özellikle de raster veriler çok yer kaplayabilir. Dosya konumsal veritabanında ön tanımlı olarak her veri kümesine 1 TB (tera-byte) yer ayrılmaktadır. Bu yer, kullanıma göre 256 TB’a kadar artırılabilir. Dosya sistemlerinin yavaş olmasından dolayı veri setleri büyüklüğü işlem hızını etkilemektedir.

Üzerinde çalışılacak veri kümesinin boyutları küçük ise tercih edilebilecek konumsal veritabanı tipidir. Veriler Microsoft Access dosyası (.mdb uzantılı) olarak saklanır. Bu veritabanı türünde her bir Microsoft Access dosyası için 250-500 MB’lık bir alan ayrılmıştır. Dolayısıyla kişisel konumsal veritabanı büyük projeler için uygun değildir. Kişisel konumsal veritabanı, verileri tek kullanıcının düzenlemesine olanak tanır. Değiştirme izni olan kullanıcı dışındaki kullanıcıların verileri sadece görüntüleme yetkisi vardır. Bu nedenle ekip çalışması için kullanışlı değildir.

Kişisel konumsal veritabanı sadece kişisel bilgisayar üzerinde yapılan proje ve analizler için kullanıma uygundur. Microsoft Access dosyası olarak depolama yaptığı için düzenleme işlemlerinde Microsoft Access yazılımı kullanılabilir. Access yazılımının oldukça kullanıcı dostu olduğu söylenebilir. Diğer yandan veritabanı güvenliği de Microsoft tarafından sağlanmaktadır. Kişisel konumsal veritabanı, Microsoft ürünlerini kullandığından kullanımda farklı işletim sistemlerini desteklemez.

Kurumsal konumsal veritabanı, çok kullanıcılı proje veya kurumlar için tasarlanmış bir veritabanı yapısıdır. İlişkisel veritabanı yapısına sahiptir ve kurumsal olarak kullanım için özelleştirilmiş bir alt destek sağlar.

Kurumsal konumsal veritabanı yönetim sistemleri PostgreSQL, Oracle, IBMDB2, Microsoft SQL Server, vb. ile uyumlu olarak çalışabilir. Uyumlu çalışma, kullanıcı dostu olmayı ve kolay yönetimi sağlar. Bütün veritabanı yönetim sistemleri ile uyumlu çalışabilmesi ve ilişkisel bir veritabanı yapısında olmasından dolayı tüm işletim sistemlerinde kullanılabilir. Bu, kullanıcıların hâkim oldukları işletim sistemini kullanmalarını sağlayacağı için yeni işletim sistemine adaptasyon sürecini ortadan kaldırarak zaman kazandıran bir unsur olarak öne çıkmaktadır.

Kurumsal konumsal veritabanının en büyük avantajı, sınırsız sayıda kullanıcı desteği vermesidir. Proje üzerinde, o kurum veya kuruluşta çalışan tüm kullanıcılar çalışabilmektedir. Hatta bu kurum tüm ülke olarak düşünülecek olursa ülkenin her ilinde binlerce kullanıcı aynı veritabanı üzerinde, aynı anda çalışabilir. Sınırsız sayıda kullanıcı aynı veri üzerinde değişiklik yapabilir. Ancak kurumsal konumsal veritabanının yöneticiye oldukça fazla zaman kazandıran bu özelliği aynı zamanda veri girişinde oluşacak olası hatalara da zemin hazırlamaktadır. Bu nedenle zaman içinde hata ve kayıpları engelleyebilmek adına versiyonlama (versioning), replikasyon (replication) gibi veritabanı yönetim yöntemleri ortaya çıkmıştır. Bu yöntemler veritabanı ve verileri korumak dışında verileri paylaşabilmeyi de sağlamaktadır.

Kurumsal konumsal veritabanında versiyonlama yönteminde yönetici, kullanıcılara veritabanı yönetim sistemi üzerinden düzenleme izni verebilir. Ancak kullanıcı tarafından yapılan düzenlemeler eş zamanlı olarak veritabanına kaydolmaz. İzinli kullanıcının yapacağı değişiklikler ayrıca oluşturulan tablolarda ana veriden farklı olarak tutulur. Farklı kullanıcılar tarafından yapılan değişiklikler, yönetici onayından geçtikten sonra veritabanına kaydedilir. Her kullanıcı adına oluşturulan bu ek tablolara versiyon adı verilir. Ana veritabanı, bütün versiyonların üzerinde ve veritabanının en güncel, en doğru hâlidir.

Veritabanı sahibi tarafından veritabanının bir bölümünün veya tamamının birebir kopyalanarak kullanıma açılması işlemidir. Oluşturulan kopyalar ana veritabanına bağlıdır. Yönetici istediği takdirde bunları senkronize edebilir. Oluşturulan kopyalar herhangi bir ağ yoluyla ana veritabanına bağlı olmak zorunda değildir.

Replikasyon, tek ya da çift yönlü olarak uygulanabilir. Replikasyonun uygulanacağı tür yönetici tarafından işlem sırasında belirlenir. Tek yönlü replikasyonda, alt kuruma sadece veri görüntüleme izni verilir. Bu durumda alt kademedeki kurum yalnızca ana veritabanında yapılan güncellemeleri görebilir. Çift yönlü replikasyonda ise senkronizasyon çift yönlüdür. Bu durumda hem üst kademeki kurum hem de alt kademedeki kurum veritabanı üzerinde değişiklik yapabilir.

Konumsal veritabanının özelleştirilmiş bir sürümünün, web sunucusu üzerine kurulmuş hâline Web tabanlı konumsal veritabanı denir. Sunucu üzerinden internet ortamına yapılan yayın sayesinde verilere internetin bulunduğu tüm ortamlardan erişme imkânı sağlamaktadır.

Arayüz; verileri görüntüleme, analiz etme ve raporlama gibi işlemlerin yapılabildiği bir ortam oluşturmakta, yönetim platformu ise bu işlemleri yönetmenin yanı sıra bu işlemleri yapabilecek kullanıcıların izinlerini yönetebilmektedir. Aynı yönetim platformuna bağlı olarak arayüz, mobil cihazlar (akıllı telefon, tablet) üzerinde de kullanılabilir. Bu sayede veritabanı, veri toplanacak çalışma sahasında gerçek zamanlı olarak kullanılabilir.

Çalışılan projelerin ölçeği büyüdükçe, yapılacak hataların etkisi de bir o kadar büyüyecektir. Bu noktada proje içinde kullanılacak konumsal veritabanının, projenin
ilk aşamasında her yönüyle düşünülüp tasarlanması büyük önem taşımaktadır. Konumsal veritabanı tasarlanırken, eldeki konumsal verilerin doğru şekilde kullanılabilmesi için mantıklı ve işlevsel bir şekilde organize edilmesi gereklidir. Veritabanı kullanılmaya başladıktan sonra yapılacak değişiklikler, direkt olarak veritabanının işlevselliğini etkileyecektir. Bu nedenle tasarıma başlamadan önce tasarımın hedeflerinin ve kullanım gereksinimlerinin doğru şekilde belirlenmesi gerekmektedir.

? Proje gereksinimlerini karşılamaz. Bu sebeple proje süresi uzayacak hatta projenin sonuçlanmama ihtimali doğacaktır.
? İhtiyaç duyulan veriler net şekilde bilinmediği için eksik ya da gereksiz veri toplanır. Eksik veri yapılan işleri yeniden ilk aşamaya döndürerek zaman kaybı yaratır. Gereksiz veri ise kapladığı yer sebebiyle veritabanının performansını etkileyecektir. Ayrıca gereksiz veri, veri toplama aşamasında da zaman kaybı yaratmış olacaktır.
? Veri organizasyonunda hatalara yol açar. Toplanan veriler eksik ya da gereksiz olmasa bile bu verilerin organizasyonunda yapılacak hatalar benzer sonuçlara yol açacaktır.
? Yapılacak analizlerin hatalı olmasına yol açabilir. Bu da karar vericileri yanlış yönlendirecek ve karar verme sürecine zarar verecektir. Karar verme sürecinde oluşacak hatalar kuruma geri döndürülemeyecek zararlar verebilir.

1. CBS için kullanılacak bilgi kaynakları tanımlanmalıdır. Proje genelinde kullanılacak tüm harita ürünleri, modeller ve verilerin bir envanterinin oluşturulması projenin bütününün görülebilmesi için gereklidir.
2. İhtiyaç duyulacak verilerin biraz daha detaylandırılması gereklidir. Hangi veri kümelerinin ne için kullanılacağı bu aşamada belirlenmelidir.
3. Her bir verinin ölçeği ve konumsal temsilleri belirlenmelidir. Ölçek, veritabanında pek çok şeyi belirler. Örneğin bir binanın poligonla mı yoksa nokta ile mi temsil edileceği ölçeğine göre belirlenecektir. Dolayısıyla hangi detayda çalışılacağı önceden belirlenmelidir. Proje başladıktan sonra bu tür değişikliklerin yapılması büyük zaman kaybına yol açacaktır.
4. Her bir verinin veri modelleriyle beraber, bir veya birden fazla coğrafi veri kümesi hâlinde düzenlenmesi gerekir. Konumsal nesnelerin vektör tipleri (nokta, çizgi ya da poligon), topolojiler, ağlar ve de veritabanı elemanları arasındaki ilişkiler belirlenmelidir. Raster veri kümeleri için de mozaik mi katalog mu kullanılacağı belirlenmelidir.

1. Veritabanının yapısı tablo şeklinde düzenlenir. Bu aşamada öznitelik alanları ve sütunların tipleri belirlenmelidir. Hazırlanacak tabloda öznitelik değer alanları, ilişkiler ve alt tipler de belirtilebilir. Öznitelik değer alanları için belirlenecek aralık ya da kodlar da tablo şeklinde gösterilebilir.
2. Konumsal özellikler, konumsal ilişkiler ve veri kümelerinin bütünlük kuralları tanımlanır. Konumsal nesneler için topoloji kuralları belirlenerek veritabanının bütünlüğü sağlanabilir.
3. Her veri katmanı için sorumlular belirlenmelidir. Veri girişini yapacaklar, veri düzenlemesi yapacaklar teker teker belirlenmelidir.

1. Fiziksel tasarımın ilk aşamasında çalışan bir prototip üretilir. Bu prototipe dayanarak yapılacak testler ve sonuçlarına göre, tasarımın hataları görülerek düzeltilebilir.
2. Son aşama olarak, çalışan konumsal veritabanı tasarımının bir rapor hâline getirilmesi faydalı olacaktır. Bu aşama için UML (Birleşik Modelleme Dili - Unified Modelling Language) ya da Visio gibi yazılımlar kullanılabilir. Ancak UMLde yeterli grafik destek olmadığı için konumsal veritabanının sahip olduğu farklı özelliklerin grafiklerde gösterilmesi çok mümkün değildir. Sonuç raporunda veritabanında kullanılmış çizimler, harita katman örnekleri gibi pek çok veri kullanılabilir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında gerçekleştirilecek projeleri diğer projelerden üstün
kılacak temel özellik, konumsal verilerin birbirleriyle ve sözel verilerle ilişkilendirilerek
analiz edilebilmesine imkân sağlamasıdır.

Seçilen bölge ile ilgili belirli bilgileri aktaran bu tür haritalara tematik harita denilmektedir.

Haritalar ile konumsal veritabanları yapısal olarak pek çok açıdan benzeşmektedir. Nasıl haritalar tematik katmanların birleştirilmesinden oluşmaktaysa konumsal veritabanları da tematik veri kümelerinin birleştirilmesiyle elde edilmektedir (Zeiler ve Murphy, 2010). Konumsal veritabanındaki veri kümeleri, haritadaki tematik katmanlar gibidir. Bu katmanlar verilerin mantıksal şekilde gruplanması olarak da düşünülebilir. Üst üste çakışan tematik haritakatmanları aynı ölçek ve projeksiyon özelliklerine sahip olmalıdır. Benzer şekilde konumsal veritabanındaki veri kümeleri de aynı konumsal referanslara sahip olmalıdır.

Konumsal veritabanını oluşturan elemanlara genel olarak bakıldığında temel olarak
üç veri kümesinden bahsetmek mümkündür:
• Tablolar: Öznitelik verileri gibi tanımlayıcı metin verilerini içermektedir.
• Konumsal Nesne Tabloları: Tabloların görsel temsili olarak tanımlanabilirler.
Tablodaki sütunlarda nokta, çizgi ya da poligon gibi geometrik bilgiler saklanır.
• Raster Veri Kümeleri: Raster veri kümeleri ayrı tematik katmanlar olarak konumsal veritabanında saklanan görsellerdir.

Konumsal veritabanı tablo kabiliyetlerini geliştirmek için tablolara bazı özellikler eklemektedir. Bu özellikler aşağıdaki gibi listelenebilir;
• Öznitelik Değer Alanları (Attribute Domains)
• İlişki Tabloları (Relationship Classes)
• Alt Tipler (Subtypes)

Öznitelik Değer Alanları (Attribute Domains): Tablolara öznitelik verileri girilirken
veri alanının alabileceği değerleri kısıtlayan kurallardır. Bu kurallar aralık değer alanı
(range domain) ve kodlanmış değer alanı (coded domain) olarak iki türe ayrılmaktadır.

İlişki Tabloları (Relationship Classes): Tablolar ve konumsal nesneler arasındaki tüm
ilişkileri saklayan tablolardır. Bu tablolar ilişkili nesneler arasında bilgi tutarlığının sağlanmasına yardımcı olmaktadır.

Alt Tipler (Subtypes): Alt tipler aynı geometrik temsile ve özniteliksel özelliklere sahip
nesnelerin, aynı tablo içinde gruplanmasını sağlamaktadır. Örneğin yollar otoyol, anayol, sokak gibi gruplara ayrılabilir. Alt tipler sayesinde bu farklı tipteki yol nesnesi aynı tablo içinde gruplanabilmektedir.

Konumsal nesne tabloları aynı geometrik temsile sahip nesneleri, bunların öznitelik verilerini ve konumsal referanslarını saklayan tablolardır.

Konumsal nesne tabloları nokta (point), çizgi (line), poligon (polygon), çoklu nokta (multipoint), çoklu yama (multipatch), etiket (annotation) ve ölçüm
(dimension) olarak oluşturulabilmektedir.

Bu elemanlar;
• Konumsal nesne veri kümeleri (Feature Datasets)
• Topolojiler (Topologies)
• Ağ veri kümeleri (Network Datasets)
• Geometrik ağlar (Geometric Networks)
• Etiket (Annotation)
• Ölçüm (Dimension)
• Çoklu Yama (Multipatch)
olarak sıralanabilir.

Raster veri, temelde bir resmin veya bir fotoğrafın dijital ortama aktarılmış, piksellerden oluşan hâlidir.

Raster veriler, konumsal veritabanında özgün veri kümeleri, birbirine bağlı veri kümeleri ya da sadece bir konumsal nesnenin öznitelik verisi olarak saklanabilmektedir. Bu saklama şekilleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Raster Veri Kümeleri
• Raster Katalog (Raster Catalog)
• Mozaik Veri Kümeleri (Mosaic Datasets)
• Öznitelik Olarak Raster

Veritabanı türü, kullanım yeri (kişisel bilgisayarlar ya da büyük işletmeler), saklanacak verilerin boyutları, veritabanı üzerinde çalışacak insan sayısı veya veri erişiminin sağlanacağı yere göre çeşitlilik göstermektedir. Bu konumsal veritabanı çeşitleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
• Dosya Konumsal Veritabanı (File Geodatabase)
• Kişisel Konumsal Veritabanı (Personal Geodatabase)
• Kurumsal Konumsal Veritabanı (Enterprise Geodatabase)
• Web Tabanlı Konumsal Veritabanı (Web-based Geodatabase)

Söz konusu projede veri boyutları büyük ancak kullanıcı sayısı bir ile sınırlıysa dosya konumsal veritabanı tercih edilebilir.

Kişisel Konumsal Veritabanı (Personal Geodatabase): Üzerinde çalışılacak veri kümesinin boyutları küçük ise tercih edilebilecek konumsal veritabanı tipidir.

Kurumsal konumsal veritabanı, çok kullanıcılı proje veya kurumlar için tasarlanmış bir
veritabanı yapısıdır.

Konumsal veritabanının özelleştirilmiş bir sürümünün, web sunucusu üzerine kurulmuş hâline Web tabanlı konumsal veritabanı denir. Sunucu üzerinden internet ortamına yapılan yayın sayesinde verilere internetin bulunduğu tüm ortamlardan erişme imkânı sağlamaktadır.

Herhangi bir tasarım yapmadan ya da doğru olmayan bir tasarımla oluşturulacak veritabanı;
• Proje gereksinimlerini karşılamaz. Bu sebeple proje süresi uzayacak hatta projenin
sonuçlanmama ihtimali doğacaktır.
• İhtiyaç duyulan veriler net şekilde bilinmediği için eksik ya da gereksiz veri toplanır. Eksik veri yapılan işleri yeniden ilk aşamaya döndürerek zaman kaybı yaratır.
Gereksiz veri ise kapladığı yer sebebiyle veritabanının performansını etkileyecektir.
Ayrıca gereksiz veri, veri toplama aşamasında da zaman kaybı yaratmış olacaktır.
• Veri organizasyonunda hatalara yol açar. Toplanan veriler eksik ya da gereksiz olmasa bile bu verilerin organizasyonunda yapılacak hatalar benzer sonuçlara yol açacaktır.
• Yapılacak analizlerin hatalı olmasına yol açabilir. Bu da karar vericileri yanlış yönlendirecek ve karar verme sürecine zarar verecektir. Karar verme sürecinde oluşacak hatalar kuruma geri döndürülemeyecek zararlar verebilir.

Kavramsal tasarım, veritabanı için bir ön hazırlık aşamasıdır. Bu aşamada gerçekleştirilecek adımlar projenin temelini ve kapsamını belirleyecektir.
1. İlk aşamada CBS için kullanılacak bilgi kaynakları tanımlanmalıdır. Proje genelinde kullanılacak tüm harita ürünleri, modeller ve verilerin bir envanterinin oluşturulması projenin bütününün görülebilmesi için gereklidir.
2. Bu aşamada ihtiyaç duyulacak verilerin biraz daha detaylandırılması gereklidir. Hangi veri kümelerinin ne için kullanılacağı bu aşamada belirlenmelidir. Örneğin; kullanılacak bir imar planı verisi, nereden elde edilecektir, hangi amaçla kullanılacaktır, hangi konumsal referansa sahip olacaktır gibi sorular bu aşamada cevaplanmalıdır.
3. Üçüncü aşamada her bir verinin ölçeği ve konumsal temsilleri belirlenmelidir. Ölçek, veritabanında pek çok şeyi belirler. Örneğin bir binanın poligonla mı yoksa
nokta ile mi temsil edileceği ölçeğine göre belirlenecektir. Dolayısıyla hangi detayda çalışılacağı önceden belirlenmelidir. Proje başladıktan sonra bu tür değişikliklerin yapılması büyük zaman kaybına yol açacaktır.
4. Bu aşamada her bir verinin veri modelleriyle beraber, bir veya birden fazla coğrafi veri kümesi hâlinde düzenlenmesi gerekir. Konumsal nesnelerin vektör tipleri
(nokta, çizgi ya da poligon), topolojiler, ağlar ve de veritabanı elemanları arasındaki ilişkiler belirlenmelidir. Raster veri kümeleri için de mozaik mi katalog mu
kullanılacağı belirlenmelidir.

1. Mantıksal tasarımın ilk aşamasında veritabanının yapısı tablo şeklinde düzenlenir.
Bu aşamada öznitelik alanları ve sütunların tipleri belirlenmelidir. Hazırlanacak
tabloda öznitelik değer alanları, ilişkiler ve alt tipler de belirtilebilir. Öznitelik değer alanları için belirlenecek aralık ya da kodlar da tablo şeklinde gösterilebilir.
2. İkinci aşamada konumsal özellikler, konumsal ilişkiler ve veri kümelerinin bütünlük kuralları tanımlanır. Konumsal nesneler için topoloji kuralları belirlenerek veritabanının bütünlüğü sağlanabilir.
3. Bu aşamada her veri katmanı için sorumlular belirlenmelidir. Veri girişini yapacaklar, veri düzenlemesi yapacaklar teker teker belirlenmelidir.

Fiziksel tasarım aşaması, konumsal veritabanı tasarımının son aşamasıdır. Yani sonuç
ürünü olan veritabanının, oluşturularak işler hâle getirildiği aşama budur. Bu aşamada tasarım test edilir ve konumsal veritabanı kullanıcılara sunulduğunda oluşabilecek muhtemel sorunlar öngörülmeye çalışılır. 

1. Fiziksel tasarımın ilk aşamasında çalışan bir prototip üretilir. Bu prototipe dayanarak yapılacak testler ve sonuçlarına göre, tasarımın hataları görülerek düzeltilebilir.
2. Son aşama olarak, çalışan konumsal veritabanı tasarımının bir rapor hâline getirilmesi faydalı olacaktır. Bu aşama için UML (Birleşik Modelleme Dili – Unified Modelling Language) ya da Visio gibi yazılımlar kullanılabilir. Ancak UML’de yeterli
grafik destek olmadığı için konumsal veritabanının sahip olduğu farklı özelliklerin
grafiklerde gösterilmesi çok mümkün değildir. Sonuç raporunda veritabanında
kullanılmış çizimler, harita katman örnekleri gibi pek çok veri kullanılabilir.