Romalılarda 12. yüzyılda hazırlanmış ‘Mirabilia Urbis Romae’ (Roma Şehri Harikaları)'dir.

Rönesans, Orta Çağ ile Yeni Çağ arasında 17. yüzyıla kadar yaşanmış olan bir dönemdir. Daha kesin bir ifade ile bir geçiş dönemidir. ‘Yeniden uyanış’, ‘yeniden doğuş’ anlamında kullanılan isimlendirme bu dönem için çok uygundur. Çünkü Rönesans her bakımdan yepyeni düşünce ve yaklaşımların, anlayış ve uygulamaların ortaya konduğu ve yepyeni bir insan olgusunun tarih sahnesine çıktığı çağdır.

Rönesans sanat anlayışını asıl dile getiren mimar Leone Battista Alberti (1404-1472)'dir. Ressam, şair, dilbilimci, filozof, müzisyen ve mimar olan Alberti Rönesans hareketinin öncülerindendir.

Papa II. Pius'tur. Avrupa’daki birlik amacını doğuya da aktarmak istiyordu. 1462’de Roma ve civarındaki tarihi anıtların yıkılmasını ve zarar görmesini yasaklamış, bu buyruğu ile eski anıtların korunmasında genel tedbirler alan ilk Papa olarak tanınmıştır.

Bu okul; M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan ünlü mimarlık tarihçisi Vitruvius’un eserlerini yeniden düzenlemiş; Roma’daki bütün anıt, heykel vb eserleri toplayarak belgelemiş ve yayınlamış; ayrıca kent planlamasındaki temel uygulamalara örnek olacak çalışmalar yapmıştır.

Bu kararname Papalık Devletinde, Eski Eserler Hukukuna yön veren en önemli belgelerden biri olarak tanınmaktadır.

1939 yılında ‘Artistik ve Tarihi Değeri Olan Varlıkların Korunması’ ve ‘Doğal Güzelliklerin Korunması’ amacıyla çıkarılan yasalardır.

Tarihi, arkeolojik ve etnografik değeri olan eşyalar, paralar, yazmalar, pullar, kitaplar, mühürler’ gibi taşınır objelerle politik, askeri, tarihi, sanat ve kültür değeri olan taşınmaz objeleri kapsamaktadır.

Bergamo, Bari, Assisi, Venedik, Amona ve bir çok tipik İtalyan şehri özel yasalarla korunmaktadır.

5. yüzyıldaki göçlerdir. Anıt ve yerleşmeler, istilacı kavimlerden çok, bu kavimlerden korkan yerli halk tarafından tahrip edilmişlerdir. Savunma amacı ile mevcut yapı malzemesi kullanılarak surlar inşa edilmiş, böylece anıtlar tahrip edilmiştir.

Fransız İhtilali ile bu ülkede feodal yönetimi anımsatan her yapının ve eserin ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir yıkım eylemi başlatılmıştır. 1792 Cumhuriyet Dönemi, isimleri değiştirmiş ve böylece simgeleri oldukları eserlerin, anıtların ve şatoların tahribini kolaylaştırmıştır. Cumhuriyet Devriminin 10 yıl içinde yıktığı yapıların sayısı, Rönesans ve Barok Dönemleri mimari uygulamaları sırasında, 200 yılda zarar gören eser sayısını aşmaktadır.

Mimari ve tarihsel yönden önemi olan yapıların korunması için geniş kapsamlı listeler hazırlanması öngörülmüş, yapıların izinsiz değiştirilmesi ve yıkımı yasaklanmıştır.

İstanbul’da 1922 yılında Mimar Kemalettin Bey’in tasarımı ile inşa edilen Harikzedegan (Yangınzedeler) apartmanları Türkiye’nin ilk betonarme yapısı olarak tarihsel bir değere sahiptir.

Mitolojiye göre Tek Tanrıya inandıkları için eziyet edilmekten kaçan Hıristiyan dinine mensup gençler Yemliha, Mekseline, Mislina, Mernuş, Sazenuş, Tebernuş ve Kefeştetayuş'tur. Yedi genç, köpekleri Kırmir ile ölümden kurtulmak için verilen süreden faydalanarak kaçmışlar ve Eshab-ı Kehf mağarasına sığınmışlar ve 300 yıl uyumuşlardır.

Anadolu Selçuklu Devletinin Beyşehir’de verdiği örnekler arasında olan Eşrefoğlu Camisi, ahşabın mimari kullanımına yeni açınımlar getirmiştir.

Selçuklu döneminde Mengüçlü Beyliğinden Ahmet Şah ve Melike Turan tarafından başkentleri Divriği'de yaptırılmıştır. Yapım tarihi 1228-1229'dur. Caminin yapımında mimar ve sanatkar olarak Ahlatlı Hürremşah ve Tiflisli Ahmet çalışmıştır.