Türkiye’de devletin yönetsel faaliyetleri
birbirinden ayrılmış üç organa verilmiştir. Bunlar;
• Yasamada TBMM,
• Yürütmede Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve
İdare,
• Yargıda ise mahkemelerdir.
Türkiye’de yasama, devletin genel, nesnel ve emredici
hukuk kurallarını koyması işlevini ifade etmektedir.
Yürütme, konulan kuralların uygulanmasını
sağlamaktadır. Yargı ise önce bireyler arasında söz konusu
kuralların uygulanmasını, daha sonra da devletle bireyler
arasındaki uyuşmazlıkları çözmeye yönelik çalışmaktadır.

Anayasa; bir hukuk sistemi içindeki en “üstün”
yasadır. Ülke üzerindeki egemenlik haklarının kullanım
yetkinin içeriğinde belirtildiği şekliyle devlete verildiğini
belirleyen toplumsal sözleşmelerdir. Anayasa, bir devletin
yönetim biçimini belirtir.

Türkiye, bugün sahip olduğu yönetsel yapıya
ulaşabilmek ve parlamenter sistemin rasyonel yürütülmesi
için geçmişten günümüze dört anayasa benimsemiştir.
Buna göre ilk anayasa Osmanlı Devleti döneminde
hazırlanmış olan 1876 Anayasası’dır. Çift meclisli
parlamentonun oluşturduğu bu anayasadan sonra, Türkiye
Cumhuriyeti’nin ilk Anayasası 1921 yılında yürürlüğe
girmiştir. Daha sonra yapılan 1924 Anayasası ile de
parlamenter rejime bir geçiş dönemi yaşanmıştır. 1961
Anayasası’na gelindiğinde, anayasanın kapsamı açısından
gelişmeler görülmüş, son anayasa olan 1982 Anayasası
ise, 1961 Anayasası’nın eksikliklerini gidermek amacıyla
çıkarılmıştır.

Yasama organı; Anayasaların verdiği yetki ile
kurulan ve yasaları geçirme, değiştirme ve yürürlükten
kaldırma gücü olan bir tür katılımcı meclistir.

Türkiye Cumhuriyeti’nde hiç kimse kaynağını
Anayasadan almayan bir Devlet yetkisini kullanamaz.
Egemenlik, kayıtsız şartsız millete ait olup, Anayasanın
koyduğu esaslara göre yetkili organlar eliyle kullanılır.
Yasama yetkisi Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet
Meclisi (TBMM) tarafından kullanılır ve bu yetki
devredilemez.

Yasamanın işlevi; kanunların, tüzüklerin,
yönetmeliklerin, kararnamelerin, bütün bu genel ve nesnel
hukuk kuralları koyan işlemlerin, sonuç olarak hukukun
ortaya çıkmasını, oluşmasını sağlamaktır. Tüm bu
görevlerin tek başına yasama organınca gerçekleştirilmesi
imkânsız olacağından, kanunları yapma yetkisi yasama,
diğer görevler de yürütme organına bırakılmıştır.

Yasamanın yetkileri, yasama işlevinin
anlaşılmasında büyük önem taşımaktadır. Anayasaya göre
TBMM’nin başta gelen yetkileri kanunları koymak,
değiştirmek ve kaldırmaktır.

Yasama ile ilgili öncelikle üzerinde durulması
gereken konu, kanun önerme yetkisidir. Kanun önerme
yetkisi, bazı anayasalardan farklı olarak Türk
Anayasası’nda sadece Bakanlar Kurulu ve TBMM’si
üyelerine aittir.

Kanun önerme yetkisinde, Bakanlar Kurulu’ndan
gelen öneriye “kanun tasarısı”, TBMM üyelerinden
gelenlere ise “kanun teklifi” adı verilmektedir.

Komisyonlar; uzmanlıkları göz önünde
bulundurularak seçilen, belirli sayıda milletvekilinden
oluşan ve Genel Kurulda görüşülecek metinleri geliştiren
kurullardır.

Bir kamu kurumu tarafından hazırlanan çalışma
taslağı, ilgili diğer kamu kurumlarının görüşleri ve
katkıları da alındıktan sonra Başbakanlığa gönderilir.
Başbakanlık kanun tasarı taslağına ilişkin son incelemeyi
yaptıktan sonra, taslağı Bakanlar Kurulu imzasına açar.
Kanun tasarının taslağı Başbakan ve Bakanlar Kurulu
üyelerince imzalandıktan sonra artık Kanun Tasarısı
olarak adlandırılır. Başbakan ve Bakanlar Kurulu
üyelerince onaylanan kanun tasarısı bir sonraki aşamada
Başbakanlık tarafından TBMM’ye gönderilir.

Kanun taslağı TBMM’sinde ilk önce ihtisas
komisyonlarına gönderilir. İhtisas komisyonları
TBMM’sinde grubu bulunan siyasi partilerin temsilcilerin
oluşmaktadır. İhtisas komisyonlarında görüşülmekte olan
kanun tasarısı, komisyonun ihtiyaç duyması halinde
komisyon üyelerinin bir kısmından oluşan alt komisyona,
incelenmesi için de gönderilebilmektedir. Taslak ihtisas
komisyonunda görüşüldükten sonra Genel Kurula gelir.
Genel kurul tüm milletvekillerinin yer aldığı kuruldur.
Kanun tasarısı burada madde madde görüşülür. Kanun
tasarısı Meclis Genel Kurulunda görüşüldükten sonra,
onay için Cumhurbaşkanlığına gönderilir. Cumhurbaşkanı
15 günlük bir süre zarfında kendisine gelen tasarıyı inceler
ve bu inceleme sonunda ya tasarıyı veto eder ya da kabul
eder. Cumhurbaşkanı kabul ederse kanun tasarısı
yayımlanmak üzere Resmî Gazeteye gönderilir. Kanun,
Resmî Gazetede yayımlandıktan sonra, kanunun yürürlük
tarihlerinde belirtilen sürelere göre yürürlüğe girer.
Cumhurbaşkanı tasarıyı veto ederse kanun yürürlüğe
girmez ve hükümet kanunun yeniden çıkmasını istiyorsa
aynı süreç bir daha yaşanır.

Siyasi partilerin TBMM’sinde grup kurabilmeleri
için 20 milletvekiline sahip olmak gerekir.

İhtisas komisyonlarından bazıları; anayasa
komisyonu, adalet komisyonu, milli savunma komisyonu,
içişleri komisyonu, dışişleri komisyonu vd. olarak
sıralanabilir.

Kanun Hükmünde Kararname (KHK); Bakanlar
kurulunun yasama organından ya da anayasadan doğrudan
doğruya aldığı ancak sınırlı olan bir yetkiye dayanarak
yaptığı, daha sonra yasama organının denetiminde olan ve
normlar hiyerarşisinde kanun düzeyinde yer alan bir
düzenleyici işlemdir.

TBMM’nin kanun yapmak dışında sahip olduğu
diğer yetkiler şöyle sıralanabilir:
• Anayasayı değiştirmek,
• Bakanlar kurulu ve bakanları denetlemek,
• Bakanlar kuruluna belli konularda kanun
hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek,
• Kalkınma planlarını onaylamak,
• TBMM iç tüzüğünü yapmak,
• TBMM başkanını ve başkanlık divanı üyelerini
seçmek,
• Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşüp,
kabul etmek,
• Para basılmasına karar vermek,
• Genel ve özel af ilanına karar vermek,
• Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun
bulmak,
• Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere
gönderilmesine ve yabancı silahlı kuvvetlerin
Türkiye’de bulunmasına izin vermek,
• Anayasa Mahkemesine üye seçmek,
• Bakanlar Kurulu’nun sıkıyönetim ilanını onamak
ya da kaldırmak,
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu üyelerini
seçmek,
• Yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına,
üyeliğin düşmesine karar vermek,
• Sayıştay başkan ve üyelerini seçmek,
• Kamu baş denetçisini seçmek,
• Süresi dolmadan TBMM seçimlerinin
yenilenmesine karar vermek,
• Bakanlar Kuruluna kuruluş aşamasında ya da
görevi sırasında güvenoyu vermek,
• Cumhurbaşkanını vatana ihanetten dolayı yüce
divana sevk edebilmek,
• Milletvekili dokunulmazlığını kaldırmak,
• TBMM üyeliğinin düşmesine karar vermek,
• Kamu İktisadi Teşebbüslerini denetlemek.

Türkiye’de yürütme işlevi ilke olarak hukukun
oluşmasından değil, hukukun uygulanmasının
sağlanmasından sorumludur. Bir başka deyişle yürütme,
yasa çıkarmadan (yasama organının görevi) ya da onları
yorumlamadan (yargının görevi) sorumlu değildir.
Yürütmenin görevi, yasama organınca yazılmış ve yargı
düzenince yorumlanmış yasaları uygulamaktır. Bu görev
Cumhurbaşkanı, Bakanlar Kurulu ve İdarece
gerçekleştirilmektedir.

Cumhurbaşkanı’nın yasama ile ilgili olan
görevlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:
• TBMM’de açılış konuşması yapmak,
• TBMM’yi gerekli gördüğünde toplantıya
çağırmak,
• Yasaları uygun bulmadığı zamanlarda tekrar
görüşmek üzere TBMM’ye geri göndermek,
• Yasaları yayımlamak,
• Anayasa değişikliği ile ilgili yasaları gerekli
gördüğünde halkoyuna sunmak,
• TBMM seçimlerinin yeniden yapılmasına karar
vermek,
• Yasaların ve KHK’lerin TBMM içtüzüğüne
aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa
Mahkemesine iptal davası açmak.

Cumhurbaşkanı’nın yürütme ile ilgili olan
görevlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:
• Başbakanın atamasını yapmak,
• Başbakanın istifasını kabul etmek,
• TSK’nin kullanılmasına karar vermek,
• Milli Güvenlik Kuruluna başkanlık etmek,
• Başbakanın önerisi ile bakan atamalarını yapmak
ve görevlerine son vermek,
• Genel Kurmay Başkanını atamak,
• Kararnameleri imzalamak,
• Milli Güvenlik Kurulu’nu (MGK) gerekli
gördüğünde toplantıya çağırmak,
• Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve resmi
gazetede yayımlamak,
• Üniversite rektörlerini seçmek ve atamak,
• Devlet Denetleme Kurulu’nun üyelerini ve
Başkanının atamasını yapmak,
• Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek,
• TBMM adına TSK’nin Başkomutanlığını temsil
etmek,
• Devlet Denetleme Kurulu’na inceleme, araştırma
ve denetleme yaptırmak,
• Gerekli gördüğü durumlarda Bakanlar Kuruluna
başkanlık etmek,
• Yabancı devletlere T.C. temsilcisi göndermek,
• Gelen yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
• Bakanlar Kurulu aracılığıyla sıkıyönetim ve
olağanüstü hal ilan etmek,
• Kanun Hükmünde Kararname çıkarmak,
• Ölümcül hastalığı ve sakatlığı olan tutukluların
cezalarını hafifletmek ya da iptal etmek.

Cumhurbaşkanı’nın yargı ile ilgili olan
görevlerinden bazıları şöyle sıralanabilir:
• Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek,
• Danıştay Mahkemesi üyelerinin dörtte birini
seçmek,
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını seçmek.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekilini seçmek,
• AYİM üyelerini seçmek,
• HSYK üyelerini seçmek.

Yürütme görevlerini sürdürürken
Cumhurbaşkanına yardımcı olan iki anayasal kuruluş
vardır. Bunlar;
• Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği ve
• Devlet Denetleme Kurulu’dur.

Bakanlar Kurulu ya da Kabine, Başbakan ve tüm
Bakanlardan oluşur ve yürütme organının “siyasi yönden
sorumlu” kanadını oluşturur. Bakanlar Kurulunun aldığı
kararlar Başbakan için “yasal anlamda” öneri niteliği
taşımaktadır. Başbakan, TBMM üyeleri arasından
seçilerek, Cumhurbaşkanınca atanır. Bakanların seçimi ise
Başbakanca TBMM üyeleri arasından ya da milletvekili
seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından yapılarak,
Cumhurbaşkanının onayına sunulmaktadır.

Tüzük; yasalarca belirlenen işlerin nasıl
yapılacağını gösteren, Bakanlar Kurulu’nca çıkarılan,
Cumhurbaşkanının onayından sonra Resmi Gazetede
yayınlanarak yürürlüğe giren bir kurum ya da kuruluşun
amaçlarını, görevlerini ve izleyeceği yol ve yöntemleri
belirten maddelerdir.

Yürütme işlevinin;
• Siyasal ve
• Günlük, teknik işlerle uğraşan iki yanı vardır.
Bakanlar Kurulu ve Cumhurbaşkanı yürütmenin siyasal
yanını oluştururken, idare yürütmenin daha çok bireylerin
toplu gereksinimlerini sağlamaya çalışan günlük ve teknik
işlerle uğraşır. Yürütmenin siyasal yanı niteliği gereği
değişken ve geçici, idari yanı ise istikrarlı ve kalıcıdır. Bu
nedenle idare devletin işleyişinde önemli bir konuma
sahiptir. İdare çeşitli kuruluş ve görevleriyle bir bütündür
ve amacı kamu yararının sağlanmasıdır.

1982 Anayasası’nda güçler ayrılığı ilkesi
benimsenmiştir. Ancak buradaki asıl ayrılık; yasama,
yürütme ve yargı organları arasında değil, yürütme ile
yasama ikilisi ve yargı kuruluşları arasındadır. Böylece
yasama ve yürütme, aralarında görevler ayrımı söz konusu
olan, birbirine denk iki işlev konumundadır. Yasama
niteliği taşıyan işlemleri yasama organı, yürütme niteliği
taşıyanları da yürütme organı yaparken, üzerlerinde bir
yargı denetimi söz konusu olacaktır. Böyle bir sistem
kurulurken, birbirleri üzerinde baskı kurmalarını
engelleyebilmek için yasama ve yürütmeye karşılıklı etki
araçları tanınmıştır.

Anayasa yasamanın etki araçlarını, “TBMM’nin
denetim yolları” başlığı altında toplamıştır. Bunlar;
• Meclis araştırması,
• Soru önergesi,
• Gensoru,
• Genel görüşme ve
• Meclis soruşturmasıdır.

Meclis Araştırmaları; belirli bir konuda, bilgi
edinmek amacıyla TBMM’nde yapılan incelemelerdir.

Soru Önergesi; bir meclis üyesinin herhangi bir
konuda Başbakana ya da ilgili bakana yönelttiği sorudur.

Gensoru; Bakanlar Kurulu’nun genel politikası
ya da bir bakanın kendi bakanlığında izlediği politikası ve
faaliyeti hakkında meclisin uygulayacağı bir denetim
yoludur.

Meclis Soruşturması; Başbakan ve bakanların
görevlerini sürdürürken, bunların kötüye kullanılması ya da görevi ile ilgili suç işlemiş olmaları konuları meclis
soruşturmalarında ele alınmaktadır.

Soru ile gensoru birbirleriyle karıştırılmalarına
rağmen iki noktada farklılık göstermektedir:
• Soruda görüş alışverişi soru sahibi ile soruya
muhatap olan Bakan ya da Başbakan arasında
olmaktadır. Gensoruda ise TBMM’nin tüm
üyeleri katılma hakkına sahiptir.
• İki araç arasında yaptırım bakımından da fark
vardır. Sorunun yanıtı verildikten sonra konu
orada son bulur, uygulanacak bir yaptırım yoktur.
Oysa gensorunun ortaya çıkardığı görüşme ve
tartışmalar sonunda daima güvenoyuna
başvurulur. Böyle durumlarda güvensizlik
hükümete yönelikse hükümet, bir bakana
yönelikse o çekilir, ancak öyle konular ve
durumlar vardır ki, bir bakana karşı duyulan
güvensizlik, aslında tüm hükümete duyulan
güvensizliği yansıtıyor olabilir.

Üçüncü güç olarak adlandırılan yargı, yasama ve
yürütme gibi devlete aittir ve başta bağımsız mahkemeler
olmak üzere, devletin resmi yargılama makamlarında
yerine getirilmektedir. Yargı, hukuk kurallarının bağımsız
ve tarafsız mahkemelerce belli bir olaya uygulanmasını
ifade etmektedir. Yargı organı, anayasaya, kanuna, hukuka
ve vicdani kanaatlerine göre hüküm veren hâkimler ve
bağımsız mahkemelerden oluşur. Türkiye’de yargı iki
bölüm halinde yürütülür:
• İlk bölümü Kamu Hukukudur ve şahıslar ile
devlet arasındaki ilişkileri düzenler.
• İkinci bölümü ise Özel Hukuk oluşturmakta ve
şahıslar arası ilişkileri düzenlemektedir.

Kamu ve Özel Hukuk’un yanı sıra Türk yargı
sistemi;
• Anayasa Yargısı,
• İdari Yargı,
• Askeri Yargı ve
• Adli Yargı olmak üzere dört yargı çeşidinden
oluşmuştur.
Bu yargı çeşitleri arasında derece farklı yoktur.

Özel hukuk ve kamu hukuku alanında ortaya
çıkan anlaşmazlıkları bir sonuca bağlayan İlk Derece
Mahkemeleridir (Hüküm Mahkemeleri). Yargıtay,
Danıştay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi, Askeri
Yargıtay, Uyuşmazlık Mahkemeleri, Sayıştay ve Anayasa 
Mahkemesi ise Anayasa da düzenlenen Son Derece
Mahkemeleridir (Yüksek Yargı Mercileri).

ABD’nin en etkin siyasal yapısı;
• Güçler ayrımı (separation of powers),
• Kontrol ve denge (check and balances) ve
• Federalizm gibi üç önemli ilkeye dayanmaktadır.
Bu ilkelerden birincisi olan güçler ayrımına göre; Kongre
yasaları yapmakta (yasama), Başkan bu yasaları
uygulamakta (yürütme), Federal Anayasa Mahkemesi de
(yargı) uygulamanın yasalara uygunluğunu
denetlemektedir. İkinci ilke kontrol ve denge kuralı
etkisini Kongre’nin iki meclisli (Temsilciler Meclisi ve
Senato) yapısında göstermektedir. Son ilke federalizm
gereğince ise yönetim federal hükümet ve eyalet
hükümetlerinden oluşmaktadır.

ABD’nde yasama faaliyetleri iki meclisli bir
yapıya sahip olan Kongre ve ona faaliyetlerinde yardımcı
olan komitelerce gerçekleştirilmektedir.

ABD Kongresi çift meclisli bir yasama organıdır:
• ABD Temsilciler Meclisi ve
• ABD Senatosu olmak üzere iki ayrı meclisten
oluşmaktadır.
Kongre 535 üyeden oluşmaktadır. Bu sayının 435’ini
Temsilciler Meclisi ve 100’ünü ise Senato üyeleri
oluşturur. Kongre üyesi, Temsilciler Meclisi ya da Senato
üyesidir, ancak Senato üyesi için genellikle Senatör
denildiğinden, Temsilciler Meclisi üyesi Kongre üyesi
olarak adlandırılmaktadır. Kongre üyelerinin yanı sıra
Delege ve Temsilci-Görevliler de Kongre bünyesinde yer
almaktadır.

Kadük olmak; bir yasama dönemi içerisinde
sonuçlandırılamayan kanun tasarı ve teklifleri, yazılı ve
sözlü soru önergeleri ile meclis araştırması, genel görüşme
ve gensoru önergelerinin hükümsüz sayılmasına verilen
addır.

Temsilciler Meclisi (The House of
Representatives), eyaletlerin nüfuslarına göre iki yıl
süreyle seçilen 435 üyeden oluşmaktadır. Üye sayısı her
on yılda bir yapılan nüfus sayımına göre değişir, çoğu
zaman bu sayı her 350.000 kişiye bir temsilci olarak tespit
edilir ve eyalet nüfusu temsilci sayısının saptanmasında
önemlidir. Temsilciler Meclisi üyesi seçilebilmek için 25
yaşını doldurmuş, yedi seneden beri ABD vatandaşı olma
ve aday eyalette yerleşmiş olma zorunluluğu vardır.

Senato’nun üye sayısı 100’dür ve nüfusu ne
olursa olsun her eyaletten altı yıllık bir dönem için
seçilirler. Senato kendi içinde üç bölüme ayrılmıştır. Buna
göre her iki yılda bir üyelerin 1/3’i yenilenir. Senatör
olabilmek için dokuz yıllık bir Amerikan vatandaşlığı,
seçildiği eyalette ikamet ediyor olmak ve 30 yaşını
doldurmuş olma zorunluluğu aranır.

ABD’ndeki Başkan rejiminde yasama ve yürütme
arasında belirgin bir anayasal ayrılık gözlenebilmekte,
ancak sık olmasa da bazı durumlarda anayasal işbirliğine
gidilebilmektedir. Başkan açısından yasamayla girişilen
işbirliği veto yoluyla gerçekleşmektedir. Başkan bir yasa
tasarısını veto ettiğinde, tasarının yasa haline gelmesi için
her iki mecliste de görüşülüp 2/3 çoğunlukla kabul
edilmesi gerekmektedir. İşlem zor olduğundan, Kongre
Başkan’ın vetosunu benimsemek durumunda kalmaktadır.
Kongre ise mali konularda geniş yetkilere sahiptir.

Yasamayı gerçekleştiren Kongre (Temsilciler
Meclisi ve Senato) çeşitli açılardan yardım ve desteğe
ihtiyaç duyar. Bu açıdan kendilerine yasama alanında
yardımcı olan;
• Çoğunluk ve azınlık liderleri,
• Çoğunluk ve azınlık denetçileri ile
• Son olarak da komitelerle faaliyetlerini
sürdürürler.

ABD’nde yürütme erkinin başı Başkandır.
Başkan çalışmalarını kabine, yürütme bürosu, bağımsız
yürütme ajanları ve ofisleri, bağımsız düzenleyici ajanlar,
hükümet korporasyonları ve başkan yardımcısının
desteğini alarak sürdürmektedir.

Amerikan sisteminin temelini Başkanlık makamı
oluşturur ve bu durum sisteme adını vererek, “Başkanlık
Rejimi” olarak adlandırılır. Başkanlık olgusu, 1787 tarihli
ilk anayasayı yapanların güçlü bir yürütme organıyla
ulusal birliği oluşturmanın daha kolay olacağına olan
inançları sonucu ortaya çıkmıştır. Başkan; hem hükümetin
başı, hem parti lideri, hem de çoğu zaman çıkacak yasaları
belirleyen kişidir. Aynı zamanda silahlı kuvvetlerin
başkomutanı ve dış politikada esas karar veren kişi
konumundadır. Hükümetin başı olarak bürokrasinin de
başında yer alan Başkan, uygulanacak olan
koordinasyondan da sorumludur.

Başkanın yasama, idari, milli savunma ve dış
işlerle ilgili çok sayıda yetkisi bulunmaktadır. Bu yetkiler
şöyle özetlenebilir:
• Başkanın yasamayla ilgili konularda doğrudan
yetkisi yoktur. Başkan ancak partisine mensup bir
meclis üyesi kanalıyla Kongre’ye yasa tasarılarını
aktarabilir. Kongrece kabul edilen yasa tasarıları,
Başkan tarafından veto edilebilir, böylece
tasarıların yasallaşması önlenebilir. Bütçenin
hazırlanması görevi de Başkandadır ve kendisine
bağlı büroların yardımıyla bütçe taslağını
oluşturur. Kongre’den yasa olarak geçebilmesi
için öncelik kullanabilir.
• Başkan yasaların yürütücüsüdür. Hiyerarşik bir
yapı içinde atamaları gerçekleştirir ancak bazı
atamaları gerçekleştirirken Senato’nun onayını
almak zorunluluğundadır.
• Milli savunma konusunda Başkan, Başkomutan
konumundadır. Tüm askerî harekâtların
yürütülmesinde, yeni silahların üretilmesinde ve
kullanımında karar verici durumundadır.
• Dış işleriyle ilgili konular da Başkanın idaresine
bağlıdır. Elçilerin atanması, antlaşmaların
imzalanması Senato’nun da onayıyla Başkan
tarafından gerçekleştirilir. Kriz, savaş veya
olağanüstü durumlarda yasalarla sağlanan
ayrıcalıklı yetkiler Başkan tarafından
kullanılabilir.

Yürütme gücünü elinde bulunduran Başkanın çok
sayıda görevi vardır. Bu yetki ve sorumlulukların
gerçekleştirilebilmesi için Başkan güçlü bir örgüte ihtiyaç
duyar. Örgüt; kabine, yürütme bürosu, bağımsız yürütme
ajanları, bağımsız düzenleyici ajanlıklar ve hükümet
korporasyonlarından oluşmaktadır. Başkanın aldığı
kararların isabetliliği ve etkinliği bu örgütün yardımıyla
sağlanabilmektedir.

Başkan ile aynı zamanda ve aynı koşullarda
seçilen Başkan Yardımcısı yürütme organında silik bir
role sahiptir. Temelde iki parti olmasına rağmen, seçimler
söz konusu olduğunda homojen bir partinin değil, çok
sayıda eğilimin varlığı gözlenebilmektedir. Bu durumda,
partiler Başkanlığa aday gösterirken, Başkan eğilim olarak
sağda ise yardımcısının soldan, Başkan Kuzey Bölgesini
temsil ediyorsa, yardımcısının Güney Bölgesini temsil
eder şekilde seçilmesine özen gösterilmektedir. Böylece
seçmenlerin oylarının çoğu kazanılabilmektedir.

Başkan Yardımcısı, Başkanın istifa etmesi,
görevini sürdüremeyecek bir hale gelmesi, ölmesi
durumlarında, yasalar çerçevesinde Başkanlık görevini
üstlenebilmektedir.

ABD’nde yargı Anayasa Mahkemesi’nce
(Supreme Court) yürütülmektedir. Anayasa Mahkemesi,
Başkan tarafından Senato’nun onayı alınarak seçilen
yargıçlardan oluşur. Mahkeme, kaydı hayat koşulu ile
atanan bir başkan, sekiz yüksek dereceli yargıçtan oluşan,
dokuz üyeli bir Son Mahkeme (Yüksek Yargı Mercii)
görünümündedir. Anayasa Mahkemesi başkanı protokol
gereği ülkede devlet başkanından sonra ikinci adam
durumundadır. Anayasa Mahkemesinin sadece yargı
yetkisi vardır ve bu yetkiyi;
• İlk ve
• Son Derece Mahkemesi olmak üzere iki nitelikte
kullanır.
Kongre’nin yapmış olduğu yasaların anayasa uygunluğu
Anayasa Mahkemesince denetlenmektedir. Anayasaya
aykırı olan bir yasa, mahkeme kararıyla iptal edilebilir. Bu
kontrol, Yüksek Mahkeme’ye ABD hükümeti üzerinde
siyasi değer kazandırmaktadır.

Hedef Kitle: Verilmek istenen mesajın ulaşılması hedeflenen grup ya da topluluk

Lobiciliğin en etkin biçimde uygulandığı ve idari mekanizması üzerinde etki yapılmaya çalışılan ülke Amerika Birleşik Devletleri’dir.

Lobiciliğin en etkin biçimde uygulandığı ve idari mekanizması üzerinde etki yapılmaya çalışılan ülke Amerika Birleşik Devletleri’dir. Bunun nedeni, lobilerin, lobicilerin ve lobi faaliyetlerinin siyasal karar alma süreçleri üzerindeki etkileridir. İlişkilerin çıkış noktası durumunda olan ve bu kişileri yönlendiren Amerika Birleşik Devletleri’ndeki siyasi rejimin incelenmesi, lobi faaliyetlerinin anlaşılabilmesi için bir zorunluluk şeklindedir.

ABD’nin en etkin siyasal yapısı; güçler ayrımı (separation of powers), kontrol ve denge (check and balances) ve federalizm gibi üç önemli ilkeye dayanmaktadır. Bu ilkelerden birincisi olan güçler ayrımına göre; Kongre yasaları yapmakta (yasama), Başkan bu yasaları uygulamakta (yürütme), Federal Anayasa Mahkemesi de (yargı) uygulamanın yasalara uygunluğunu denetlemektedir. İkinci ilke kontrol ve denge kuralı etkisini Kongre’nin iki meclisli (Temsilciler Meclisi ve Senato) yapısında göstermektedir. Son ilke federalizm gereğince ise yönetim federal hükümet ve eyalet hükümetlerinden oluşmaktadır (Arı, 1997: 19-20).

Amerika Birleşik Devletleri’nde yasama faaliyetleri iki meclisli bir yapıya sahip olan Kongre ve ona faaliyetlerinde yardımcı olan komitelerce gerçekleştirilmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri Kongresi (Congress) çift meclisi bir yasama organıdır. ABD Temsilciler Meclisi ve ABD Senatosu olmak üzere iki ayrı meclisten oluşmaktadır. Kongre 535 üyeden oluşmaktadır. Bu sayının 435’ini Temsilciler Meclisi ve 100’ünü ise Senato üyeleri oluşturur.

Kadük Olmak: Bir yasama dönemi içerisinde sonuçlandırılamayan kanun tasarı ve teklifleri, yazılı ve sözlü soru önergeleri ile meclis araştırması, genel görüşme ve gensoru önergelerinin hükümsüz sayılması.

Temsilciler Meclisi (The House of Representatives), eyaletlerin nüfuslarına göre iki yıl süreyle seçilen 435 üyeden oluşmaktadır. Üye sayısı her 10 yılda bir yapılan nüfus sayımına göre değişir, çoğu zaman bu sayı her 350.000 kişiye bir temsilci olarak tespit edilir ve eyalet nüfusu temsilci sayısının saptanmasında önemlidir. Temsilciler Meclisi üyesi seçilebilmek için 25 yaşını doldurmuş, yedi seneden beri Amerika Birleşik Devletleri vatandaşı olma ve aday olunan eyalette yerleşmiş olma zorunluluğu vardır.

Veto Etmek: Karşı gelim anlamasına gelen, bir öneri ya da yasanın yürürlüğe konulmasını engellemek, geri çevirmek ya da Meclis tarafından onaylanan yasaların Başkan tarafından imzalanmaması, reddedilmesi ve ikinci defa Mecliste görüşmeye sunulması

Yasamayı gerçekleştiren Kongre (Temsilciler Meclisi ve Senato) çeşitli açılardan yardım ve desteğe ihtiyaç duyar. Bu açıdan kendilerine yasama alanında yardımcı olan çoğunluk ve azınlık liderleri, çoğunluk ve azınlık denetçileri ve son olarak da komitelerle faaliyetlerini sürdürürler.

ABD’inde yürütme erkinin başı Başkan’dır. Başkan çalışmalarını kabine, yürütme bürosu, bağımsız yürütme ajanları ve ofisleri, bağımsız düzenleyici ajanlar, hükümet korporasyonları ve başkan yardımcısının desteğini alarak sürdürmektedir.

• Başkanın yasamayla ilgili konularda doğrudan yetkisi yoktur. Başkan ancak partisine mensup bir meclis üyesi kanalıyla Kongre’ye yasa tasarılarını aktarabilir. Kongrece kabul edilen yasa tasarıları, Başkan tarafından veto edilebilir, böylece tasarıların yasallaşması önlenebilir. Bütçenin hazırlanması görevi de Başkandadır ve kendisine bağlı büroların yardımıyla bütçe taslağını oluşturur. Kongre’den yasa olarak geçebilmesi için öncelik kullanabilir.

• Başkan yasaların yürütücüsüdür. Hiyerarşik bir yapı içinde atamaları gerçekleştir, ancak bazı atamaları gerçekleştirirken Senato’nun onayını almak zorunluluğundadır.

• Millî savunma konusunda Başkan, Başkomutan konumundadır. Tüm askerî harekâtların yürütülmesinde, yeni silahların üretilmesinde ve kullanımında karar verici durumundadır.

• Dış işleriyle ilgili konular da Başkanın idaresine bağlıdır. Elçilerin atanması, antlaşmaların imzalanması Senato’nun da onayıyla Başkan tarafından gerçekleştirilir. Kriz, savaş veya olağanüstü durumlarda yasalarla sağlanan ayrıcalıklı yetkiler Başkan tarafından kullanılabilir.

Kabine, Başkana önerilerde bulunma görevini üstlenmiş, “sürekli danışman” konumunda bulunan 12 (sayı değişebilmektedir) Bakanlıktan (Departments) oluşur. Bakanlar yalnızca Başkana karşı sorumluluk taşırlar. Başkan tarafından seçilen bakanlar ancak onun tarafından görevden alınabilirler. Üyelerin tayinleri de Başkanın isteklerine uygun hareket eden bir organdır. Yürütme Bürosu’nun kuruluş nedeni, Başkanın aldığı kararların isabetliliğini, etkinliğini sağlamak ve idari mekanizmayı yönlendirmektir. Başkana doğrudan bağlı çalışan yürütme bürosuna “Başkanlık Bürosu” adı verilmektedir.

Bağımsız Yürütme Ajanları ve Ofisleri, bakanlıklardan ayrı çalışan, ekonominin çeşitli alanlarında düzenleyici olarak görev alan, üyelerinin tayini Başkana ait, kapatılmaları ve bütçeleri ise Kongre’ye bağlı kuruluşlardır.

Bağımsız Düzenleyici Ajanlar, ulusal ekonominin çeşitli alan ve aşamalarını düzenlemekle görevlidirler. Bağımsız yürütme ajanları, gibi bakanlıklardan ayrı faaliyet gösterirler. Üyelerin atanması Başkana, bütçeleri ve fesihleri Kongre’ye bağlıdır.

ABD’nde yargı Anayasa Mahkemesi’nce (Supreme Court) yürütülmektedir. Anayasa Mahkemesi, Başkan tarafından Senato’nun onayı alınarak seçilen yargıçlardan oluşur. Mahkeme, kaydı hayat koşulu ile atanan bir başkan, sekiz yüksek dereceli yargıçtan oluşan, dokuz üyeli bir Son Mahkeme (Yüksek Yargı Mercii) görünümündedir. Anayasa Mahkemesi başkanı protokol gereği ülkede devlet başkanından sonra ikinci adam durumundadır. Anayasa Mahkemesinin sadece yargı yetkisi vardır ve bu yetkiyi İlk ve Son Derece Mahkemesi olmak üzere iki nitelikte kullanır. Kongre’nin yapmış olduğu yasaların anayasa uygunluğu Anayasa Mahkemesince denetlenmektedir. Anayasaya aykırı olan bir yasa, mahkeme kararıyla iptal edilebilir (Akçalı, 1989: 101-107). Bu kontrol, Yüksek Mahkeme’ye Amerika Birleşik Devletleri hü- kümeti üzerinde siyasi değer kazandırmaktadır.

Bu örnek olay için, kitabımızın 154-156 sayfalarına bakabilirsiniz.

Bu örnek olay için kitabımızın 166-167.sayfalarına göz atabilirsiniz.

Bu örnek olay için kitabımızın 167-168. sayfalarına göz atabilirsiniz.

Bu örnek olay için kitabımızın 168-169.sayfalarına göz atabilirsiniz.

Bu örnek olay için kitabımızın 170-171.sayfalarına bakabilirsiniz.

Bu örnek olay için kitabımızın 171-176.sayfalarına göz atabilirsiniz.