Perestroika; “Yeniden yapılanma” ve “reform” anlamına gelmektedir. Sovyetler Birliği’nde ekonomi, teknoloji, siyaset ve uluslararası ilişkiler alanında başlatılan bir toplumsal reform politikasıdır. Bu politika, toplumun sosyalist ilkelere bağlı temel işleyiş düzenini kaldırmayı hedeflememiştir. Burada amaç, merkezileşmenin engellenmesi ve demokratikleşmenin gerçekleştirilmesidir.

Küreselleşme  Tek bir dünya sistemine gidildiğine ve temel olarak “iktisadi” bir sürece işaret etmektedir. Küreselleşme günümüzde, üretim, ticaret ve sermaye hareketleri ile gerçekleşmektedir. Ayrıca, küreselleşme, teknolojinin uluslarüstü bir özellik kazanarak “serbestleşmesi”ni sağlamıştır. Böylece, küreselleşme, teknolojinin dünya ekonomisiyle serbest ticaret ve uygun işbölümü koşullarında “bütünleşmesi”ne katkı sunmuştur.

Fukuyama’nın savunduğu tezin arkaplanında şu dinamikler bulunmaktadır:

1. Çevre ülkeler, yeni oluşan dünya düzenine katılacaktır.

2. Çevre ülkelere, ileri teknolojilerin aktarılması hızlanacaktır.

3. Sermaye, bu bölgelere kolayca giriş yapacaktır.

4. Batı’lı ileri sanayi toplumlarıyla ekonomik, siyasal ve kültürel bir yakınlaşma yaşanacaktır.

5. Küreselleşme sürecine uyum gösteren ülkeler, bu yolla gecikmiş kalkınmalarını gerçekleştirecektir.

6. Kendi bölgelerinde önemli siyasal, iktisadi ve kültürel egemenlik olanaklarına sahip olacaktır.

7. Göreli güç ilişkilerini kullanarak, dünya ekonomisinin işleyişinden ulusal çıkar sağlayabilecektir.

“Pax Americana”, 2. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD’nin en büyük askeri ve diplomatik güce, beraberinde emperyalist güce sahip olduğu barış dönemini tanımlamaktadır.

Bu düzende “Asya’nın Dört Kaplanı” olarak tanımlanan ülkeler Güney Kore, Tayvan, Hong Kong ve Singapur'dur. Bu ülkeler son yıllarda dünya ekonomi sisteminde güç kazanmıştır. 

Şanghay Beşlisi; Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'dan oluşmaktadır. Örgütte üye sayısı, 2001 yılında Özbekistan'ın katılımıyla altıya çıkmıştır. 

Küreselleşme sürecinde çözüm olarak sunulan “yeni sağ” politikaların şekillenmesinde ise şu unsurlar etkili olmuştur:

1. ABD-Sovyetler karşıtlığında oluşan iki kutuplu dengenin sona ermesi,

2. Sovyetler Birliği’ndeki dönüşüm ve Körfez Savaşları ile birlikte şekillenen dünyanın yeni hiyerarşik düzeni,

3. Kapitalist üretim biçiminin yeniden yapılanması, eşdeyişle seri üretimden esnek üretime geçilmesi,

4. Yeni iletişim teknolojileri ve medya ortamında yaşanan gelişmeler.

Ortak çıkarlar etrafında birleşen ve bunları gerçekleştirmek için siyasal iktidar üzerinde etkide bulunan örgütlenmiş gruplara da “baskı grupları” denmektedir. Her grup, baskı grubu olabilir. Bunun için, siyasi iktidarı çeşitli şekillerde etkilemeye çalışmak yeterlidir.

Aktif yurttaşlık; sivil toplumda özgürce fikir alışverişinde bulunmayı ve eylemle beslenen bir yurttaş tipini öngörmektedir. Böylece yurttaş, yalnızca katılım alanları sağlanarak iktidar sahibi kılınmamaktadır. Aynı zamanda, eylem aracılığıyla da iktidara ortak edilmektedir.

Batı’da geliştirilen “katılımcı sivil toplum” düşüncesinin temel özellikleri şunlardır:

• Temel hak ve özgürlüklerin eksiksiz varlığını onaylamak,

• Sivil toplumu temel hak ve özgürlükler üzerine kurmak,

• Merkezi otoritenin sivil yaşama kural koyarak müdahale yetkisini sınırlandırmak,

• Yurttaşların kendisini ilgilendiren her konuda aktif katılımlarını sağlamak,

• Yetki ve sorumluluğu, doğrudan demokrasi anlamında yerel ve bölgesel düzeylere yönlendirmek.

Sivil haklar: Düşünce ve inanç, ifade, örgütlenme, toplantı, gösteri, mülk edinme hakkı gibi bireysel özgürlükleri vurgulamaktadır. Hukuk sistemi ve mahkemeler, bu hakları savunan ve koruyan kurumlardır.

Osmanlı’da “Tanzimat Fermanı”yla, kişisel hak ve özgürlükleri tanıyan hukuk devleti gündeme gelmiştir. Tanzimat Fermanı, yurttaşlık haklarının geliştirilmesi yönündeki ilk çabayı oluşturmaktadır. Bu ferman, Türkiye’de klasik hukuk devletini oluşturma çabalarının öncüsüdür.

Türk siyasal yaşamında 1960’lı yıllar, özgürlükçü gelişmelere sahne olmuştur. 1960’lı yıllarla birlikte dünyada dönemsel olarak yaşanan toplumsal hareketlerin ve sivil örgütlerin eylemleri Türkiye’de de yansımalarını bulmuştur. Bu eylemlere örnek olarak gençlik hareketi, savaş-karşıtı hareketler, ırkçılık-karşıtı hareketler vb. verilebilir.

Türkiye’de “12 Eylül 1980 askeri darbesi” toplumu siyasetten uzaklaştırmıştır. Bu süreçte devlet, toplumun hemen her alanını baskıcı bir biçimde denetimine almıştır. Dolayısıyla, ülkede yurttaşların temel hak ve özgürlükleri önemli engellerle karşılaşmıştır. Eşdeyişle 1982 Anayasası ile birlikte getirilen yasal sınırlamalar, 1980’li yıllarda sivil toplum güçlerini baskı ve denetim altına almıştır. Darbenin ardından yapılan 1982 Anayasası, anti-demokratik koşullarda halkın oyuna sunulmuştur. Halk tarafından yüksek bir oy oranıyla kabul görmüştür. 1982 Anayasası sonucunda, siyasal partiler, sendikalar kapatılmış ve basın kuruluşları üzerinde sansür uygulanmıştır. Ayrıca, TRT’nin ve üniversitelerin özerkliği kaldırılmıştır. Böylece, Türkiye’deki sivil toplum dinamikleri ekonomik, siyasal ve kültürel alanda tamamıyla pasifleştirilmiştir.

Paternalizm  “Baba devlet” anlayışı olarak tanımlanmaktadır. Paternalizmin özü şudur: Nasıl ki bir baba evlatlarını tehlikelerden, güçlüklerden ve kötülüklerden koruyorsa, devlet de yurttaşlarını dış düşmanlardan ve dış istilalardan korumalıdır. Ülke içinde ise yurttaşların birbirine baskı yapmalarını ve şiddete başvurmalarını engellemelidir

1990’lı yıllarda, birer sivil toplum dinamiği olarak kamuoyunun gündemini oluşturan “yeni toplumsal hareketler”in savunduğu haklara ilişkin şunlar örnek verilebilir:

• Çevre hakları,

• İnsan hakları,

• Dinsel ve mezhepsel haklar,

• Etnik haklar,

• Kadın hakları,

• Çocuk hakları,

• Gay, lezbiyen, biseksüel ve travestilerin cinsiyet kökenli hak arayışları vd.

Demokratik katılımcı kuramın, uygulamaya dönük örnekleri çok çeşitlidir: Yeraltı basını, korsan radyo, küçük topluluklara yönelik kablolu televizyon, “samizdat” denilen kişisel ya da korsan yayıncılık, kırsal yörelerdeki mikro-medya, sokak gazeteleri, duvar gazeteleri ve siyasal afiş bu kapsamda ele alınabilir.

“Yeni medya” da “demokratik katılımcılık” konusunda önemli bir örnektir. Yeni medya içerikleri, daha ucuz üretilmektedir. Ayrıca, “göreceli” de olsa yurttaşlara daha kolay erişim ve ucuz tüketim olanağı sunmaktadır. İletişimde bulunma hakkı açısından farklı ve özgürlükçüdür. Ne var ki, geleneksel medya gibi yeni medyanın tekelleşmiş durumu da göz önünde bulundurulmalıdır. Dolayısıyla, ister geleneksel isterse de yeni olsun tekelleşmiş ve pazar dinamiklerinin egemenliğindeki bir medya ortamında sivil toplumun olgunlaşması ve yurttaşların temsiliyeti tartışmalıdır.

Alternatif medyada;

• Toplumsal çıkarların paraya çevrilmesinin önlenmesi,

• Toplumsal bilgi birikiminin yükseltilmesi,

• Medya okuryazarlığının geliştirilmesi,

• Kamusal üretimlerin belgelenmesi,

• Devletin gizli eylemleri, ihlalleri ve propagandasının açıklığa kavuşturulması,

• Medya denetimine son verilmesi gerekmektedir. 

Bu üçgenin öğeleri devlet, demokrasi ve sivil toplumdur. Medya ise bu eşkenar üçgenin ağırlık merkezinde yer almaktadır.