İşletmeler, yasalarla düzenlenmiş sistematik
notları “defter” adı verilen çeşitli araçlar aracılığıyla kayıt
altına almaktadır. Ancak yasalar bireylerin tuttuğu notlar
gibi bu işlemi özgürce yapılmasını işletmeler için
engellemektedir. Bu kayıtların kanıt niteliği taşıyan
belgelere dayandırılması istenmektedir.

İşletmelerin muhasebe açısından belge ve defter
sürecinin doğru, zamanlı ve şeffaf bir şekilde
gerçekleştirilmesi hem işletme içi hem de işletme dışı bilgi
kullanıcılarının karar almalarını doğrudan etkilemektedir.

Her ne kadar işletmeler ne belgelerini ne de
muhasebe defterlerini kamuoyuyla paylaşmasa da,
işletmenin faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan verileri
finansal raporlarını oluşturmak için kullanmaktadır. Bu
nedenle veri kaynağının doğruluğu nispetinde bilgi
kullanıcılarına doğru bilgi iletilmiş olmaktadır.

İlgili yasaların, muhasebe ilke ve varsayımlarının, Türkiye
Muhasebe Standartlarının belirlediği kurallara uygun bir
şekilde ticari belgelerini düzenleyen ve bu verileri
muhasebe defterlerine aktaran bir işletmenin yöneticilerine
sağlanacak temel bilgiler şöyle sıralanabilir:
• İşletmesinin kâr-zarar durumu tespit edilir,
• İşletmenin belirli zaman dilimleri bazında başarı
değerlemesi yapılabilir,
• İşletme sektördeki rakipleri ile karşılaştırılabilir,
• İşletmesinin finansal durumunu analiz ederek
verimliliğini arttırıcı özel yönetim kararları alabilir,
• Satacağı malların maliyetini ve satış fiyatını daha
doğru tespit edebilir,
• İşletmenin nakit akışı, borç-alacak ilişkisi
düzenlenebilir,
• Devletine ödeyeceği vergi tutarını tespit edebilir,
• İşletmesine ilişkin istatistiksel bilgi üretebilir,
• İşletmenin geleceğine yön verecek stratejik planlar
ve bütçeler hazırlanabilir,
• İşletmenin özkaynak yeterliliği test edilebilir,
• Anlaşmazlık durumunda bu defter ve belgelerini
ispat aracı olarak gerekli mercilere sunulabilir.

Basiretli iş adamı kavramı ile tacirin yaptığı
işlerin esaslarını ve sonucunu önceden öngörerek hareket
etmesi gerektiği ifade edilmektedir. Tacir, ticari
faaliyetleri sonucunda işletmesinin finansal durumunu ve
performansını izlemek ve ortaya çıkan sonuçları doğru bir
şekilde analiz ederek yorumlamak zorundadır.

Defterler, işletmenin durumu ve performansı
hakkında bilgi vermenin ötesinde, üçüncü kişi uzmanlara,
makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin
faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek
şekilde tutulması gerekmektedir. İşletme faaliyetlerinin
oluşumu ve gelişimi defterlerden izlenebilmelidir. Böylece
işletme hakkında bilgi sahibi olmak isteyen tacir, denetçi
ve diğer işletme tarafları işletmenin finansal bilgilerini
şeffaf, tam ve zamanlı bir şeklide ticari defterler
yardımıyla elde edebileceklerdir.

İşletmenin faaliyet dönemi boyunca devletle olan
vergi ilişkisi işletmenin nakit akışı açısından önemli bir
konu olduğu kadar, vergi, devletin en önemli finansal
kaynağını oluşturmaktadır. Bu nedenle muhasebe
kayıtlarının gerçeğe uygun bir şekilde yapılmasının yanı
sıra, devlet yasalarıyla ticari hayattaki finansal değişimleri
kendi çıkarları doğrultusunda defterlere kaydedilmesini
sağlayarak ya toplayacağı vergi büyüklüğünü arttırmayı ya
da kamu çıkarları doğrultusunda işletmelere vergi
teşvikleri vererek ticari hayatı yönlendirebilmektedir.

Ülkemizde ticari defterler ve belgeler Türk
Ticaret Kanunu, Vergi Usul Kanunu ve Sermaye Piyasası
Kanunu’nun getirdiği düzenlemeler ile tutulmaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nda, Türk Ticaret Kanunu
hükümlerine alınmayan küçük esnafların, çiftçilerin ve
serbest meslek erbapların belge ve defter tutmasına ilişkin
düzenlemelere yer verildiği görülmektedir.

Vergi Usul Kanunu’na göre defter tutacaklar,
defterleri aşağıdaki amaçları da sağlayacak biçimde
tutmak ve defter kayıtları esas alınarak vergi
kanunlarındaki belirlemelere göre vergi matrahlarına
ulaşılacak şekilde “vergi matrah bildirimi” düzenlemek
zorundadır.
• Mükellefin vergi ile ilgili servet, sermaye ve hesap
durumunu tespit etmek,
• Vergi ile ilgili faaliyet ve hesap sonuçlarını tespit
etmek,
• Vergi ile ilgili işlemleri belli etmek,
• Mükellefin vergi karşısındaki durumunu hesap
üzerinden kontrol etmek ve incelemek,
• Mükellefin hesap ve kayıtlarının yardımıyla üçüncü
şahısların vergi karşısındaki durumlarını, emanet
niteliğindeki değerler dâhil, kontrol etmek ve
incelemek.

Sermaye Piyasası Kanunu’nun konusu,
tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak halkın iktisadi
kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını
sağlamak amacıyla; sermaye piyasasının güven, açıklık ve
kararlılık içinde çalışmasını, tasarruf sahiplerinin hak ve
yararlarının korunmasını, düzenlemek ve denetlemektir.

2459 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun
Seri:X, No:16 sayılı Sermaye Piyasasında Bağımsız
Denetim Hakkında Tebliğ’inde bağımsız denetim,
ortaklıklar ve sermaye piyasası kurumlarının kamuya
açıklanacak veya Kurul’ca istenecek mali tablolarının,
genel kabul görmüş muhasebe kavram, ilke ve
standartlarına uygunluğu ile bilgilerin doğruluğunun ve
gerçeği dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığının,
denetçiler tarafından denetim ilke ve kurallarına göre,
defter, kayıt ve belgeler üzerinden incelenmesi ve tespit
edilen sonuçların rapora bağlanması olarak
tanımlanmaktadır.

Muhasebe, finansal nitelikteki para ile ifade
edilen işlem ve olaylara ilişkin belgeleri düzenleyen ve
toplayan, bu belgelere dayalı olarak kaydetme,
sınıflandırma, özetleyerek rapor etme, sonuçlarını analiz
etme fonksiyonlarını içeren ve ulaştığı sonuçları ilgili
gerçek ve tüzel kişilere sunan bir bilgi sistemidir.

Belgeler, işletmelerin ticari faaliyetlerine ilişkin
verileri veya bilgileri tanımlamak ve aynı zamanda kanıt
oluşturmak amacıyla yasal düzenlemelere bağlı kalarak ya
da ihtiyari olarak düzenlenen kıymetli evraklardır.

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 64. ve 82.
Maddelerine göre; her tacirin saklaması istenen belgeler;
• Belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak
çalışma talimatları ile diğer organizasyon
belgelerinden,
• Alınan ticari mektuplardan ve bir ticari işe ilişkin
tüm yazışmalardan,
• Gönderilen ticari mektupların suretlerinden,
• Ticari defterlerin tutulmasına ve ticari işlemlerle
tacirin malvarlığı durumunun gösterilmesine
ilişkin belgelerden ve
• Tacir, işletmesiyle ilgili olarak gönderilmiş
bulunan her türlü belgenin, fotokopi, karbonlu
kopya, mikrofiş, bilgisayar kaydı veya benzer
şekildeki bir kopyasını, yazılı, görsel veya
elektronik ortamda arşivlediği tüm belgelerden
oluşmaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nun 227. maddesi “ispat
edici belgeler” başlığı altında belgelerde olması gereken
özellikler belirtilmektedir. Buna göre;
• Vergi Usul Kanunu’nda aksine hüküm olmadıkça
Vergi Usul Kanunu’na göre tutulan ve üçüncü
şahıslarla olan ilişki ve işlemlere ait olan
kayıtların belgelendirilmesi zorunludur.
• Defter tutmak zorunda olmayan mükellefler,
götürü usulde tespit edilen giderler hariç vergi
matrahlarının tespiti ile ilgili giderlerini
belgelendirmek zorundadır.
• Bu Kanuna göre kullanılan veya kullanma
zorunluluğu getirilen belgelerin, bu Kanun’da yer
alan zorunlu bilgileri taşımaması halinde, bu
belgeler vergi kanunları bakımından hiç
düzenlenmemiş sayılır.
• Maliye Bakanlığı düzenlenmesi zorunlu olan
belgelerde bulunması gereken zorunlu bilgiler
dışındaki gerekli diğer bilgileri belirlemeye
yetkilidir. Zorunlu bilgiler dışındaki diğer
bilgilerin eksik veya yanlış olması halinde Vergi
Usul Kanunu’nun usul hükümleri dikkate alınır.

6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu işlemlerinde
kullanılacak belgeler;
• Poliçe,
• Bono,
• Çek,
• Pay senedi,
• Tahvil,
• Makbuz senedi
• Varant, taşıma belgeleri,
• Taşıma sözleşmeleri,
• Yük senedi ve
• Refakat belgeleri gibi belgelerdir.

Türk Ticaret Kanunu’na göre belgelerin on yıl
boyunca saklanması gerekmektedir. Gerçek kişi olan
tacirin ölümü hâlinde mirasçıları veya gerçek kişinin
ticaret yapmak istememesi durumunda, mirasçılar veya
gerçek kişi işletmenin defter ve belgelerini on yıl boyunca
saklamakla yükümlüdür. Mirasın resmî tasfiyesi hâlinde
veya tüzel kişiliğin sona ermesi durumunda ise defter ve
belgelerin on yıl süreyle saklanması sulh mahkemesi
tarafından gerçekleştirilmektedir.

Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler
ve belgeler; yangın, su baskını veya deprem gibi bir afet
veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde
belgeler veya defterler zarar görürse, tacir zarara
uğradığını öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde
ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden
kendisine bir belge verilmesini isteyebilmektedir. Bu dava
hasımsız şeklinde açılmaktadır. Mahkeme gerekli görmesi
durumunda delillerin toplanmasını da isteyebilmektedir.

Vergi Usul Kanunu’nun 229. Maddesinde fatura,
satılan mal veya yapılan hizmet ile bunların karşılığı tutarı
göstermek üzere malı satan veya hizmeti yapan tarafından
düzenlenip müşteriye verilen belge olarak tanımlamaktadır.

Vergi Usul Kanunu’nun 230. Maddesine göre
faturada;
• Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası
• Faturayı düzenleyenin adı ve soyadı veya ticaret
unvanı ve T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik
numarası,
• Müşterinin adı ve soyadı veya ticaret unvanı ve
T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik numarası,
• Malın veya hizmetin türü, miktarı, birim fiyatı ve
tutarı,
• Satılan malların teslim tarihi ve varsa irsaliye
numarası bulunmalıdır.

Faturanın düzenlenmesi sırasında Vergi Usul
Kanunu’nun 231. Maddesine göre uyulması gereken
kurallar şöyle sıralanmaktadır:
• Faturalar kesintisiz sıra numarası ile devam
ettirilir. Aynı müessesenin değişik şube ve
kısımlarında her biri aynı numara ile başlamak
üzere ayrı ayrı fatura kullanıldığı takdirde, bu
faturaları şube ve kısımlarına göre şube veya
kısmın isimlerinin yazılması veya özel işaretle
seri ayrımı yapılması zorunludur.
• Faturalar silinmez yazıyla veya elektronik
ortamda düzenlenir.
• Faturalar biri asıl olmak üzere en az iki örnek
olarak düzenlenir. Örneklerin her birine kaçıncı
örnek olduğu işaret edilir.
• Faturalarda iş sahibinin veya adına imzaya yetkili
olanların imzası bulunur.
• Fatura, malın teslimi veya hizmetin yapıldığı
tarihten itibaren mal veya hizmetin teslim tarihi
esas alınarak en çok yedi gün içinde düzenlenir.
Bu süre geçtikten sonra düzenlenen faturalar
teslim tarihine uyulmak şartıyla bu Kanunun usul
hükümleri bakımından düzenlenmemiş sayılır.
• Bu Kanunun 153 üncü maddesine göre fatura
düzenlemek zorunda olanlar, müşterinin adı ve
soyadı veya unvanı ile vergi kimlik numarasının
doğruluğundan sorumludur. Fatura düzenleyenin
istemesi halinde müşteri, kimliğini ve vergi
kimlik numarasını gösterir belgeyi ibraz etmek
zorundadır.

Bir sevk irsaliyesinde;
• İrsaliyenin düzenlenme tarihi, seri ve sıra
numarası,
• İrsaliyeyi düzenleyenin adı ve soyadı veya ticaret
unvanı ve T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik
numarası,
• Müşterinin adı ve soyadı veya ticaret unvanı ve
T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik numarası,
• Malın veya hizmetin türü ve miktarı,
• Satılan malların teslim tarihi,
• Malın nereye ve kime gönderildiği ve
• Taşıyıcıya ve taşıtlara ilişkin bilgiler yer almak
zorundadır.

Vergi Usul Kanunu’nun 234. Maddesinde gider
pusulası, fatura düzenlemek zorunda olanlar ile serbest
meslek erbabının, belge düzenleme zorunluluğu
bulunmayanlardan satın aldıkları mal veya hizmet için
düzenleyip, söz konusu mal veya hizmeti satana imza
ettirildiği bir belge olarak tanımlamaktadır.

Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre gider
pusulasında;
• Düzenlenme tarihi ve sıra numarası,
• Satın alınan mal veya hizmetin cinsi, miktarı ve
bedeli,
• Mal veya hizmeti satın alan ile satanın adı ve
soyadı veya unvanı ve T.C. Kimlik numarası
veya vergi kimlik numarası bulunmalıdır.

Tevkifat, teslim veya hizmet bedeli üzerinden
hesaplanan verginin, teslim veya hizmeti yapanlar
tarafından değil bu işlemlere muhatap olanlar tarafından
vergi sorumlusu sıfatıyla beyan edilip ödenmesidir.

Müstahsil makbuzunda bulunması gereken asgari
bilgiler Vergi Usul Kanunu’nun 235. Maddesinde şöyle
sıralanmaktadır:
• Makbuzun tarihi ve seri numarası,
• Mal veya hizmeti satın alan tacir veya çiftçinin adı
ve soyadı veya unvanı ve vergi kimlik numarası,
• Malı veya hizmeti satan çiftçinin adı ve soyadı,
vergi kimlik numarası veya T.C. Kimlik numarası
ve yerleşim yeri adresi,
• Satın alınan mal veya hizmetin cinsi, miktarı ve
bedeli.
• Müstahsil makbuzları seri ve kesintisiz sıra
numarası ile devam ettirilir ve elektronik ortamda
da düzenlenebilir.

VUK’nun 238/2 maddesine göre ücret
bordrosunda;
• Hizmet erbabının adı ve soyadı ile vergi kimlik
numarası veya T.C. Kimlik numarası,
• Birim ücreti,
• Çalışma süresi veya ücretin ilgili olduğu süre ve
• Ücret üzerinden hesaplanan vergilerin tutarı
hakkında bilgi vermek zorunluluğu vardır.

Poliçe, kambiyo senetlerinden olup, bir kıymetli
evraktır ve belirli bir alacağın belirlenmiş bir tarihte
üçüncü bir şahsa veya emrine ödenmesini sağlayan bir
senettir.

Bono, kambiyo senetlerinden olup, ticari faaliyet
sonucunda borçlunun alacaklısına olan borcunu belirli bir
vade sonunda belirli bir faize katlanarak kayıtsız ve şartsız
ödeyeceğini gösteren belgedir.

Çek, yatırım ve kredi yolu ile elde edilmiş
bankadaki emre hazır paranın, işletmenin kendisine veya
üçüncü şahsa veya çek hamiline ödenmesi için bankaya
verilen talimatı içeren, şekil ve içeriği kanunla tespit
edilmiş kıymetli bir belgedir.

Bir çekin geçerli olabilmesi için çekte bulunması
gereken unsurlar şöyle sıralanabilir:
• Çek hesabının numarası,
• Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı,
• Çek yaprağında Türkçe veya aynı anlamda “çek”
kelimesi ibaresinin yer alması,
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi
için havaleyi,
• Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin adı ve
soyadı ile vergi kimlik numarası,
• Tüzel kişi adına çek düzenleyen kişinin adı ve
soyadı,
• Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını,
• Ödeme yerini,
• Düzenlenme tarihini ve yerini ve
• Düzenleyenin imzasını içermelidir.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 182.
Maddesine göre bilanço esasına tabi mükelleflerin tutması
zorunlu olan yasal defterler;
• Yevmiye defteri,
• Defterikebir ve
• Envanter (mevcudat ve muvazene) defteridir.

Vergi Usul Kanunu’nun 197., 199., 200. ve 209.
Maddelerinde birinci ve ikinci sınıf tüccarların
ihtiyaçlarına bağlı olarak tutabilecekleri defterlerde
hakkında da bilgi verilmektedir. Bunlar;
• Kasa defteri,
• İmalat defteri,
• Bitim işleri defteri ve
• Ambar defteridir.

Muhasebe fişleri;
• Kasa tahsil fişi,
• Kasa tediye fişi ve
• Mahsup fişi olarak sıralanmaktadır.
Kasa tahsil fişi, işletmelerin kasasına para girişi
durumunda düzenlenen muhasebe fişidir.
Kasa tediye fişi, işletmenin kasasından para çıkması
durumunda düzenlenen muhasebe fişidir.
Mahsup fişi, kasada para girişi veya çıkışı dışındaki tüm
finansal nitelikli işlemler bu fiş yardımıyla düzenlenir.

Yevmiye defteri, işletmenin karşılaştığı finansal
nitelikli bir işlemi borç ve alacak ilişkisini birlikte
değerlendirerek madde adı verilen alan içinde gösteren ve
tutulması yasalarca zorunlu olan fiziki veya elektronik bir
defterdir. Yevmiye defteri işletmenin finansal nitelikli
olaylarını bir film şeridi gibi kayıt altına alırken, farklı bir
bakış açısıyla da belgelerle kanıtlanan işlemleri bilançoya
hatasız ya da en az hata ile hesaplar aracılığıyla
aktarılmasını sağlar.

Vergi Usul Kanunu’nun 184. maddesinde ise
Defteri Kebir’i, yevmiye defterine geçirilmiş olan
muameleleri buradan alarak usulüne göre hesaplara
dağıtan ve tasnifli olarak bu hesaplarda toplayan defter
olarak tanımlamaktadır.

Belgeler, işletmelerin ticari faaliyetlerine ilişkin verileri veya bilgileri tanımlamak ve aynı zamanda kanıt oluşturmak amacıyla yasal düzenlemelere bağlı kalarak ya da ihtiyari olarak düzenlenen kıymetli evraklardır.

Bir işletmenin işlemleri hakkında bilgi sağlayan hemen hemen tüm belgeler, işletme için kaynak belgeleri olarak tanımlanabilir. Kaynak belgenin ne olduğunu ve işlevini yapılan veya yapılacak analizler belirlemektedir. Bu belgeler, muhasebe sisteminde işlemlerin girilme sürecini başlatmaktadır. Bu kaynak belgeler, belirli hesaplarda ticari işlemlerin etkilerinin belirlenmesinde kullanılan bilgilerin yaratılmasını sağlamaktadır.

VUK’nun 213.-242. Maddelerine göre muhasebe işlemlerinde kullanılacak belgeler; fatura, perakende satış belgesi, gider pusulası, müstahsil makbuzu, ücret bordrosu, sevk irsaliyesi, taşıma ve otel işletmelerine ait belgeler, iletişim bilgi ve belgeleri, bono, çek ve diğer belgeler olarak belirtilmektedir. VUK’nun 242. Maddesinde yer alan diğer belgeler başlığında ise; sözleşme, taahhütname, kefaletname, mahkeme ilamları gibi hukuki belgeler ile ihbarname, karar örnekleri, vergi makbuzları gibi belgeler sıralanmaktadır.

VUK’nun 227. maddesi “ispat edici belgeler” başlığı altında belgelerde olması gereken özellikler belirtilmektedir. Buna göre;

1. VUK’nda aksine hüküm olmadıkça VUK’na göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan ilişki ve işlemlere ait olan kayıtların belgelendirilmesi zorunludur.
2. Defter tutmak zorunda olmayan mükellefler, götürü usulde tespit edilen giderler hariç vergi matrahlarının tespiti ile ilgili giderlerini belgelendirmek zorundadır.
3. Bu Kanuna göre kullanılan veya kullanma zorunluluğu getirilen belgelerin, bu Kanun’da yer alan zorunlu bilgileri taşımaması halinde, bu belgeler vergi kanunları bakımından hiç düzenlenmemiş sayılır.
4. Maliye Bakanlığı düzenlenmesi zorunlu olan belgelerde bulunması gereken zorunlu bilgiler dışındaki gerekli diğer bilgileri belirlemeye yetkilidir. Zorunlu bilgiler dışındaki diğer bilgilerin eksik veya yanlış olması halinde VUK’nun usul hükümleri dikkate alınır.

TTK’nın 82. Maddesinde işletmelerin düzenledikleri veya sahip oldukları belgelerin saklanmasına ilişkin hükümler yer almaktadır. Muhasebe kayıtları elektronik ortamda tutuluyorsa veya yedekleniyorsa, muhasebe bilgileri, bilgisayar ortamı dışında basılı olarak da saklanabilmektedir. Sözkonusu belgelerin on (10) yıl boyunca saklanması gerekmektedir.

Bir tacirin saklamakla yükümlü olduğu defterler ve belgeler; yangın, su baskını veya deprem gibi bir afet veya hırsızlık sebebiyle ve kanuni saklama süresi içinde belgeler veya defterler zarar görürse, tacir zarara uğradığını öğrendiği tarihten itibaren onbeş gün içinde ticari işletmesinin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden kendisine bir belge verilmesini isteyebimektedir.

Fatura hem VUK hem TTK tarafından tanımlanmıştır. VUK’nun 229. Maddesinde fatura, satılan mal veya yapılan hizmet ile bunların karşılığı tutarı göstermek üzere malı satan veya hizmeti yapan tarafından düzenlenip müşteriye verilen belge olarak tanımlamaktadır. TTK’nın 21. maddesinde ise fatura, ticari işletmesi bağlamında bir mal satmış, üretmiş, bir iş görmüş veya bir menfaat sağlamış olan tacirden, diğer taraf, kendisine bir fatura verilmesini ve bedeli ödenmiş ise bunun da faturada gösterilmesini isteyebilir şeklinde tanımlamaktadır.

VUK’nun 230. Maddesine göre faturada bulunması gereken bilgiler sıralanmaktadır.

1. Faturanın düzenlenme tarihi, seri ve sıra numarası (Elektronik ortamda düzenlenen faturalarda sistemin verdiği seri numaraları geçerlidir.),
2. Faturayı düzenleyenin adı ve soyadı veya ticaret unvanı ve T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik numarası,
3. Müşterinin adı ve soyadı veya ticaret unvanı ve T.C. kimlik numarası veya vergi kimlik numarası,
4. Malın veya hizmetin türü, miktarı, birim fiyatı ve tutarı,
5. Satılan malların teslim tarihi ve varsa irsaliye numarası.

VUK Md 233 göre, perakende satış belgeleri dört başlık altında ele alınmaktadır, bunlar:

1. Perakende satış fişleri,
2. Ödeme kaydedici cihazlardan verilen belgeler,
3. Giriş ve yolcu taşıma biletleri ve
4. Maliye Bakanlığınca uygunluğu onaylanmış elektronik sistem çıkış belgeleri veya kayıtları olarak sıralanmaktadır.

VUK’nun 230. Maddesinde, sevk irsaliyesi, malın alıcıya teslim edilmek üzere satıcı tarafından taşındığı veya taşıttırıldığı hallerde satıcı; alıcı tarafından taşınması veya taşıttırılması halinde ise alıcı tarafından düzenlenmesi ve mal ile birlikte bulundurulma zorunluluğu bulunan bir belge olarak tanımlanmaktadır.

İrsaliyenin düzenlenmesinden itibaren yedi gün içinde faturası kesilmek zorundadır. Ayrıca sevk olunan malların cinsi, miktarı, nereden nereye sevk olunduğu ve malın fiili teslim tarihi belirtilir. Fatura; irsaliyenin düzenlendiği ay ve düzenlendiği yıldan, farklı bir ay ve yıla kesilemez.

VUK’nun 234. Maddesinde gider pusulası, fatura düzenlemek zorunda olanlar ile serbest meslek erbabının, belge düzenleme zorunluluğu bulunmayanlardan satın aldıkları mal veya hizmet için düzenleyip, söz konusu mal veya hizmeti satana imza ettirildiği bir belge olarak tanımlamaktadır. Bu nedenle gider pusulası, belge düzenleme zorunluluğu bulunmayanlar tarafından verilmiş fatura hükmündeki belgelerdir.

Müstahsil makbuzu VUK’nun 235. Maddesinde düzenlenmiştir. Kanun müstahsil makbuzunu, fatura düzenlemek zorunda olanlar ile serbest meslek erbapları, gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları mal ya da hizmetin alımı sırasında iki örnek müstahsil makbuzu düzenlemek ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermek ve diğerini ona imzalatarak almak zorundadır şeklinde tanımlamaktadır.

Kambiyo senetler VUK çerçevesinde poliçe, emre muharrer senet ve çek olmak üzere üç başlık altında düzenlenmektedir.

Poliçe, kambiyo senetlerinden olup, bir kıymetli evraktır ve belirli bir alacağın belirlenmiş bir tarihte üçüncü bir şahsa veya emrine ödenmesini sağlayan bir senettir.

Bono, kambiyo senetlerinden olup, ticari faaliyet sonucunda borçlunun alacaklısına olan borcunu belirli bir vade sonunda belirli bir faize katlanarak kayıtsız ve şartsız ödeyeceğini gösteren belgedir.

Çek, yatırım ve kredi yolu ile elde edilmiş bankadaki emre hazır paranın, işletmenin kendisine veya üçüncü şahsa veya çek hamiline ödenmesi için bankaya verilen talimatı içeren, şekil ve içeriği kanunla tespit edilmiş kıymetli bir belgedir.

213 Sayılı VUK’nun 182. Maddesine göre bilanço esasına tabi mükelleflerin tutması zorunlu olan yasal defterler;

1. Yevmiye defteri,
2. Defterikebir ve
3. Envanter defteri (Mevcudat ve muvazene defteri)’dir.

İşletme faaliyetlerini belgeler yardımıyla yasal defterlerde muhasebeleştirir. Ancak ticari belgelerin yasal defterlere aktarılmasında en önemli araç “muhasebe fişleri”dir. Muhasebe belgeleri; “kasa tahsil fişi”, “kasa tediye fişi” ve “mahsup fişi”olarak sıralanmaktadır.

Yevmiye defteri, işletmenin karşılaştığı finansal nitelikli bir işlemi borç ve alacak ilişkisini birlikte değerlendirerek madde adı verilen alan içinde gösteren ve tutulması yasalarca zorunlu olan fiziki veya elektronik bir defterdir. Yevmiye defteri işletmenin finansal nitelikli olaylarını bir film şeridi gibi kayıt altına alırken, farklı bir bakış açısıyla da belgelerle kanıtlanan işlemleri bilançoya hatasız ya da en az hata ile hesaplar aracılığıyla aktarılmasını sağlar. VUK ise yevmiye defterini, “kayda geçirilmesi icabeden işlemlerin tarih sıras ile ve madde halinde tertipli olarak yazıldığı defterdir” şeklinde tanımlamaktadır.