Finansal işlemler işletme işlevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olarak ortaya çıkan ve para ile ölçülebilen işlem ve olaylardır.

Finansal olmayan işlemler işletme işlevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olarak ortaya çıkan ancak para ile ifade edilemeyen çeşitli işlem ve olaylardır.

Temel muhasebe eşitliği;  “Varlıklar = Borçlar + Sermaye” şeklinde ifade edilir.

Muhasebe bilgi sistemi, finansal nitelikte olan verileri sistemin girdisi olarak
toplamakta ve finansal bilgiler üretmektedir. Dolayısıyla meydana gelen bir faaliyetin finansal nitelikte olup olmadığının belirlenmesi önem taşımaktadır. Eğer bir faaliyet, temel muhasebe eşitliği olan “Varlıklar = Borçlar + Sermaye” [V= B+S] eşitliğindeki unsurların en az birinde artış ya da azalış yönünde değişim yaratıyorsa, bu faaliyet finansal nitelikli olarak değerlendirilir.

Gerçekleşen faaliyetin finansal nitelikte olduğunun belirlenmesinin ardından
bu faaliyetin gerçekleştiğinin ortaya konulması amacıyla belgelendirilmesi gerekir. Aksi halde faaliyet belgelenmemiş olacak, diğer bir ifadeyle “kayıt dışı” kalacaktır.

İşletmelerde finansal nitelikli tüm işlem ve olaylar muhasebe sistemince kayıt
altına alınır ve bunlara ilişkin finansal raporlar üretilir. Ön muhasebe, muhasebe
işlemlerinin kayıt ve raporlama aşamasına hazırlık işlemlerini kapsamaktadır

Belgelendirme, ortaya çıkan finansal nitelikli bir olayın konusu, tarafları, tutarı, miktarı ve zamanı açısından kaydedilmesi anlamına gelmektedir. Örneğin, bir
satış işlemi belgelendiğinde bu işlemin tarafları, tutarı, miktarı ve zamanı açısından kaydedilmektedir.

Muhasebe, bir işletmede meydana gelen finansal nitelikli olayları genel kabul görmüş muhasebe kavram ve ilkelerine göre kaydeden, sınıflayan, özetleyen,
analiz etmek ve yorumlamak suretiyle ilgili kullanıcılara ileten bir sistem olarak
tanımlanmaktadır.

Genel kabul görmüş muhasebe kavram ve ilkelerinden işletmenin sürekliliği kavramı işletmenin yaşamının sonsuz olduğunu; en azından belirli planları, taahhütleri ve sözleşmeleri yerine getirmeye yeterli uzunluğu ifade etmektedir.

İşletmelerin sürekliliği varsayımına karşılık, işletme faaliyetlerinin düzenli yürütülebilmesi, planlama ve kontrol için faaliyetlerin dönemlere ayrılması gerekir. Hesap dönemi aynı zamanda bir takvim yılıdır.

İşletmelerde muhasebe işlemleri; dönem başı, dönem içi ve dönem sonu olmak üzere üç grupta ele alınabilir

Muhasebe süreci, işine devam eden işletmeler açısından şu basamaklardan oluşmaktadır;

• Açılış Kaydı
• Günlük İşlemler
• Genel Geçici Mizanın Hazırlanması
• Dönemsonu Envanter İşlemleri
• Kesin Mizanın Düzenlenmesi
• Mali Tabloların Düzenlenmesi
• Kapanış Kayıtlarının Yapılması

Muhasebeye konu olan (finansal) işlemleri birkaç başlık altında toplamak mümkündür.  Bu işlemler, aşağıdaki başlıklar altında toplanabilir;

• Nakit işlemleri,
• Banka işlemleri,
• Alacak işlemleri,
• Borç işlemleri,
• Stok işlemleri,
• Yatırımlar,
• Gelir ve gider işlemleri,
• Personelle ilgili işlemler,
• Öz sermaye işlemleri.

Stoklar işletmenin yaptığı işe uygun olarak hammadde, mamul, mal, yedek parça, üretim ya da bakım malzemesi veya hurda ve atıklar gibi çok çeşitli unsurlardan oluşur. Stoklar satmak, üretimde kullanmak ya da işletme faaliyetleri sırasında ortaya çıkan ihtiyaçları karşılamak üzere, kısa süreli olarak elde tutulan varlıklardır. Bunlarla ilgili satın alma, teslim alma, depolama, paketleme, dağıtım gibi pek çok işlem işletmelerin günlük işlerinin önemli bir parçası olarak ortaya çıkar.

Gider pusulası, VUK. md. 234’de tanımlanmaktadır. Bu maddeye göre gider pusulası, “Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenlerle defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabının ve çiftçilerin vergiden muaf esnafa yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları emtia için tanzim edip işi yapana veya emtiayı satana imza ettirecekleri fatura hükmündeki belge” olarak tanımlanmaktadır. Bu belge, birinci ve ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları altın, mücevher gibi kıymetli eşya için de düzenlenmektedir (VUK, md. 234).

İşletme faaliyetlerine yön veren düzenlemelerden birisi olan Vergi Usul
Kanunu’nda ön muhasebe işlemleri açısından önem taşıyan belgeler; fatura, irsaliye, perakende satış belgesi, gider pusulası, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu ve ücret bordrosudur.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 84. maddesi muhtasar beyannameyi, “işverenler veya
vergi tevkifatı yapan diğer kimseler tarafından kesilen vergilerin matrahları ile birlikte, toplu olarak vergi dairesine bildirilmesinde kullanılan beyanname” olarak tanımlamaktadır.

Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar ile kazancı basit usulde tespit edilenler ve defter
tutmak zorunda olan çiftçiler gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden satın aldıkları malların bedelini ödedikleri sırada iki nüsha makbuz tanzim etmeye ve bunlardan birini imzalayarak satıcı çiftçiye vermeye ve diğerini ona imzalatarak almaya mecburdurlar. Mal tüccar veya çiftçi adına bir adamı veya mutavassıt tarafından alındığı takdirde makbuz bunlar tarafından tanzim ve imza olunur. Çiftçiden avans üzerine yapılan mübayaalarda, makbuz, malın teslimi sırasında verilir. Müstahsil makbuzunun tüccar veya alıcı çiftçi nezdinde kalan nüshası fatura yerine geçer.

VUK.’nun 229. maddesi faturayı, “satılan emtia veya yapılan iş karşılığında müşterinin borçlandığı meblağı göstermek üzere emtiayı satan veya işi yapan tüccar tarafından müşteriye verilen ticari vesika” olarak tanımlamaktadır.

Yatırımlar işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamaya yönelik olarak yapılır.
İşletme faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla yararlanılan bir binanın satın alınması ya da inşa ettirilmesi, makine, demirbaş eşya, taşıt aracı gibi duran varlıklara yapılan yatırımlar, haklar, araştırma - geliştirme giderleri, vb. bu kapsamdaki işlemlere birkaç örnektir. İşletmenin başka bir işletmeye ortak olması, onların hisse senetlerini satın alması gibi uygulamalar da bu kapsamdadır.