Stoklar, işletmenin satmak, üretmek veya diğer işletme ihtiyaçlarında kullanmak
üzere elinde bulundurduğu varlıklardır.

Üretim işletmelerinde stok unsurları, üretimde kullanılacak hammadde (ilk madde) ve malzemeler olabileceği gibi, üretimi devam eden yarı mamul veya üretimi tamamlanmış mamullerdir. Ticaret işletmelerinde ise alım satıma konu olan ticari mallar ana stok kalemini oluşturmaktadır. 

Hizmet soyut bir kavram olduğu için stoklanamaz. Bu nedenle hizmet işletmelerinde stok bulunmamaktadır. 

Tekdüzen Hesap Planına (THP) göre stoklar dönen varlıklar içinde yer almaktadır. 

Dönen varlıklar en çok bir yıl veya normal faaliyet süresi içinde paraya çevrilebilecek değerlerdir.

150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı: İşletmelerin üretimde veya diğer faaliyetlerinde kullanmak üzere aldığı hammadde (ilk madde), yardımcı madde, işletme malzemesi ve diğer malzemelerin izlendiği hesaptır. 

İlk madde, mamulün içinde yoğun olarak bulunan, mamulün esas yapısını oluşturan maddelerdir. Örneğin, ekmek üretiminde kullanılan un ilk maddedir. Yardımcı madde, mamulün içinde ilk maddeye göre daha az bulunan fakat belli oranda mamulün oluşumuna katkı sağlayan maddelerdir.

151 Yarı Mamuller - Üretim Hesabı: Henüz tam olarak mamul haline gelmemiş ancak direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim giderlerinden belli oranlarda pay almış, üretim aşamasındaki yarı mamullerin izlendiği hesaptır.

151 Yarı Mamuller - Üretim Hesabı yalnızca üretim işletmelerinde kullanılan hesaptır. 

152 Mamuller Hesabında üretim işletmelerinin üretim süreci sonunda elde edilen ve satışa hazır hale gelen mamullerin izlendiği hesaptır.

Ticaret işletmeleri, normal alım satıma konu olan malları 153 Ticari Mallar hesabında izlemektedir. 

Stoklar grubundaki ana hesaplara bağlı olarak bilgisayar ortamında oluşturulan ve stoklara ait özelliklerin belirtildiği sanal stok hesaplarına stok kartı denir.

Mal ve para döngüsünde satıcı, işletme ve alıcı olmak üzere üç taraf bulunmaktadır. 

Her bir stok kartı için KDV, ÖTV, tevkifat ve iskonto oranları, kritik stok seviyeleri gibi birçok bilgi izlenebildiği modül stok yönetimi modülüdür. 

Stok yönetimi modülünde iş akışı Stok Kartı, Hizmet Kartları, Depo Kartları, Alım İrsaliyeleri, Satış İrsaliyeleri, Depo Transfer İşlemleri, Stok Hareketleri İşlemleri şeklindedir

Stok yönetim modülünde stoktaki mal maliyeti, satılan mal maliyeti ve fatura maliyetleri listeleri alınabilir.

Satın alma modülü işletmelerin satın alma sürecinde ihtiyaçlarını tespit etme, farklı merkezlerden gelen talepleri değerlendirme, planlama, kaynaklarını verimli kullanma ve diğer aşamalarında etkin rol oynamaktadır. 

Verilen siparişler teslim edilen miktarlar ile karşılaştırılarak açık kalan ve kapanan siparişlerin müşteri bazında miktar ve vade ile birlikte takip edilebilen rapor tedarikçi performans durum raporudur. Bu rapor satın alma yönetim modülünden elde edilmektedir. 

Mal hareketleri işlem basamakları; sipariş verme, tesellüm, borçlanma-ödeme, depolama ve satış dağıtımdır. 

Sipariş, bir şeyin getirilmesini istemek, ısmarlamaktır. Satın alma ise bir mal veya hizmetin bir işletme, kişi ya da kurum tarafından tedarik edilmesidir.

Stokların tesellümü sipariş edilen mal veya malzemelerin işletmeye kabulü
aşamasında siparişlerin noksansız ve belgelerinin tam olup olmaması ve sipariş
edilen nitelikte olup olmadığının kontrolüdür.

Borçluluk durumu ikili anlaşmaya bağlı olarak belli bir vadeye kadar ertelenebildiği veresiyeli işlemlerin izlendiği alıcılar ve satıcılar hesaplarına “cari hesaplar” denir.

İşletmenin borçlanmalarının senetsiz olma durumunda Satıcılar hesabında, senetli olması durumunda ise Borç Senetleri hesabında izlenmektedir. 

İdeal stoklama (depolama) seviyesinin altı stoksuzluk maliyetlerini doğurur, bu seviyenin aşılması ise stoklama maliyetlerini arttırır.

Depolama işleminden sonra ticari işletmeler için satış işlemi gelirken, üretim işletmeleri için üretime ilk madde malzeme sevketme aşaması gelir.

Sipariş verme aşaması, işletmenin üretim veya satış hacmine göre dönemsel ihtiyacı olan malların/malzemelerin tedarik edilmesi için sorumlu kişilerce alınan satın alma kararı aşamasıdır.

İşletme sipariş verme aşamasında şu noktalara dikkat etmelidir:

• Siparişin hazırlanma süresi,
• Siparişin teslimine kadar yolda geçecek süre,
• Sipariş işletmeye ulaşıncaya kadar işletmenin mal/malzeme ihtiyacı

Stok bulundurma maliyetleri:
• Sermaye maliyeti,
• Depolama giderleri; kira, amortisman, bakım, ısıtma, soğutma, vb.
• Stok hizmet giderleri; istifleme, paketleme, yükleme, boşaltma, vb.
• Sigorta giderleri,
• Stok tutma riski; bozulma, modanın değişmesi, fiyat düşmesi, vb.
• Çalınma ve kaza nedeniyle uğranılan kayıp ve zararlardır. 

Stok bulundurmamanın maliyeti:
• Yeterli mal/malzeme/mamul stoku bulunmaması nedeniyle kârlı satış fırsatlarının kaçırılması,
• Hammadde yetersizliği sebebiyle üretimin kesintiye uğramasından kaynaklanan zararlar,
• Müşteri siparişinin zamanında yerine getirilememesi nedeniyle karşılaşılan
tazminat ve zararlar,
• Müşterilerin güveninin yitirilmesidir. 

Uygulama yazılımında satın alma/sipariş süreci üç aşamada gerçekleşmektedir. Bunlar;
• Satın alma talebi,
• Satın alma teklifi,
• Satın alma siparişidir. 

Sipariş için bir miktar ön ödeme yapılmışsa bu tutar işletme için bir alacak niteliğinde olmakla birlikte, stoklar kapsamında kayda alınır. Bu amaçla muhasebede kullanılacak hesap; “159 Verilen Sipariş Avansları” hesabıdır

Sevk irsaliyesi, hem malın nereye gittiğini hem de teslim alınacak mal cinsi ve özelliklerini gösteren bir taşıma belgesidir.

Depolama, satmak amacıyla teslim alınan malların ya da üretim de kullanılacak malzemelerin veya üretimi tamamlanmış, dağıtımı beklenen mamullerin işletmede uygun koşullarda belli bir süre tutulduğu aşamadır.

Malın depolanmasında depolanma seviyesini belirleyen faktörler şunlardır: 

• Malın dayanıklılığı,
• Mala olan talep,
• Ambar kapasitesi,
• Tedarikçiler ile kurulmuş olan bağ ve teslim süreleri gibi faktörlerdir. 

Stok (mal) hareketlerinin muhasebe sistemi içinde izlenebilmesi için iki kayıt yönteminden biri uygulanır. Bunlar; aralıklı envanter ve devamlı (sürekli) envanter yöntemleridir.

Stok maliyeti ve satışların maliyeti ancak belli aralıklarla (aylık, yıllık) yapılacak stok sayım ve değerlemesi sonucunda tespit edilebildiği yöntem aralıklı envanter yöntemidir. 

Mal çeşidinin çok, birim fiyatların küçük olduğu işletmelerde aralıklı envanter yöntemi kullanılmaktadır. 

Devamlı envanter yönteminde her satış işleminde birim satış maliyeti ve satış kârlılığı izlenebilmektedir. 

İşletmelerde yaygın
kullanılan ve vergi mevzuatında da yer alan stok değerleme yöntemleri şunlardır;
• Gerçek Maliyet Yöntemi
• İlk Giren İlk Çıkar Yöntemi (FIFO)
• Son Giren İlk Çıkar Yöntemi (LIFO)
• Ortalama Maliyet Yöntemidir. 

Muhasebe standartları kapsamında, soruda verilen değerleme yöntemlerinden farklı olarak; gerçeğe uygun değer, cari maliyet, net gerçekleşebilir değer, kullanım değeri gibi yöntemler de önerilmektedir.

İşletme stok değerleme yöntemini seçerken, malın dayanıklı olup olmaması, vergi avantajı sağlayıp sağlamaması ve malın birim maliyetinin hesaplanabilir olup olmaması faktörlerini göz önünde bulundurmaktadır. 

Stok durum tablosu, stokların dağıtımlar sonucunda nerelerde ve ne miktarda olduğunu gösteren miktarsal gösteren tablodur. 

Satış, satın alma sürecinden başlayarak malların/mamullerin satışa hazır hale getirilmesi ve bu arada katlanılan tüm giderlerin üzerine kâr payı da eklenerek, son tüketiciye teslim edilmesi işlemleridir.

Proforma fatura stok yönetimi modülünden elde edilebilmektedir. 

Ön muhasebe kapsamında genel olarak ticari işletmelerdeki stok (mal) akışları esas alınarak yapılan açıklamalara göre stok döngüsünün iki yönü bulunmaktadır. Bunlar; tedarikçiden (satıcıdan) işletmeye, işletmeden tüketiciye (müşteriye) doğru mal akışı ve bunun karşılığında müşteriden işletmeye işletmeden de satıcıya doğru para akışıdır.

Stok döngüsündeki işlem adımlarında hem satın alma sürecinin kesinleştiği hem de ödeme yükümlülüğünün doğduğu aşama teslim alma aşamasıdır.