Ticari işletmelerin ana gelir kaynağı, faaliyet konusunu oluşturan mal ve/veya hizmet satışlarıdır.

Kredili satış, işletmenin satış tutarına karşılık belli bir süre sonra tahsilat yapma hakkını ifade eder.

Hasılat döngüsünde; mal/hizmet satış talebi (müşteri siparişi) alınır, dağıtım gerçekleştirilir, mal teslim edilir/hizmet ifa edilir, satış faturası düzenle-nir, alacak hakkı doğar, tahsilat gerçekleştirilir.

Alacaklardan tahsilat kasaya nakit girişi şeklinde, banka hesabına havale/EFT şeklinde veya çek alınması şeklinde olabilir.

Satış yapılmak suretiyle işletmenin gelirlerinde artış olurken stoklarında (mal verilmesi ya da üretim yapılması gibi) azalış olur. Aynı zamanda kasa, banka, cari hesap, çek ve senet şeklindeki diğer varlık unsurlarında artış söz konusudur. Bu değişimlerin anlık izlenmesi, satış ve tahsilat sürecinin hızlandırılması ve senetli alacakların etkin kullanımı dönem kârının artırılmasına katkı sağlar.

Alacak, belli bir tutarı belli bir süre sonra karşı taraftan isteme hakkı olarak tanımlanabilir.

Alacakları zaman, konu ve güvence bakımından sınıflandırmak mümkündür. Buna göre kısa ve uzun vadeli alacaklar, ticari ve diğer alacaklar, senetsiz ve senetli alacaklar ayrımı yapılabilir.

Uygulamadaki hesap planında alacakların izleneceği ana hesaplar, önce bir yıla kadar tahsili beklenen (kısa vadeli) ve bir yıldan sonra tahsil edilecek (uzun vadeli) alacaklar şeklinde, sonra da her iki grupta “ticari alacaklar” ve “diğer alacaklar” şeklinde sınıflandırılmıştır.

Müşteriden alacak doğduğunda bu hesaplara borç kaydı; alacak tahsil edildiğinde, devredildiğinde (ciro) ya da iptal edildiğinde (vazgeçildiğinde) aynı hesaba alacak kaydı yapılarak izlenir. Ana hesap şeklinde çalıştırılan bu hesaplara bağlı olarak gerekli ayrıntıda yardımcı (alt) hesaplar eklenebilir.

Ticari anlamda senet, mal/hizmet tutarının peşin ödenmeyip gelecekte ödenmesi için düzenlenen bir belgedir.

Ticari ilişkilerde senetlerden kısa vadeli kredi, ispat ve teminat aracı olarak yararlanılmaktadır.

Alacak Senetleri hesabında yalnızca senede bağlı ticari alacaklar (bono ve poliçe) izlenmektedir.

Basit senet olan bononun tarafları şunlardır:

1) Borçlu taraf (Muhatap), senet bedelini ödeyecek olan kişi/kurum.

2) Alacaklı taraf (Lehtar), senet bedelini tahsil edecek kişi/kurum.

• Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçeden başka bir dilde yazılmış ise o dilde bono karşılığı olarak kullanılan kelime,

• Kayıtsız ve şartsız belirli meblağı ödemek vaadi,

• Vade,

• Ödeme yeri,

• Kime ve kimin emrine ödenecek ise onun adı ve soyadı,

• Düzenlenme tarihi ve yeri,

• Düzenleyenin imzası.

Senetler vadesinden önce tahsil edilebilir (senet iskontosu), vadesinde tahsil edilemeyen senetler şüpheli alacak durumuna düşer ve önce protesto işlemine daha sonra da kanuni takibe konu olur.

Burada amaç ilgili varlığın/borcun fiziki durumunu belirlemektir. Böylece ilgili unsurun nerede bulunduğu (kasa, banka) belirlenir, ayrıca bunula ilgili işlem aşaması (tahsil, teminat, vs) izlenebilir.

Giriş- İşlem Bordrosu Ciro- İşlem Bordrosu Teminata Çıkış- İşlem Bordrosu Tahsilata Çıkış- İşlem Bordrosu İade Edildi- İşlem Bordrosu Kayıp- İşlem Bordrosu Protestolu- İşlem Bordrosu İade Alındı- İşlem Bordrosu İcraya Verildi- İşlem Bordrosu Bankadan Tahsil Edildi- İşlem Bordrosu Kasadan Tahsil Edildi- İşlem Bordrosu Kasa Transferi- İşlem Bordrosu Cirodan İade Alındı

Müşteri borcunu çeşitli yollarla ödeyebilir. Bunlar nakit ödeme, kredi kartı kullanımı, çek verilmesi, banka havalesi gibi likiditesi yüksek varlıklarla olabilir.

Ticari işletmeler, satın aldıkları mal veya hizmetlerin karşılığında satıcılara borçlanırlar. Bu gibi durumlarda bazen müşterilerinden alacaklarını devretmek suretiyle satıcılara olan borçlarını takas edebilirler. Alacakların devredilebileceği iki finansal varlık vardır. Bunlar çek ve senettir. Her iki finansal varlık için de bu işleme ciro denir.

Borç ilişkisinde alacağını tahsil edemeyen alacaklı, elindeki senede istinaden borçluyu mahkemeye vererek icra takibi başlatabilir. İcra yoluyla borçlunun taşınır ve taşınmaz malvarlıkları üzerine kanun zoruyla el konulmasını ve bunların satılarak paraya çevrilmek suretiyle alacağın tahsilinin düzenlenmesi sağlanır. Protesto edilmesine rağmen belli bir sürede borçlunun ödeme yapmaması durumunda icra takibi başlatılabilir.