aof.sorular.net
Orhon Türkçesi
ORHON TÜRKÇESİ Dersi ORHUN TÜRKÇESİ GRAMERİ-II İSİM-ZAMİR-ZARF SONTAKI-BAĞLAÇ-EDAT soru cevapları
ORHON TÜRKÇESİ Dersi ORHUN TÜRKÇESİ GRAMERİ-II İSİM-ZAMİR-ZARF SONTAKI-BAĞLAÇ-EDAT soru cevapları:
Toplam 96 Soru & Cevap#1
SORU: Orhun Türkçesindeki yön gösterme (direktif) ekleri nelerdir?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki yön gösterme (direktif) ekleri +gArU, +?ArU, +ArU ve +rA ekleridir.
#2
SORU: Orhun Türkçesine ait keli?ünüm ‘gelinlerim’ sözcüğünde hangi sözcük gövdesine hangi çokluk eki getirilmiştir?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait keli?ünüm ‘gelinlerim’ sözcüğünde kelin ‘gelin’ isim gövdesine +gün çokluk eki getirilmiştir.
#3
SORU: Orhun Türkçesinde iyelik ekli gövdeler üzerine gelen belirtme (yükleme, akuzatif) eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde iyelik ekli gövdeler üzerine gelen belirtme (yükleme, akuzatif) eki +(I)n ekidir.
#4
SORU: Orhun Türkçesinde yalın hâldeki isimler üzerine gelen belirtme (yükleme, akuzatif) eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde yalın hâldeki isimler üzerine gelen belirtme (yükleme, akuzatif) eki +(X)g ekidir.
#5
SORU: Orhun Türkçesine ait oglanım ‘oğullarım’ sözcüğündeki çokluk eki nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait og(u)l+an+ım ‘oğullarım’ sözcüğündeki çokluk eki +an ekidir.
#6
SORU: Orhun Türkçesinde ‘10.000’ sayısı için kullanılan sözcük nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde ‘10.000’ sayısı için kullanılan sözcük ‘tümen’ sözcüğüdür.
#7
SORU: Orhun Türkçesinde tamlayan (ilgi, genitif) ekinin ünsüzle biten kelimelere +I?, ünlüyle biten kelimelere +nI? biçiminde gelmesi hangi lehçe grubuyla paralellik göstermektedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde tamlayan (ilgi, genitif) ekinin ünsüzle biten kelimelere +I?, ünlüyle biten kelimelere +nI? biçiminde gelmesi Oğuz lehçesiyle paralellik göstermektedir. Ek diğer Türk lehçelerinde ünsüzle biten kelimelere de +nI? olarak eklenmektedir.
#8
SORU: Orhun Türkçesinde +(X)t çokluk ekinin /n/ ile biten isimlere ulandığı birkaç örnek verir misiniz?
CEVAP: Orhun Türkçesinde +(X)t çokluk ekinin /n/ ile biten isimlere ulandığı tigit ‘prensler’ < tigin ‘prens’ ve tarkat ‘tarkanlar’ < tarkan ‘bir unvan’ örneklerini bulmak mümkündür.
#9
SORU: Orhun Türkçesinde düzlük-yuvarlaklık uyumuna girmeyen iyelik eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde düzlük-yuvarlaklık uyumuna girmeyen iyelik eki, 3. tekil ve çoğul kişi iyelik eki olarak kullanılan +(s)I ekidir. Ekin yalnızca düz ünlülü biçimleri vardır.
#10
SORU: Orhun Türkçesinde 1. tekil kişi iyelik ekinden sonra ulanan yön gösterme (direktif) eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde 1. tekil kişi iyelik ekinden sonra ulanan yön gösterme (direktif) eki +ArU ekidir.
#11
SORU: Orhun Türkçesinde belirtme (yükleme, akuzatif) durumu kaç çeşittir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde belirtme (yükleme, akuzatif) durumu +(X)g, +(I)n, +nI olmak üzere üç çeşittir.
#12
SORU: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcüğü bağlayan +lI … +lI ekine bir durum eki gelmesi gerektiğinde ne olur?
CEVAP: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcüğü bağlayan +lI … +lI ekine bir durum eki gelmesi gerektiğinde, bu durum eki yalnızca ikinci ismin üzerine eklenir.
#13
SORU: Orhun Türkçesinde düzlük-yuvarlaklık uyumuna giren iyelik ekleri hangileridir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde düzlük-yuvarlaklık uyumuna giren iyelik ekleri, 2. tekil ve çoğul kişi iyelik ekleridir.
#14
SORU: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcük hangi ek ile bağlanır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcük +lI … +lI eki ile bağlanır.
#15
SORU: Orhun Türkçesinde yönelme (verme-bulunma, datif) durumu kaç çeşittir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde yönelme (verme-bulunma, datif) durumu +kA, +?A, +A olmak üzere üç çeşittir.
#16
SORU: Orhun Türkçesinde kişi ve akrabalık isimlerinde görülen çokluk eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde kişi ve akrabalık isimlerinde görülen çokluk eki +lAr ekidir.
#17
SORU: Orhun Türkçesindeki çokluk (topluluk) ekleri nelerdir?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki çokluk (topluluk) ekleri +lAr, +gUn, +An, +(X)t’tır.
#18
SORU: Orhun Türkçesinde 18 sayısı nasıl ifade edilmektedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde 18 sayısı ‘sekiz yegirmi’ şeklinde ifade edilmektedir.
#19
SORU: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcüğün +lI … +lI ekiyle bağlandığı birkaç örnek verebilir misiniz?
CEVAP: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcüğün +lI … +lI ekiyle bağlandığı tün+li kün+li ‘gece ve gündüz’ ve beg+li bodun+lı+g ‘beyleri ve boyları’ örneklerini bulmak mümkündür.
#20
SORU: Orhun Türkçesinde tamlayan (ilgi, genitif) eki ünlüyle ve ünsüzle biten sözcüklere ne şekilde gelmektedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde tamlayan (ilgi, genitif) eki ünsüzle biten kelimelere +I?, ünlüyle biten kelimelere +nI? biçiminde gelmektedir.
#21
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘ö?dün kagangaru sü yorılım ‘ = ‘(biz) doğuya, Hakan’a doğru orduyla yürüyelim’ cümlesinde hangi sözcük yer zarfıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait ö?dün kagangaru sü yorılım ‘(biz) doğuya, Hakan’a doğru orduyla yürüyelim’ cümlesinde+dün ekiyle türemiş ö?+dün sözcüğü bir yer zarfıdır.
#22
SORU: Orhun Türkçesinde yalın durum nasıldır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde yalın durum eksizdir. Gövde ile bir ve aynıdır.
#23
SORU: Orhun Türkçesinde olağan yönelme (verme-bulunma, datif) durumu eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde olağan yönelme (vermebulunma, datif) durumu eki +kA ekidir. Yönelme durumu çoğunlukla bu ekle yapılır.
#24
SORU: Orhun Türkçesinde bulunma-çıkma durumu eki hangi seslerden sonra +tA biçiminde gelmektedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde bulunma-çıkma durumu eki /r, l, n/ seslerinden sonra +tA biçiminde gelmektedir.
#25
SORU: Orhun Türkçesinde yalın durumdaki isim gövdelerine ulanan yön gösterme (direktif) eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde yalın durumdaki isim gövdelerine ulanan yön gösterme (direktif) eki +gArU ekidir.
#26
SORU: Orhun Türkçesinde +A yönelme durum eki hangi durumlarda kullanılmaktadır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde +A yönelme durum eki kimi zaman teklik 1. ve 2. kişi iyelik eklerinden sonra kullanılmaktadır.
#27
SORU: Orhun Türkçesinde ses uyumları açısından tamlayan (ilgi, genitif) ekinin durumu nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde tamlayan (ilgi, genitif) eki kalınlık-incelik uyumuna uymakta; ancak düzlükyuvarlaklık uyumuna girmemektedir.
#28
SORU: Orhun Türkçesinde +(X)t çokluk eki -n ile biten isimlere ulandığında ne olur?
CEVAP: Orhun Türkçesinde +(X)t çokluk eki /n/ ile biten isimlere ulandığında /n/ sesi düşer.
#29
SORU: Orhun yazıtlarında 30’dan sonraki sayılar hangi sözcük kullanılarak yapılmaktadır?
CEVAP: Orhun yazıtlarında 30’dan sonraki sayılar, sayı adından sonra ‘artukı’ sözcüğünün kullanılmasıyla yapılmaktadır: otuz artukı sekiz = 38.
#30
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘inim köl tegin birle sözleşdimiz’ = ‘erkek kardeşim Prens Köl ile konuştuk’ cümlesinde hangi sözcük sontakıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait inim köl tegin birle sözleşdimiz’ = ‘erkek kardeşim Prens Köl ile konuştuk’ cümlesinde ‘birle’ sözcüğü sontakıdır.
#31
SORU: Orhun Türkçesinde üçüncü tekil kişi iyelik ekinden sonra gelen yönelme (verme-bulunma, datif) durumu eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde üçüncü tekil kişi iyelik ekinden sonra gelen yönelme (verme-bulunma, datif) durumu eki +?A ekidir.
#32
SORU: Orhun Türkçesinde 3. tekil kişi iyelik ekinden sonra ulanan yön gösterme (direktif) eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde 3. tekil kişi iyelik ekinden sonra ulanan yön gösterme (direktif) eki +?ArU ekidir.
#33
SORU: Orhun Türkçesindeki ‘bir yegirmi’ sayı sözcüğünün karşılığı hangi sayıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki ‘bir yegirmi’ sayı sözcüğünün karşılığı ‘11’ sayısıdır.
#34
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘taşra yorıyur tiyin kü eşidip …’ = ‘dışarıya gidiyor diye haber alıp...’ cümlesinde hangi durum eki kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait taş+ra yorıyur tiyin kü eşidip …“dışarıya gidiyor diye haber alıp...’ cümlesindeki taş+ra sözcüğünde +ra yön gösterme (direktif) eki kullanılmıştır.
#35
SORU: Orhun Türkçesinde miktar zarfı olarak kullanılan sözcükler hangileridir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde miktar zarfı olarak ança ‘o kadar, onca’, kop ‘hep, tümüyle’, bunça ‘bu kadar, bunca’, sansız ‘sayısız’, üküş ‘çok’, antag ‘o kadar’, ne? ‘hiç’, idi ‘hiç’, kalısız ‘eksiksiz, pek çok’, kergeksiz ‘gereğinden çok’, nençe ‘nice, ne çok’ sözcükleri kullanılır.
#36
SORU: Orhun Türkçesine ait toruk bukalı semiz bukalı ‘zayıf boğalar ve semiz boğalar’ öbeğinde hangi durum eki kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait toruk buka+lı semiz buka+lı ‘zayıf boğalar ve semiz boğalar’ öbeğinde +lı…+lı birliktelik (bağlama) durum eki kullanılmıştır.
#37
SORU: Orhun Türkçesindeki pekiştirme edatı nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde pekiştirme edatı ok/ök sözcüğüdür.
#38
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘kaganı ölti, buyrukı begleri yeme ölti’ = ‘Hakanları öldü, kumandanları, beyleri de öldü’ cümlesinde hangi sontakı kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait kaganı ölti, buyrukı begleri yeme ölti ‘Hakanları öldü, kumandanları, beyleri de öldü’ cümlesinde ‘yeme’ sontakısı kullanılmıştır.
#39
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘ol yılkıg alıp igittim’ = ‘o at sürülerini alıp besledim’ cümlesinde hangi belirtme durum eki kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait ol yılkı+g alıp igittim ‘o at sürülerini alıp besledim’ cümlesinde yalın adlardan sonra gelen +g belirtme durum eki kullanılmıştır.
#40
SORU: Orhun Türkçesinde kişi zamirlerinde b- > m- değişiminin yazıtlara göre durumu nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde Tonyukuk yazıtında b-’li biçimler, Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtlarında ise m-’li şekil kullanılmıştır.
#41
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘kışın kıtan tapa süledim’ = ‘kışın Hıtay’a doğru sefer ettim’ cümlesinde hangi sözcük zaman zarfıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait kışın kıtan tapa süledim ‘kışın Hıtay’a doğru sefer ettim’ cümlesinde kışın ‘kışın’ sözcüğü bir zaman zarfıdır.
#42
SORU: Orhun Türkçesine ait kan+ı+n öltürdümüz ‘kağanlarını öldürdük’ cümlesinde hangi durum ekleri kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait kan+ı+n öltürdümüz ‘kağanlarını öldürdük’ cümlesinde +ı 3.tekil/çoğul kişi iyelik eki ve +n iyelik eklerinden sonra gelen belirtme durumu eki kullanılmıştır.
#43
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘il tutsıkı?ın bunta urtum’ = ‘(senin) devlet tutacağını buraya kazıdım’ cümlesinde geçen iyelik eki hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait il tutsıkı?ın bunta urtum ‘(senin) devlet tutacağını buraya kazıdım’ cümlesinde geçen iyelik eki, tut-sık+ı?+ın sözcüğündeki +ı? ikinci tekil kişi iyelik ekidir.
#44
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘edgüti eşid katıgdı tı?la’ = ‘iyice işit, sıkıca dinle’ cümlesinde hangi sözcükler tarz zarfıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait edgüti eşid katıgdı tı?la ‘iyice işit, sıkıca dinle’ cümlesinde edgü+ti ve katıg+dı sözcükleri tarz zarfıdır.
#45
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘birye tabgaçıg ö?re kıtañıg yırya oguzug üküş ök ölürti’ = ‘güneyde Çinlileri, doğuda Kıtayları, kuzeyde Oğuzları pek çok öldürdü” cümlesinde pekiştirme edatı hangi sözcüktür?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait ‘birye tabgaçıg ö?re kıtañıg yırya oguzug üküş ök ölürti’ = ‘güneyde Çinlileri, doğuda Kıtayları, kuzeyde Oğuzları pek çok öldürdü” cümlesinde pekiştirme edatı ‘ök’ sözcüğüdür.
#46
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘altun kümüş kergeksiz kelürti’ = ‘altın (ve) gümüş, gereğinden çok getirdi’ cümlesinde hangi sözcük miktar zarfıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait altun kümüş kergeksiz kelürti ‘altın (ve) gümüş, gereğinden çok getirdi’ cümlesinde ‘kergeksiz’ sözcüğü bir miktar zarfıdır.
#47
SORU: Orhun Türkçesinde topluluk sayıları hangi ekle yapılır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde topluluk sayıları +AgU(n) eki ile yapılır.
#48
SORU: Orhun Türkçesinde hangi sözcükler tarz zarfı olarak kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde +çA eşitlik durumu ekini almış ança ‘öyle, öylece’, +DI ekini almış edgüti ‘iyice’, katıgdı ‘iyice, sıkıca’, yegdi ‘daha iyi’ ve +(X)n araç durum ekini almış yadagın ‘yayan, yaya olarak’ gibi sözcükler tarz zarfı olarak kullanılmıştır.
#49
SORU: Orhun Türkçesindeki yan cümle bağlaçları nelerdir?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki yan cümle bağlaçları ‘tiyin’ ve ‘tip’ sözcükleridir.
#50
SORU: Orhun Türkçesinde bağlaç olarak kullanılan sözcükler nelerdir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde bağlaç olarak azu ‘veya, yoksa, yahut’, takı ‘ve, dahi’, ulayu ‘ve’, yeme ‘ve, dahi, … da’, yan cümle bağlacı olarak tiyin ‘diye, için’ ve tip ‘diye’ sözleri kullanılır.
#51
SORU: Orhun Türkçesinde ‘katlama sayıları’ yapılmasını sağlayan sözcükler nelerdir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde ‘katlama sayıları’ yapılmasını sağlayan sözcükler ‘kata’ ve ‘yolı’dır.
#52
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘anta kisre inisi eçisin teg kılınmaduk erinç’ = ‘ondan sonra erkek kardeşleri ağabeyleri gibi yaratılmamış şüphesiz’ cümlesinde ‘teg’ sontakısı hangi ad durum ekiyle birlikte kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait anta kisre inisi eçisin teg kılınmaduk erinç ‘ondan sonra erkek kardeşleri ağabeyleri gibi yaratılmamış şüphesiz’ cümlesinde ‘teg’ sontakısı, kendisinden önce gelen eçi+si+n sözcüğünün sonunda yer alan +n belirtme durumu ekiyle birlikte kullanılmıştır.
#53
SORU: Orhun Türkçesindeki ‘bu’ ve ‘ol’ işaret zamirlerinin işlevi nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki ‘bu’ ve ‘ol’ işaret zamirleri, cümle içinde yer alışlarına göre işaret zamiri, işaret sıfatı ve yüklem bağlayıcı olurlar.
#54
SORU: Orhun Türkçesinde hangi sözcükler zaman zarfı olarak kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde kün ‘gün’, tün ‘gece’, küntüz ‘gündüz’, amtı ‘şimdi’ ve araç durumu ekini almış kışın, yazın ‘ilkbaharda’, yayın ‘yazın’, küzün ‘güzün’ gibi sözcükler zaman zarfı olarak kullanılmıştır.
#55
SORU: Orhun Türkçesinde kaç işaret zamiri vardır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde iki işaret zamiri vardır: bu, ol.
#56
SORU: Orhun Türkçesinde pekiştirme edatı ok/ök ünlüyle biten bir sözcüğe eklendiğinde ne olur?
CEVAP: Orhun Türkçesinde pekiştirme edatı ok/ök ünlü ile biten bir sözcüğe ulandığında ok/ök edatının başındaki ünlü düşer: ölürteçi-k.
#57
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘üze kök te?ri asra yagız yer kılındukta’ = ‘yukarıda mavi gök, aşağıda kara toprak yaratıldığında …’ cümlesinde +A ekiyle türetilmiş olan yer zarfı hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait üze kök te?ri asra yagız yer kılındukta ‘yukarıda mavi gök, aşağıda kara toprak yaratıldığında …’ cümlesinde +A ekiyle türetilmiş olan yer zarfı üz+e sözcüğüdür.
#58
SORU: Orhun Türkçesinde ‘ikinci’ anlamındaki sıra sayısı hangi ekle yapılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde ‘ikinci’ anlamındaki sıra sayısı +nti ekiyle yapılmıştır.
#59
SORU: Orhun Türkçesindeki ‘bir tümen artukı yeti bi?’ ifadesi hangi sayıya karºılık gelmektedir?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki ‘bir tümen artukı yeti bi?’ ifadesi ‘bir tümen = 10 bin’ + ‘yeti bi? = 7 bin’ sayılarının toplamı olan 17 bin sayısına karşılık gelmektedir.
#60
SORU: Orhun Türkçesinde ‘birinci’ ve ‘ikinci’ dışındaki sıra sayıları hangi ekle yapılmaktadır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde ‘birinci’ ve ‘ikinci’ dışındaki sıra sayıları +(X)nç ekiyle yapılmaktadır.
#61
SORU: Orhun Türkçesinde kişi zamirlerinde görülen b- > m- değişiminin durumu zamirler dışındaki sözcüklerde nasıldır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde “sıkıntı” anlamındaki sözcük, KT’de bu? şeklinde, aynı sözcüğün ek almış şekilleri BK’de bu?sız ‘dertsiz’, T’de bu?ad- ‘bunalmak’ olarak geçmektedir. Yine ‘binmek’, ‘bin (1000)’ ve ‘ebedi’ anlamlarındaki sözcükler üç büyük yazıtta da b-’lidir: bin-; bi?; be?gü.
#62
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘temir kapıgka tegi süledim’ = ‘Demir Kapı’ya kadar asker sevk ettim’ cümlesinde ‘tegi’ edatıyla birlikte hangi durum eki kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait temir kapıgka tegi süledim ‘Demir Kapı’ya kadar asker sevk ettim’ cümlesinde ‘tegi’ edatıyla birlikte +ka yönelme durum eki kullanılmıştır.
#63
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘usın sü?ügün açdımız’ = ‘uykularını mızrakla açtık’ cümlesinde araç ekini almış sözcük hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait usın sü?ügün açdımız ‘uykularını mızrak ile açtık’ cümlesinde araç ekini almış sözcük sü?üg+ün ‘mızrak ile’ sözcüğüdür.
#64
SORU: Orhun Türkçesinde yönelme durumuyla kullanılan sontakı hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde yönelme durumuyla kullanılan sontakı tegi sözcüğüdür.
#65
SORU: Orhun Türkçesindeki kişi zamirlerinde b- > m- değişimi neden olmaktadır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde b- ile başlayan sözcüklerde genizsi bir ses olan /n/ ve /?/ bulunması, söz başında b- > m- değişimine neden olmaktadır.
#66
SORU: Orhun Türkçesinde yalın durumla kullanılan sontakılar hangileridir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde yalın durumla kullanılan sontakılar ara, birle, kudı, sayu, tapa, teg, üçün, üze olarak sıralanabilir.
#67
SORU: Orhun Türkçesinde hangi sontakılar kullanılır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde ara ‘arasında’, birle ‘ile, ile birlikte’, sayu ‘her’, kisre ‘sonra’, kudı ‘aşağı, (bir ırmağın aşağı mecrası) boyunca’, teg ‘gibi’, ötrü ‘sonra’, tapa ‘-a doğru, yönünde’, üçün ‘için’, üze ‘üzerine, üzerinde’, tegi ‘kadar’, adın ‘başka’, ö?i ‘ayrı, başka’ gibi sontakılar kullanılır.
#68
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘yeme tarkınç ol’ = ‘yine daralmıştır (huzursuzdur)’ cümlesindeki ‘ol’ sözcüğünün işlevi nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait yeme tarkınç ol ‘yine daralmıştır (huzursuzdur)’ cümlesindeki ol işaret zamirinin ek eylemin geniş zaman çekiminde 3. tekil kişi eki işleyişinde olduğu görülmektedir.
#69
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘ilgerü şantu? yazıka tegi süledim’ = ‘doğuda Şantung ovasına kadar sefer ettim’ cümlesinde ‘tegi’ sontakısı hangi ad durum ekiyle birlikte kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait ilgerü şantu? yazıka tegi süledim ‘doğuda Şantung ovasına kadar sefer ettim’ cümlesinde ‘tegi’ sontakısı +ka yönelme durum ekiyle birlikte kullanılmıştır.
#70
SORU: Orhun Türkçesine ait atıg ıka bayu ertimiz ‘atları ağaçlara bağlıyorduk’ cümlesinde hangi durum ekleri kullanılmıştır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait at+ıg ı+ka bayu ertimiz ‘atları ağaçlara bağlıyorduk’ cümlesinde +ıg belirtme ve +ka yönelme durum ekleri kullanılmıştır.
#71
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘anta kisre inisi kagan bolmış erinç oglıtı kagan bolmış erinç’ = ‘ondan sonra erkek kardeşleri kağan olmuşlar şüphesiz, oğlanları kağan olmuşlar şüphesiz’ cümlesinde olasılık edatı hangi sözcüktür?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait anta kisre inisi kagan bolmış erinç oglıtı kagan bolmış erinç ‘ondan sonra erkek kardeşleri kağan olmuşlar şüphesiz, oğlanları kağan olmuşlar şüphesiz’ cümlesinde olasılık edatı ‘erinç’ sözcüğüdür.
#72
SORU: Orhun Türkçesine ait ‘eki otuz yaşıma tabgaç tapa süledim’ = ‘yirmi iki yaşımda Çin’e doğru sefer ettim’ cümlesinde hangi sözcük sontakıdır?
CEVAP: Orhun Türkçesine ait eki otuz yaşıma tabgaç tapa süledim ‘yirmi iki yaşımda Çin’e doğru sefer ettim’ cümlesinde ‘tapa’ sözcüğü sontakıdır.
#73
SORU: Orhun Türkçesinde ‘ol’ işaret zamirinin 3. tekil kişi eki işleyişinde olduğu durum hangisidir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde ol işaret zamirinin ek eylemin geniş zaman çekiminde 3. tekil kişi eki işleyişinde olduğu görülmektedir.
#74
SORU: Orhun Türkçesindeki olasılık edatı nedir?
CEVAP: Orhun Türkçesindeki olasılık edatı, Türkçeye ‘herhalde, muhakkak, şüphesiz ki’ olarak çevrilen ve kuvvetli bir olasılık bildiren ‘erinç’ edatıdır. Bu edat çoğunlukla -mIş ekli geçmiş zamanla kullanılır.
#75
SORU: Orhun Türkçesinde hangi ekleri almış sözcükler yer zarfı olarak kullanılmaktadır?
CEVAP: Orhun Türkçesinde +A, +DXn, +gArU, +rA, +rU, +DA eklerini almış sözcükler yer zarfı olarak kullanılmaktadır.
#76
SORU: Orhun Türkçesinde bulunma-çıkma durumuyla kullanılan sontakılar hangileridir?
CEVAP: Orhun Türkçesinde bulunma-çıkma durumuyla kullanılan sontakılar kisre, üze, ötrü olarak sıralanabilir.
#77
SORU:
"+An" Orhun Türkçesinde ne anlama gelir?
CEVAP:
er+en BK G1 ‘adamlar’ ogl+an+ım BK K1 ‘oğullarım’ < ogul+an: Orhun Türkçesinde çokluk ekidir.
#79
SORU:
"+lAr"ın Orhun Türkçesindeki fonksiyonu nedir?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde kiúi ve akrabalk isimlerinde görülen topluluk ekidir.
#80
SORU:
"+(X)m" ekinin Orhun dilindeki fonksiyonu nedir?
CEVAP:
1. tekil, iyelik ekidir.
#81
SORU:
"+(X)mXz" ekinin Orhun dilindeki fonksiyonu nedir?
CEVAP:
1. çoğul iyelik ekidir.
#82
SORU:
Orhun Türkçesinde ayn yap ve görevde iki sözcük nasıl bağlanır?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcük +lI eki ile bağlanır.
#83
SORU:
"+nı" eki Orhun dilinde hangi durumlarda kullanılır?
CEVAP:
Çok seyrek kullanılan bir ektir. Yalın durumdaki isimlere ulanan bu ek ile belirli nesne durumu yaplır.
#84
SORU:
"+kA" eki Orhun dilinde hangi durumlarda kullanılır?
CEVAP:
Yönelme durumu çoğunlukla bu ek ile yapılır.
#85
SORU:
"+gArU" hangi durumda kullanılır?
CEVAP:
Yalın durumdaki isim gövdelerine yön gösterme direktifi olarak ulanır.
#86
SORU:
"(ok/ök )"ün Orhun dilindeki fonksiyonu nedir?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde pekiştirme edat ok/ök ile yapılır. ok/ök edat ile bir
zamir, bir zarf ya da bir eylem pekiştirilir.
#87
SORU:
(erinç)"in Orhun dilindeki fonksiyonu nedir?
CEVAP:
Türkçeye “herhalde, muhakkak, şüphesiz ki” olarak çevrilen ve kuvvetli bir
olasılık bildiren edattır. Çoğunlukla -mIş ekli geçmiş zamanla kullanılır.
#88
SORU:
"(tiyin, tip)" Orhun dilinde ne amaçla kullanılır?
CEVAP:
Yan cümle bağlacıdır.
#89
SORU:
"azu" Orhun dilinde ne anlama gelen bağlaçtır?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde bağlaç olarak azu ‘veya, yoksa, yahut’, tak ‘ve, dahi’,
ulayu ‘ve’, yeme ‘ve, dahi, … da’, anlamlarında kullanılır.
#90
SORU:
Sontakı nedir?
CEVAP:
İsim, isim soylu sözler ve sıfat-fiilerden sonra gelerek bağlı olduğu bu türden sözler ile cümlenin öteki öğeleri arasında zaman, mekân, yön, tarz, benzerlik, başkalk vb. gibi bakımlardan çeşitli ilgiler kuran sözcüklere sontakı denir.
#91
SORU:
Orhun Türkçesinde hangi miktar zarfları kullanılır?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde miktar zarf olarak şu sözcükler kullanılır: ança ‘o kadar, onca’, kop ‘hep, tümüyle’, bunça ‘bu kadar, bunca’, sansız ‘sayısız’, üküş ‘çok’, antag ‘o kadar’, ne? ‘hiç’, idi ‘hiç’, kalısız ‘eksiksiz, pek çok’, kergeksiz ‘gere÷inden çok’, nençe ‘nice, ne çok’.
#92
SORU:
Orhun Türkçesinde kullanılan tarz zarfları hangileridir?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde +çA eşitlik durumu ekini almış ança ‘öyle, öylece’, +DI
ekini almış edgüti ‘iyice’, katıgdı ‘iyice, sıkıca’, yegdi ‘daha iyi’ ve +(X)n araç
durum ekini almış yadagın ‘yayan, yaya olarak’ gibi sözcükler tarz zarf olarak
kullanılmıştır.
#93
SORU:
Orhun Türkçesinde kullanılan zaman zarfları nelerdir?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde kün ‘gün’, tün ‘gece’, küntüz ‘gündüz’, amtı ‘şimdi’ ve araç
durumu ekini almış kışın, yazın ‘ilkbaharda’, yayın ‘yazın’, küzün ‘güzün’ gibi
sözcükler zaman zarf olarak kullanılır.
#94
SORU:
Orhun Türkçesinde kullanılan yer zarfları nelerdir?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde +A, +DXn, +gArU, +rA, +rU, +DA eklerini almış sözcükler yer zarf olarak kullanılır.
#95
SORU:
Orhun Türkçesindeki işaret zamirleri nelerdir?
CEVAP:
Orhun Türkçesinde iki işaret zamiri vardır: bu, ol. Bunlar, cümle içinde yer
alışlarına göre işaret zamiri, işaret sıfatı ve yüklem bağlaycı olurlar.
#96
SORU:
"+(s)I " Orhun Türkçesindeki fonksiyonu nedir?
CEVAP:
3. tekil ve çoğul iyelik eki olarak kullanılır.
#1
#2
#3
#4
#5
#6
#7
#8
#9
#10
#11
#12
#13
#14
#15
#16
#17
#18
#19
#20
#21
#22
#23
#24
#25
#26
#27
#28
#29
#30
#31
#32
#33
#34
#35
#36
#37
#38
#39
#40
#41
#42
#43
#44
#45
#46
#47
#48
#49
#50
#51
#52
#53
#54
#55
#56
#57
#58
#59
#60
#61
#62
#63
#64
#65
#66
#67
#68
#69
#70
#71
#72
#73
#74
#75
#76
#77
#78
#79
#80
#81
#82
#83
#84
#85
#86
#87
#88
#89
#90
#91
#92
#93
#94
#95
#96