1133 – 1485 yılları arasında İngiltere'yi Plantagenet hanedanı yönetmiştir.

İngiltere 14. yüzyıla I. Edward Plantagenet (12721307)’in iktidarı ile girer. Onun oğlu II. Edward (13071327) ve torunu III. Edward (1327-1377) döneminde yaklaşık bir asırlık bir dönemde İngiltere sadece üç hükümdar görmesi monarşik bir yapıyı ve güçlü bir kral otoritesinin oluşmasına neden olmuştur.

1295 yılında İngiliz Parlamentosu kralın çağrısı ile toplanırdı, günümüzde de bu durum devam etmektedir.

Bu hanedanın adı Lancaster’dir. Bu hanedandan gelen krallar sırası ile IV. Henry Lancaster (1399-1413), V. Henry (1413-1422) ve VI. Henry (1422-1461)’dir.

Fransa ise 14. yüzyıla Capet hanedanından IV. Philippe (1285-1314) ve onun üç oğlu X. Louis (13141316), V. Philippe (1316-1322) ve IV. Charles’ın (13221328) iktidarı ile girer.

IV. Philippe, soyluların, kent burjuvazisinin ve ruhban sınıfının bir araya geldiği Parlamentoyu oluşturdu. Ayrıca eyaletlerde de meclisler oluşturuldu. Vergi alanında uzman memurların yetiştirilmesine önem verildi.

1314 yılında IV. Philippe öldüğünde, 1328 yılına gelinceye kadar 14 yıl içinde üç oğlu da ölmüş, böylece Capet hanedanının babadan oğla geçen çizgisi son bulmuştur.

O dönemde İngiliz toprağı olan ve günümüz Fransa’sının güneybatısında yer alan Akitanya (Gyenne) Dukalığına 1337 yılında Fransa Kralı VI. Philippe tarafından el konulunca İngiltere Kralı III. Edward, Fransa tahtı üzerinde hak iddia ederek misilleme yaptı. Böylece 1337 yılından 1453 yılına kadar Fransızlarla İngilizler arasında sürecek olan Yüzyıl Savaşları başlamış oldu.

Her ne kadar adı yüzyıl savaşları olarak adlandırılsa da ara ara kesintilerle birlikte 120 yıl sürmüştür.

Savaşların tamamı Fransız topraklarında gerçekleşmiştir.

Savaş başlarında 16 milyon olduğu tahmin edilen Fransa nüfusu savaş sonunda 12 milyona düşmüştür.

Britanya adasında yaşayan İskoçlar, İrlanda ve Galler ile ittifak kurmaya çalışmıştır.

1348 ila 1350 yılları arasında salgın halinde görülen hıyarcık vebası Yüzyıl Savaşları’nın ilk aşamasında görülen felaketlerdendir. Bu hastalık tüm Avrupa’da nüfusun üçte bir oranında azalmasına sebep olmuştur.

Kara vebanın sonucunda tarımsal üretim azalmış ve bütün Avrupa’da köylü isyanları görülmeye başlanmıştır. Özellikle Fransa’da 1358 yılında yaşanan köylü isyanlarında otuz binden fazla insan ölmüştür.

İngiltere’deki köylüler bu isyanı “Biz İsa’nın suretinde birer insan olarak yaratıldık ama siz bize vahşi hayvanlar gibi davranıyorsunuz” diyerek bu isyanı başlatmışlardır.

İmparator II. Friederich’in oğlu IV. Konrad’ın 1254 yılında ölmesi ile birlikte Hohenstaufen hanedanı sona erer. Almanya’nun kuruluş süreci bu olaydan sonra başlar.

Almanya’nın parçalanmasının en önemli sebebi İngiltere ve Fransa’daki gibi kraliyet ailelerinin soya dayalı olarak babadan oğula geçmemesi ve bundan dolayı da merkezi anlayışın Alman topraklarında kuvvetlendirilememesidir.

Almanya’nın idari şehri olmaması ve imparatorların hükmetmekten ziyade başkanlık yapıyor olması.

Alman İmparatorluğunun İtalya üzerindeki etkisinin azalması.

İtalya’daki şehirlerin kuvvetlenmesi bunun en önemli sonucudur. Buna Venedik, Cenova, Floransa’ya Milano’nun da katılmasıyla birlikte sanat, ekonomi ve doğu Akdeniz ticareti alanında Orta çağ boyunca gelişim göstermiştir.

Bu dönemde tüccar bankerler ortaya çıkmaya başlamıştır. Sigorta, muhasebecilik, poliçe, protesto, kambiyo senedi gibi finans teknikleri uygulanmıştır. Rehin sandığı uygulaması başlamıştır. Bu yüzyılda İtalyan şehirlerinde ticaret şirketleri kurulmaya başlandı. Arap rakamları kullanılmıştır. Zenginleşen İtalyan şehirlerinin her birinde görkemli saraylar inşa edilmiştir.

Rehin sandığı uygulanası 15.yüzyılda Cenova’da düşük faizle ihtiyaç sahipleri için kredi veren uygulamadır. Bu genel bankaların en eski modeli olmuştur.

İtalya.

• Latince dışında kendi dillerinde eser veren sanatçılar belirmiştir, Floransa’da İtalyancayı etkili bir şekilde kullanan yazarlar ortaya çıkmıştır.
• Yazarlar lirik (duygusal) şiir ve hikaye tarzında yazılar yazmışlardır.
• Şiir alanında Floransa’da Dante ve Petrarca, hikayede Boccacio gibi isimler ön plana çıkmıştır.
• 15.yüzyılın ortasında yağlıboya icat edilmiştir.

Rönesans.

14. yüzyılda papalar ikamet ettikleri Roma’yı terk edip Fransa’daki Avignon şehrinde oturmaya başladılar. Bunun sonucu olarak da papalar, Fransızlardan seçilmeye başladılar. Papanın Roma’dan ayrılmasından İtalyanların rahatsızlık duyması “Babil esareti” olarak adlandırılır.

Floransa (florin) , Venedik (duka)

Bizans İmparatorluğu’nun 13.yüzyıla parçalanmış bir şekilde girmesinin sebebi Venedik’in liderliğinde gerçekleştirilen 4. Haçlı Seferi idi. Bu sefer sonucunda kurulduğu 4.yüzyıldan beri işgal görmeyen ve Bizans hazinesi kadar kültür mirasını da barındıran İstanbul 1204 yılında Latinlerin eline geçmişti.

Bizans İmparatorluğu toprakları bu dönemde üç imparatorluğa ev sahipliği yapmıştır. Bunlar; İznik İmparatorluğu, Trabzon Rum İmparatorluğu ve Epir Despotluğu’dur.

Bizans sınırlarındaki otorite boşluğu sırasında Menteşe Beyliği, Aydınoğulları, Saruhan, Karesi ve Osmanlı Beyliği kurulmuştur.

1302 yılındaki Bafeus Savaşı Osmanlı Devleti’nin bir devlet olarak kendini kanıtladığı ilk savaş olmuştur.

Uzun yıllardan beri istikrardan yoksun olan Balkanlar’a barışı getirmesi ve adil vergi sistemi uygulaması Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’da kalıcı olmasını sağlamıştır.

İstanbul’un fethi birçok tarihçi tarafından Ortaçağ’ı kapatıp Yeniçağ’ı başlatan olay olarak kabul edilmektedir.

Kral Istvan (997-1308).

Bulgarların Osmanlılar yardım istemesiyle dolaylı olarak Macaristanla münasebet başlar.

Osmanlı devleti ile Macaristan arasında Tuna nehrinde 1392 yılında gerçekleşmiştir savaşı Osmanlı devleti kazanmıştır.

Polonlar, Vislanlar, Masollar ve Horvatlar gibi Slav ağırlıklı kavimlerin bir araya gelmesinden oluşmuştur.

1967 yılında Hristiyan olan Polonyalılar, Katolik mezhebini tercih etmişlerdir. Bu durum siyasi olarak rakipleri olan ve Ortodoksluğu seçen Ruslarla tarih boyunca mücadeleyi de beraber getirmiştir.

1370 – 1440

Geç Dönem Ortaçağ Rusya tarihi, büyük ölçüde Moğollarla ilgilidir.

Moğol İmparatorluğunun Rusya ve Kırım’daki devamı olan ve Batu Han (1227-1256) tarafından kurulan Altın Orda Hanlığı döneminde 1240 yılında Kiev ele geçirildi. Böylece Rusya, Altın Orda Hanlığının denetimine girdi.

Rusya’nın siyasi merkezi 14. yüzyılın başında Moskova olmaya başlamıştır.

II. Ivan (1353-1359) döneminde Moskova Knezliği için Litvanya güçlü bir rakip olarak ortaya çıkmıştır. Moskova dış siyasetini bundan sonra Litvanya, Polonya ve Altın Orda devletlerini dikkate alarak belirlemek zorunda kalmıştır.

1389 yılından sonraki dönem Moskova Knezliğiden Rus Devletine geçiş dönemi olarak da adlandırılır. Bu dönemin ilk hükümdarı I. Vasili (13891425)’dir.

1461 yılında İstanbul’un Fethi’nden sonra Rus Ortodoks Kilisesi bağımsız olmuştur.

II. Vasili’nin Rusya’yı knezlikten bir devlete dönüştürmesinde 1430 yılında Altın Orda Hanlığnın Kırım, Kazan, Astrahan ve Sibirya Hanlıkları olarak dörde ayrılmasının büyük bir etkisi olmuştur.

11. yüzyıldan sonra Avrupa’ya dışarıdan gelen saldırıların kesilmesi ve yeni tarım tekniklerinin bulunması üretim artışı ile birlikte nüfus artışını da sağlamıştır. Bunun sonucu olarak Avrupa’nın pek çok yerinde şehirler ortaya çıkmaya başlamıştır.

Güvenlik ortamlarının artması Almanya-Saksonya’da gümüş madeninin çıkarılması ile ticaretin kolaylaşmasını ve yaygınlaşmasını sağlamıştır.

Pisa, Lucca, Cenova ve Venedik limanları Avrupa’nın uluslararsı ticaret yapılan limanlarıdır.

Bordeaux şarap üretimi, Cenova ve Bruges ise denizciliğin merkezleri idi.

Şehir havası insanı özgürleştirir.

Hansa birliği.

Hansa birliğinin amacı eş güdümlü bir siyasetle Alman ve İskandinav tüccarların Batı Avrupa ve Rusya ile ticaretini geliştirmektir.

Hansa Birliğinin önemli şehirleri arasında İsviçre’nin Gotland Adasında yer alan Visby, Almanya’da Hamburg, Bremen, Köln, Lübeck, Wismar, Rostock, Belçika’da Bruge, Estonya’da Reval (Talinn), Polonya’da Gdansk (Danzing) yer almaktadır.

1337 yılında başlayan Yüzyıl Savaşları ve 1348 1350 yılları kara veba salgını nüfus azalışını da birlikte getirdi. Malikaneler boşaldı, ticaret zayıfladı. Kentlerde huzursuzluk arttı ve emek kıtlığı çekilmeye başlandı. Bunun sonucu olarak Avrupa feodal sistemi gerilemeye ve çökmeye başladı.

Kadınların sık sık doğum yapması ve doğum esnasında yüksek ölüm oranı yüksek olması bu dönemde erkek yaşam süresinin kadınlarınkinden uzun olmasına neden olmuştur.

Çocuk ölümlerinin yüksek oluşu, veba gibi salgın hastalıklar ve savaş Avrupa’da Ortaçağ boyunca ortalama insan ömrünü 33 yıla indirmiştir.

14.yüzyıldan sonra sınırsız bir süre için maaş karşılığı sürekli asker bulundurulmaya başlanmıştır. Bu durum Avrupa’da askerlik mesleğinin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Bu dönemde iki tip süvari görülmekteydi. Birinci grup süvariler madeni bir zırh giyiyorlar, ikinci grup süvariler ise zırhsız olarak ol ve kılıç kullanıyorlardı.

İngiltere ve Fransa.

İngiltere’de kökenleri 13.yüzyıla kadar ulaşan parlamento sistemi 14 ve 15.yüzyıllarda kralın uygulamalarını denetleyen ve izne bağlayan bir yapıya ulaştı. Ancak kralın merkezi otoritesini kırmaya yönelik olarak değil, uygulamaların adil icra edilmesine yönelik olarak çalıştı. Fransa’da ise meclisler adalet, idare ve vergi gibi konularda uzman heyetler tarafından oluşturuldu. Her iki ülkenin parlamentoları daha sonraki meclis uygulamalarına modellik teşkil etti.

Ağacı yontmak ve şekillendirmek için rendenin icadı marangozluk zanaatıyla mobilyacılık sanatının başlangıcını teşkil etti. İtalya’da 14.yüzyılda rakkaslı ve çarklı saat icat edildi. Bu teknikle icat edilen saat antik çağdan beri zaman ölçmek için kullanılan ve akarsuyla işleyen saatin yerini aldı. Çin’de bulunan ve 13.yüzyıldan beri Avrupa’da bilinen barut iki asır içinde top ve tüfek gibi patlayıcı silahlarda kullanılmaya başlandı. 13.yüzyılda Avrupa’da kullanılmaya başlayan kağıt 15.yüzyılda yaygınlaştı. 1450’de matbaanın bulunması kağıt kullanımını ve kitap üretimini artırdı. 13.yüzyıldan beri bilinen pusula 15.yüzyıldan itibaren aktif olarak kullanılmaya başlandı.

Bu okullar okuma, yazma, hesaplama gibi temel bilgiler ile Latince dualar, ilahiler ve dini dogmalar üzerine eğitim verirdi. Avrupa’da ilköğretim büyük ölçüde aileler ve köy papazları tarafından veriliyordu. Ortaöğretim katedrallerin ve kent meclislerinin desteğinde idi. Eğitimin içeriği yine ruhban sınıfının eğitimine yönelikti. Bu teoloji eğitiminde Antikçağ’dan kalma yedi serbest sanat trivium ve quadrivium olarak öğretilmekteydi. Trivium yazma ve konuşmayı içeren retoriki Latince gramer ve Aristo’nun mantığını içeren üç temel ders anlamına geliyordu. Kalan dört ders de matematik, astronomi, geometri ve müzik olarak quadrivium adı altında okutuluyordu.

Başlangıçta piskoposların sorumluluğundaki bu okullarda teoloji, hukuk ve tıp öğretilmeye başlandı. Öğretim dili Latince idi. Öğrenci ve öğretmenler uluslararasıydı. Çünkü üniversitelerin temel amacı akılla inancın uyum içinde olduğunu iddia eden skolastik düşünce yapısını Hristiyanlara aktarmaktı. Bununla birlikte pek çok üniversitenin de yerleşkesi yoktu. Dersler öğretmenlerin evlerinde ya da kiliselerde öğretiliyordu. Öğretmenlerin ücretlerini işveren durumundaki öğrenciler ödüyordu. Üniversite diploması 6 yıllık bir eğitimin sonucunda alınıyordu. Yüksek lisans ve doktora derecesi almak isteyenler 12 yıl daha okumak zorundaydı. 14.yüzyıla gelindiğinde üniversiteler entelektüel dünyanın merkezi haline gelmişlerdi. Teoloji, temel bilim olarak okutulmakta ve din adamlığının ilk aşaması olarak görülmekteydi.

Fransa kralı Roma hukukunun öğretilmesini yasakladı. İngiliz ve Alman mahkemeleri Roma hukukunu yabancı diye reddettiler. Ancak töreye bağlı örfi hukuk sözlü, belirsiz, yerine göre değişebilen bir hukuktu. Bundan dolayı öğretilmesi ve yorumlanması güçtü. Halbuki Roma hukuku yazılı, açık, tek şekilli ve öğretilmesi kolaydı. Hukuk öğrenimi yapmak isteyen öğrencilerle öğretmek isteyen üniversiteler Roma hukukunu tercih ediyorlardı. Birçok Avrupa ülkesi de hukuk kuralları konusunda bu üniversitelere ve kaynaklarına başvurmaya başladılar. Buna karşılık İngiltere ve İskandinav ülkelerinde örfi hukuk geç dönem Ortaçağ’a kadar devam etmiştir.

Geç dönem ortaçağda İngiltere’yi Plantagenet hanedanı yönetmiştir.

Günümüzde de İngiliz Parlamentosunun toplandığı kraliyet sarayının bir parçası olan Westminster Hall yani İngiltere Parlamentosu 1295’de kralın çağrısı ile toplanır.

Akitanya Dukalığına 1337 yılında Fransa Kralı VI. Philippe tarafından el konulunca İngiltere Kralı III. Edward, Fransa tahtı üzerinde hak iddia ederek misilleme yaptı. Böylece 1337 yılından 1453 yılına kadar Fransızlarla İngilizler arasında sürecek olan Yüzyıl Savaşları başlamış oldu.

Akitanya Dukalığına 1337 yılında Fransa Kralı VI. Philippe tarafından el konulunca İngiltere Kralı III. Edward, Fransa tahtı üzerinde hak iddia ederek misilleme yaptı. Böylece 1337 yılından 1453 yılına kadar Fransızlarla İngilizler arasında sürecek olan Yüzyıl Savaşları başlamış oldu.

Akitanya Dukalığına 1337 yılında Fransa Kralı VI. Philippe tarafından el konulunca İngiltere Kralı III. Edward, Fransa tahtı üzerinde hak iddia ederek misilleme yaptı. Böylece 1337 yılından 1453 yılına kadar Fransızlarla İngilizler arasında sürecek olan Yüzyıl Savaşları başlamış oldu.

Yüzyıl Savaşlarının ilk aşamasında görülen diğer bir felaket ise kara veba olur. 1348 ila 1350 yılları arasında salgın halinde görülen hıyarcık vebası tüm Avrupa’da nüfusun üçte bir oranında azalmasına sebep oldu.

Neredeyse tüm Fransa’nın İngilizler tarafından işgal edildiği ve herkesin umutsuzluk içinde olduğu bir dönemde Jeanne d’Arc adlı bir köylü kızı direnişin simgesi oldu.

1453 yılında Fransızlar Akitanya bölgesindeki Castillon’da İngilizleri yendiler. İngiltere tekrar bir ada ülkesine dönüştü.

Almanya’nın bu kadar parçalanmış bir görüntü sunmasının nedeni İngiltere ve Fransa’daki gibi kraliyet ailelerinin soya dayalı olarak babadan oğla geçmemesi ve bundan dolayı da merkezi yönetim anlayışının Alman topraklarında kuvvetlenememesidir.

Geç dönem ortaçağ Avrupası’nda İtalyan şehir devletlerinin kuvvetlenmesinde şüphesiz Alman imparatorlarının İtalya üzerindeki otoritelerinin azalmış olmasının etkisi vardır.

İlahi Komedya’nın yazarı Dante de Floransalı’ydı.

13. yüzyılın ortasından itibaren İtalya’da iki şehir devleti Doğu’yla yaptıkları ticarette kullanılmak üzere altın para bastılar. Bu şehirlerden ilki olan Floransa altın parasına florin ismini verirken, Venedik ise duka adını verdi.

Bizans İmparatorluğu 13. yüzyıla parçalanmış bir şekilde girdi. Bunun sebebi Venedik’in liderliğinde gerçekleştirilen IV. Haçlı Seferi idi.

Bizans İmparatorluğu haçlılar tarafından üçe ayrıldı.

Osmanlıların uzun yıllardan beri istikrardan yoksun Balkanlara barışı getirmesi ve adil vergi sistemi uygulaması Osmanlının bu topraklarda kalıcı olmasını sağladı.

Balkanlarda kurulmuş olan Sırp Devleti, Slav kökenli Nemaniç hanedanından gelen idareciler döneminde yükselişe geçer.

Belgrad 1522 yılında Kanuni tarafından fethedildi.

Lajos döneminde 1348 yılında Prag Üniversitesi ve 1365’te de Peç Üniversitesini kurulmuştur.

Macaristan’ın Osmanlı hakimiyetine girmesi 1526 yılında Mohaç Muharebesinden sonra Kanuni Sultan Süleyman zamanında gerçekleşti.

Osmanlı ve İslam kayıtlarının Leh diye bahsettikleri halk, 10. yüzyılda Polonlar, Vislanlar, Masollar ve Horvatlar gibi Slav ağırlıklı kavimlerin bir araya gelmesinden oluşmuştur.