I. Mary, yönetimi yüzünden çıkan isyan ve mezhep kavgalarını oldukça şiddetli bir şekilde bastırma yoluna gitmiş, örneğin Sir Thomas Wyat’ın önderliğinde Londra’ya doğru yürüyen Protestanları mağlup ederek binlercesinin ölümüne neden olmuş, bu uygulamaları nedeniyle de “Kanlı Mary” şeklinde anılır olmuştur.

• Tudor hanedanından Henry’nin hükümdarlığı sırasında mezhep değiştirmesi
• Anglikan Kilisesi’nin kurulması

• Habsburg tehdidine karşı Osmanlı İmparatorluğu’yla ilişki kuruldu. 
• Danışma kurulunda görev alanların yerine Kraliçe’ye sadık adamlar getirilerek asillerin hükümdara olan üstünlüğüne son verildi.
• İskoçya’nın Katolik kraliçesiyle uzun süren bir çekişmenin ardından galip gelinerek buranın da Protestan olması sağlandı.
• İngilizlerin dünya ticaretine açılarak bir Sömürge İmparatorluğu kurmalarının zeminini oluşturan Royal Exchange ve Doğu Hindistan Kumpanyası bu dönemde kuruldu.
• Katolik dünya için tehdit olarak gördüğü İngiltere’yi ortadan kaldırmak isteyen II.Felipe İspanya’sı karşısında galip gelindi.

I. James’in, kral olduğunda Magna Carta’yı dikkate almaksızın mutlak hükümdar olmaya kalkışması birçok probleme sebep olur. Özellikle annesi Katolik olduğu için kendisinden oldukça umutlu olan Katolikler büyük bir hayal kırıklığına uğrar. Nitekim durumları iyice kötüye gittiği bir zamanda da krala suikat düzenleyerek yönetimi değiştirmeye karar verirler. Tarihe “Barut komplosu” olarak geçen bu olay, Lordlar kamarasının havaya uçurularak kral, kraliçe, kralın büyük oğlu, lordlar ve avam kamarası mensuplarının öldürülmesini, böylece liderlerinden mahrum kalacak Protestanların dağılmasını hedeflemişti. Eylemin başındaysa günümüze maskesiyle ulaşan Guy Fawkes ve Robert Catesby vardı. Yapılan tüm hazırlıklara, parlamento binası yakınlarında bir mahzen kiralanıp da barutla doldurulmasına rağmen ne var ki suikastçilerden birinin Lordlardan birine haber vermesi üzerine suikast başarısızlıkla sonuçlanmış, bundan sonra Katoliklerin hayatı daha da zorlaşmıştır.

1627-29 İngiliz-Fransız Savaşı, İngiltere tahtına çıkan Kral Charles ile evlenen Fransız kraliçe Henrietta Maria’nın Katolik olup Fransa’dan getirdiği personelin geri Fransa’ya gönderilmesi, İngiltere’nin savaş halinde olduğu İspanya ile gizlice barış anlaşması yapması ve Quebec sınır sorunları gibi meselelerden çıkmış, 1629’da yapılan Suza Antlaşması gereğince tarafların eski sınırlarına dönmesiyle son bulmuştur.

Parlamento ile mutlak monark gibi davranan kral arasındaki çekişmeler ve başta yine parlamento ve kral olmak üzere toplumun tüm tabakaları arasına nüfuz etmiş mezhep kavgaları nedeniyle çıkan iç savaş, kralın 30 Ocak 1649’da idam edilip cumhuriyete geçişi sağlayacak kanunlar çıkarılarak monarşinin ilga edilmesiyle sonuçlanmıştır.

Çocuk yaşta tahta geçen IX. Charles’ın vasiliğini üstlenen annesi Kraliçe Catherine de Medicis tarafından ilan edilen bu ferman, Katolik ve Protestanlar arasındaki gerilimi düşürmek için Protestanlara toleranslı davranılmasını ön görmüş, fakat bunun taviz vermek demek olduğunu düşünen Katoliklerce Vassy’de birçok Protestanın öldürülmesiyle sonuçlanmıştır. Tarihe Vassy Katliamı olarak geçen bu olay Fransa’da mezhep savaşlarının da başlangıcı olmuştur.

Halihazırda çatışmalı olan Protestan Katolik guruplar, Fransız Protestanı Huguenotların bir düğün münasebetiyle Paris’te oldukları aralık Amiral Coligy’e suikastte bulunulması üzerine daha da gerginleşmiş, nitekim Kraliçe Catherine Medicis, gizli bir toplantı yaparak Huguenot liderlerine saldırı yapılması kararı almıştır. Bunun üzerine 24 Ağustos’ta Saint Barthelemy Yortusu günü Paris’in kapıları kapatılarak harekete geçilmiş ve 3.000 Protestan katledilmiştir.

• Savaş ve siyasetle birçok şehir otorite altına alındı.
• Daha önce kuşatıp alınamayan Paris 22 Mart 1594’te herhangi bir direnişle karşılaşılmaksızın alındı.
• Katoliklerin kurduğu Kutsal Birliğe desteğin kesilmesi için 1595 Ocak’ında İspanya’ya savaş ilan edildi.
• 1598’de Nantes Fermanı ilan edilerek Protestanlara dini özgürlük temin edildi. 
• Krallık güç ve otoritesi yeniden tesis edilerek ekonomi bir düzene sokuldu.
• Askeri sistem geliştirildi ve ülkede mali düzen sağlandı.
• Yeni bir sistem sayesinde asalet sahibi mülki idareciler vasıtasıyla taşra üzerindeki denetim gücü arttı.

• Huguenotlar’ın isyanı üzerine başlayan savaş 1622’de Montpelier Anlaşması’nın imzalanmasıyla son buldu.
• Huguenotlar’ın kralca anlaşmalara uyulmadığı gerekçesiyle çıkardıkları ikinci isyan üzerine savaş tekrar başladı. Bu defa Huguenotlara karargahları Le Rochelle’de donanma bulundurmamaları şartıyla inanç özgürlüğü hakkı verildi.
• İngiltere’nin desteğiyle Huguenotlar’ın bir üçüncü kez isyan etmeleri üzerine bu defa kral nispeten geri adım atarak Nantes Fermanı’yla kendilerine verilen dini ve kültürel hakları Alais Anlaşması’yla bir kez daha teyit etti. 
• Özellikle Kardinal Richelieu’nun başbakanlığında ülkedeki Protestanların siyasi güçleri tamamen kırıldı.

IV.Henri, Habsburglar’ın gücünü kırıp Türkleri Asya’ya sürdükten sonra Rusya’nın dışarıda bırakılacağı yeni bir Avrupa tasarlıyordu. Böylece Avrupa devletleri arasında bir güç dengesi oluşturarak 3 ayrı gurupta toplanan 15 bağımsız devletten müteşekkil ve ebedi barış içinde yaşayacak bir “Avrupa Hristiyan Cumhuriyeti” meydana getirilecekti. Ne var ki asıl hedef Osmanlı sultanının Avrupa topraklarındaki hükümdarlığını yok etmek ve Habsburg hanedanlığının gücünü azaltmaktı.

Şarlken, bütün Avrupa’nın Habsburg hanedanlığı çatısı altında Kutsal Roma-German İmparatorluğu’nun hakimiyetine girmesini hedeflemekteydi. Bunun için en büyük iki rakip, Fransa ele geçirilmeli, Osmanlı İmparatorlu ise Tuna nehrinin güneyinde tutulmalıydı. Ancak ne her ikisi ne de asıl amaca ulaşılabildi.

Avusturya kralı Ferdinand’ın politik açıdan en büyük derdi bir türlü ilerlemesini durduramadığı Osmanlı İmparatorluğu idi. Bu ilerleme esnasında Kanuni Sigetvar’ı ele geçirmiş ve Avusturya’yı hakimiyeti altındaki Macar toprakları için 30 bin altın ödemeye mecbur bırakmıştı. Bu şartla yapılan anlaşma daha sonra tekrar uzatıldıysa da 1591’den itibaren iki devlet arasında sınır çatışmaları başladı. İşte 1593 ile 1606 arası 13 yıl süren bu çatışma dönemi “Uzun Türk Savaşları” olarak anılır. Ne var ki 1606’da imzalanan Zitvatorok Anlaşması’yla uzun süreli bir sulh dönemine girilmiştir.

• II.Felipe döneminde 1551’den beri devam eden İtalya savaşı son bulmuş, Fransa Kralı II.Henri ile Cateu-Cambresis Anlaşması imzalanmış, Müslümanlıklarını gizlice yaşadıklarından şüphelenen Moriskolar yaşadıkları bölgeden ülkenin çeşitli yerlerine sürülmüştür. 
• Yine aynı dönemde Osmanlılarla mücadele edilmiş, Osmanlılara karşı oluşturulan Kutsal İttifak’ta önderlik üstlenilmiş, fakat Cebre Deniz Savaşı’nda mağlup olunmuştur. Kıbrıs’ın fethini müteakip gerçekleşen 1571 İnebahtı Svaşaı’nda ise galip gelinmiştir. Yine bu aralık isyan eden Hollanda’nın üzerine gidildiyse de bir türlü hakimiyet sağlanamamıştır.
• III. Felipe döneminde ise en meşhur icraat 300 bin Morisko’nun Fas ve Tunus’a sürülmesi oldu. Bu arada İspanya büyük bir sosyal ve ekonomik darboğazın içine girdi. Sömügelerden getirilen değerli madenlerden elde edilen zenginlik enflasyonu artırmış, paranın değerini düşürdüğü gibi hayat pahalılığına neden olmuştu. Bir de 1590’lardaki kıtlık buna eklenince sıkıntı daha da büyümüş; tahammülü zor bir hal almıştı.
• IV. Felipe dönemi pek çok anlamda İspanya altın çağının sonuydu. Otuz Yıl Savaşları’nda Protestanlar’la savaşa devam edilmiş, Hollanda’daki savaş tekrar başlamıştı. İspanya 100 yıllık dünya gücü olma özelliğini bu dönemde 1643 Rocroi Muharebesi’nde tamamen yitirdi.

Portekizliler, 1578 Vadiü’l-Mehazin Savaşı’nda Osmanlı ve Fas birliklerine mağlup oldukları gibi kralları Sebastian’ı da bu muharebede kaybetmişlerdi. Kralın varisi olmadan ölmesi, ülkeyi kargaşaya sokmuş, kral halefi Kardinal Henrique’nin de ölmesiyle tahta geçecek kimse kalmamıştı. Bu durumu fırsat bilen II.Felipe, anne tarafından bağına istinaden Portekiz üzerinde krallığını ilan etmiş, böylece dünyanın en büyük iki sömürge gücü bir araya getirilmiştir. Ne var ki Portekizliler, Katalonya’daki bir isyanı fırsat bilip Fransa’nın da desteğini alarak 1640’da devletlerine kavuşmuşlardır. İspanya, bu bağımsızlığı resmen ancak 1668’de tanımıştır.

1568’de başlayıp 1648’de Vestfalya Anlaşmasıyla sona eren ve Sessiz William liderliğinde yürütülen Hollanda bağımsızlık mücadelesini ifade etmektedir.

Hollandalılar, söz konusu tarihten itibaren hızlı hareket edebilen fleutenleri sayesinde uluslararası ticaretlerini Hindistan ve Atlantik’e yönlendirmiş, özellikle “Yenilmez Armada”larını ingilizlerle savaşırken kaybeden İspanyollar karşında oldukça öne geçerek deniz üstünlüğünü ellerine geçirmişlerdir. Bundan sonra dünya ticaretini hedefleyen Hollandalılar, İspanyol, Fransız, Portekiz ve İngiliz mallarını taşımaya başlamış, gün geçtikçe gelişen ağları dünya ticaretini tekelleri altına almalarıyla sonuçlanmıştır. Bu, ülke içi gelişimi de beraberinde getirmiş, örneğin Amsterdam bankacılığın merkezlerinden biri haline gelmiştir.

Kuzey Avrupa devletlerinden tarihte önemli rol oynayanları yalnız İsveç ve Danimarka olmuştur. Ne var ki her ikisi de askeri açıdan güçlü olsalar da nüfuslarının azlığından dolayı ancak Kuzey Almanya, Pomeranya ve Baltık gibi kendilerine yakın coğrafyalarda söz sahibi olabilmişlerdir. Bölgenin diğer ülkeleri, İzlanda, Norveç ve Finlandiya ise bağımsızlıklarına çok geç kavuşmuş, bu itibarla tarih sahnesinde nispeten yeterince varlık gösterememişlerdir.

İki ülke arasında yedi yıllık bir savaş yaşanmasının nedeni Danimarka kralının armasında İsveç’i sembolize eden üç tacın yer alması, yani kralın Kalmar Birliği’ne vurgu yapmasıydı. Haliyle İsveç, bu figürün kullanılmamasını istedi. Ancak Danimarka bu teklifi kabul etmediği gibi bir de İsveç’in yolladığı elçileri esir etti. Bunun üzerine İsveç, Danimarka ve Norveç’in sembollerini, kraliyet armasına ekledi. Hem karada hem denizde süren bu savaş, 1570’de taraflar arasında imzalanan Stettin Anlaşması’yla nihayete erdi.

• İki taraf da savaş öncesi sınırlarına dönecek.
• İsveç önemli miktarda savaş tazminatı ve Elfsborg Kalesi’nin iadesi için yüklü bir ödeme yapacak.

Avrupa’da uzun süredir durmaksızın devam eden Protestan Katolik çatışması en nihayetinde neredeyse tüm kıtanın dahili olduğu iki safa ayrıldı. Katolik devletler Kutsal Roma-Cermen İmparatorunun yanında yer alarak Liga’yı oluştururken, Protestanlar Union adı verilen siyasi birliği oluşturdular. Savaş, başlangıçta mezhep esaslı bir iç savaş olma niteliğini kaybederek siyasi çıkarlar uğruna yapılan milletlerarası bir savaş haline geldi ve kıtaya fazlasıyla kan kaybettirdikten sonra tüm devletlerin katılımıyla gerçekleşen müzakereler ardından imzalanan Vestfalya Anlaşması’yla sona erdi.

• Anlaşma gereğince Protestanlık Katoliklikle denk sayıldığı için devletler bu mezhebi yok etmeye yönelik hareketlerden imtina etmek zorunda kaldılar.
• Habsburg hanedanlığının karizması zarar gördü ve Almanya’da yerel hanedanlar ortaya çıkmaya başladı. Bunlardan biri de Prusya İmparatorluğu, yani Almanya’nın temellerini oluşturan Brandenburg Prensliği idi. 
• Savaşta nüfusu azalan Almanya’da üretim durdu ve ülke yıllar sonra dahi içinden çıkamayacağı bir darboğaza düştü.
• Fransa, Habsburg çemberini kırdığı gibi Hollanda ve Kuzey İtalya üzerindeki nüfuzunu artırdı. Yanı sıra monarşisini güçlendirdi ve bazı toprak kazançları sağladı.
• İsveç, Veden ve Bremen Piskoposlukları’nın iadesini alarak Almanya yönetiminde söz sahibi oldu.
• Protestanlık, Papa ve Katolikliğe karşı büyük bir zafer kazanmış oldu.

• Ateşli silahlar etkin bir şekilde kullanılmaya başlandı.
• Şehirlerin tahkimatına ağırlık verilerek “tarce italienne” denilen yeni bir sur modeli geliştirildi.
• Modelleri gün geçtikçe değişip yenilenen hafif ateşli silahlar kullanılmaya başlandı.
• Piyade ağırlıklı profesyonel ordular kuruldu.

Ateşli silahların kullanımıyla başta küçük prenslikler ve şehir devletlerinin en büyük dayanakları olan Ortaçağ kale surları artık aşılabilir hale gelmiş, bu da derebeylik sisteminin çöküşünü, bu ise Fransa, İngiltere, İspanya gibi milli mınarşilerin prensliklere karşı avantajlı hale gelmesini beraberinde getirmiştir. 16 ila 17. Yüzyıllar arası etkileri artan hafif ateşli silahlar sayesindeyse ordular mızrağı terkederek daha etkili ve zahmetsiz bir savaş kabiliyeti kazanmışlardır.

16. Yüzyılda başlayarak Fransız İhtilaline kadar süren Katolik Reformu veya Karşı Reform, Katolik Kilisesi’nin yenilenip kendisini tamir ederek Protestan harekatı karşısında aldığı darbeyi tedavi etmesi programıdır. Temelde hizipleşme ve bölünmeler ile Protestan, Kalvinist ve Anabaptislerin Katolikleri inançlarından uzaklaştırmaları sorunları üzerine yoğunlaşan bu harekat esnasında yeni tarikatlar kurulmuş ve bunlar sayesinde reformun açtığı yaralar giderilmeye çalışılmıştır.

Bu hareket için dönüm noktası Şarlken’in Roma’yı ele geçirmesi oldu. İşgalden hemen sonra harekete geçen Katolik din adamları “Saygıdeğer Kardinaller Heyetinden Islah Edilecek Kilise’ye Dair” başlıklı bir raporla asıl sorunun Papalık’ın kendisini dünyevileştirmiş olduğu ve diğer temel değişikliklerin ancak bu temel değişiklik sağlandıktan sonra mümkün olabileceği belirtildi. Sürecin en önemli gelişmeleri ise Şarlken’in tesebbüsleriyle aslında gün geçtikçe artan Türk tehlikesine karşı Hıristiyan birlik ve bilinci yaratması için organize ettiği Trento Konsili’nde yaşandı. Burada alınan kararlar resmen onaylandı ve hemen uygulamaya geçirildi. Ne var ki bu kararları aynı şekilde karşılamadı. Bunlar bazısında ciddi muhalefet sebebi olurken bazısını iç savaşa sürükledi ve nihayetinde Otuz Yıl Savaşları’nın başlamasında etkili oldular.

Bu aralık Avrupa genelinde nüfus devamlı artan bir çizgide seyretmiş, ancak yüzyılın bitime doğru yaşanan veba nedeniyle tersine dönerek azalan bir çizgiye oturmuştur. Ara ara yaşanan savaşlar, bölgesel kıtlık ve afetler de bu süreçte etkili olmuş, yine de genel çizgi azalarak da olsa artış yönünde takip etmiştir.

İtalya, Piemonte, Lombardiya ve Venedik’te ortaya çıkan ve 1630-31 yılları arası etkili olan veba salgını söz konusu bu ülkelerin nüfusunun %30 azalmasına sebep olurken İngiltere’de 1603-1665 yılları arası uzun bir dönem etkili olduğunda 170 bin kişinin ölümüne yol açmıştır. Ay şekilde İspanya’da etkili olduğu 1596-1685 yılları arası ülke nüfusunun %25’i yok olmuştur. Bu itibarla salgın ülkeler için etkili olduğu tarihlere kadar duraksız devam eden nüfus artışını tersine çevirmiştir. Nüfusun azalması noktasında veba kadar etkili olan bir diğer felaket de ara ara yaşanan savaşlar, özellikle 1618-1648 yılları arası süren Otuz Yıl Savaşları’dır. Örneğin bu aralık Almanya’nın nüfüsu 21 milyondan 13.5 milyona, Bohemya’nın ise 3 milyondan 0.8 milyona düşmüştür.

Tudor hanedanından VIII. Henry’nin hükümdarlığı sırasında mezhep değiştirmesi ve Anglikan Kilisesi’nin kurulmasıyla İngiltere’de uzun sürecek mezhep savaşları başlamıştır. Kraliçe I. Mary'nin yönetimi de mezhep savaşlarının nedenlerindendir.

I. Elizabeth hükümdarlığının 45. yılında öldü. Ancak evlenmediği için çocuğu yoktu. Bunun üzerine 25 yıldır İskoçya’yı yöneten VI. James, I. James adıyla İngiltere tahtına çıktı. I. James, Elizabeth yüzünden annesini kaybetmiş ama yine Elizabeth sayesinde İngiltere Kralı olmuştu. Böylece “Tudor” hanedanı yerine “Stuart” hanedanı dönemi başladı. I. James’in şahsında birleşen İskoçya ve İngiltere tahtları, 100 yıl süren bir muhalefete karşın bir daha ayrılmayacaklardı. 

I. James, kral olduktan sonra Magna Carta’yı dikkate almadan mutlak hükümdar
olmaya kalkınca, hükümdarın bu hareket tarzı da İngiltere’de birçok probleme sebep oldu. Katolikler I. James’in hükümdar olmasıyla ümitlenmişlerdi. Yeni kral Katolik bir annenin oğluydu. Ancak I. James, Kalvin’in fikirlerini benimsemiş bir Protestan’dı. Katolikler durumlarının iyice kötüye gittiğini görünce krala suikast yaparak, İngiltere yönetimini değiştirmeye kalktılar. Bunların en meşhuru 1605’teki “Barut Komplosu”dur. Lordlar kamarası havaya uçurulacak; kral, kraliçe, kralın büyük oğlu, lordlar ve avam kamarası mensupları öldürülecekti. Liderlerinden mahrum kalacakları için Protestanlar’ın toparlanması zor olacaktı. Çıkan kargaşada Katolikler İngiltere’ye hakim olacaklardı.

İngiltere ile Fransa arasında 1629 yılında yapılmıştır.

18 Haziran 1639’da İngiltere kralı ile İskoçlar arasında Berwick Antlaşması imzalandı ve böylece İskoçlar’a kendi parlamentolarnı ve kendi kilise meclislerini toplama hakkı verildi.

Huguenot, 16. yüzyılda Fransa’da reform hareketleri sırasında ortaya çıkan Protestanlar’ın ismidir.

Lorraine hanedanına mensup olup Fransız tahtına geçme plânları yapan Henri de Guise, On Altılar Konseyi’ni kurdu ve “Barikatlar Günü” olarak bilinen 12 Mayıs 1588’te Paris’te yönetime hakim oldu.

IV. Henri, 1598’de Nantes Fermanı’nı ilân ederek ülke genelindeki Protestanlar’a dinî özgürlük temin etmiştir.

IV. Henri, Avrupa Birli¤i’nin öncülerinden biridir. Habsburglar’ın gücünü yıkıp, kendi müttefiki olan Türkleri Asya’ya sürdükten sonra Rusya’nın dışarıda bırakıldığı yeni bir Avrupa’yı kurmayı tasarlamıştı. Avrupa devletleri arasındaki güç dengelerini oluşturma ve bu “Avrupa Hristiyan Cumhuriyeti”nde ebedî barışı sağlama kisvesi altında aslında Osmanlı sultanının Avrupa topraklarındaki hükümdarlığını yok etmek ve Habsburg hanedanının gücünü azaltmak istiyordu. IV. Henri, Avrupa Hristiyan Cumhuriyeti’ni 3 ayrı grupta toplanan 15 bağımsız devlete ayıracaktı.

İmparator Ferdinand’ın en büyük derdi bir türlü ilerlemesini durduramadığı Osmanlı İmparatorluğu idi. Kanunî 1566’da Sigetvar’ı ele geçirdi. 1568’de Osmanlı fetihlerinin tanınması ve hakimiyeti altındaki Macar toprakları için Avusturya’nın yıllık 30 bin altın ödemesi şartıyla 8 yıllık barış yapıldı. Antlaşma daha sonra tekrar uzatıldıysa da 1591’den itibaren iki devlet arasında sınır çatışmaları başladı ve 1593-1606 arasında 13 yıl sürecek “Uzun Türk Savaşları” meydana geldi. 1606’da imzalanan Zitvatorok Antlaflması’yla uzun süreli bir sulh dönemine girildi.

Moriskolar (Müdeccenler), İspanya’da 1492’de devletlerini kaybedip, Hristiyan hakimiyetinde
yaşamak zorunda kalıp, zorla Hıristiyanlaştırılan Endülüslü Müslümanlar’a verilen isimdir.

1568’te başlayıp, 1648’te Vestfalya Antlaflması’yla Hollanda’nın tam bağımsızlığı ile sona
eren mücadele dönemine “80 Yıl Savaşları” adı verilmiştir.

İzlanda, Norveç ve Finlandiya bağımsızlıklarına çok geç kavuşmuşlardır.

1397’de İsveç, Norveç ve Danimarka’nın ortak çıkarlar doğrultusunda, kendi siyasi
varlıklarını sona erdirmeden oluşturdukları Kalmar Birliği, özellikle Kuzey Alman
devletlerinin oluşturduğu Hansa Birliği’nin ticari gücüne ve Alman siyasi nüfuzuna alternatif bir oluşumdu.

Gustav Adolf’u dünya tarihinde öne çıkaran özelliği askeri teorisyenliği ve komutanlığıydı. Kral, İsveç ordusunun asker sayısını, İsveç’in kaldırabileceği en üst seviyeye çıkarmış, tüfekli birliklerinin ateş gücünü ve ateş hızını arttırmış, mızraklı birlikler ile tüfekli birlikleri dengeli ve oranlı bir şekilde tanzim etmişti. Uzun süredir pasif rol oynayan süvari birliklerini yeniden vurucu güç haline getirtmişti.

Vestfalya Antlaşması, Protestanlığın Papa ve Katolikliğe karşı kazandığı zaferin sembolüydü.

Cizvitler, 1534’te Ignacio de Loyola tarafından kurulmuş bir tarikattır. “İsa cemiyeti”
diye de bilinir. Amaçları, Katolik inancı bütün insanlığa yaymak ve Katolik olanların inançlarını tavizsiz bir şekilde yaşamalarını sağlamaktı. Güney Amerika’dan Orta Asya ve
Uzak Doğu’ya kadar geniş bir coğrafyada sürdürdükleri misyonerlik faaliyetleriyle Katolikliği yaydılar. Cizvitler’in aşırı kuvvetlenmesi üzerine Papa XIV. Clement, 1773’de tarikatı feshetti. Papa VII. Pius, 1814’te Cizvitler’e eski haklarını verse de tarikat eski gücüne bir daha kavuşamadı.

16. yüzyılda başlayan ve Fransız İhtilali’ne kadar süren Katolik Kilisesi’nin yenilenmesi, kendisini tamir etmesi, Protestan hareketiyle aldığı darbeyi tedavi etmesi arzusuyla başlayan harekete “Karşı Reform” veya “Katolik Reformu” denilmektedir.

13 Aralık 1545’te toplanan Trento Konsili, Şarlken'in teşebbüsleri ile toplanmış ve Avrupa’da Protestanlık ile Katoliklik arasında giderek artan gerilime son vermeyi ve daha da önemlisi Türk tehlikesi karşısında Avrupa’da bir birlik oluşturmayı hedeflemiştir. 

Avrupa’da 16. yüzyılda artan nüfusun yol açtığı sıkıntılardan  biri toprak kiralama sistemindeki sıkıntılardı. Artan nüfus toprağı işleyen ve kiralayan kiracı konularında sıkıntıların ortadan kalkmasına, buna mukabil toprak sahiplerinin bunu fırsat bilerek vergileri arttırmalarına sebep oldu. Aşırı vergi talebi özellikle İngiltere’de köylü isyanlarına neden oldu.