OSMANLI TÜRKÇESİ I Dersi TÜRKÇE KELİMELERİN YAPISI, TÜRKÇE KİPLERİN VE EDATLARIN YAZILIŞI soru cevapları:
Toplam 61 Soru & Cevap#1
SORU: Kelime kısaca nasıl tanımlanabilir?
CEVAP: Kelime, bir ya da birkaç heceden oluşan ve bağımsız anlam taşıyan düzenli seslerin meydana getirdiği bir dil öğesidir.
#2
SORU: Cümle nasıl oluşturulur?
CEVAP: Kelimelerin gramer ve anlamca belli bir görüşü ifade edecek biçimde bir araya getirilmesiyle cümleler oluşur.
#3
SORU: Kelimeyi oluşturan en küçük ses birliğinin tanımı nedir?
CEVAP: Kelimeyi oluşturan en küçük ses birliği “hece” olarak tanımlanmaktadır.
#4
SORU: Türkçe heceler kaç grupta incelenebilir?
CEVAP: Türkçe heceler açık ve kapalı olmak üzere iki grupta incelenebilir.
#5
SORU: Açık hece nedir?
CEVAP: Açık hece, bir ünlüden oluşan ya da ünlüyle biten hecedir.
#6
SORU: A-cı, e-lek, ı-lık, i-ki sözcüklerindeki hecelerden hangileri açık hecedir?
CEVAP: Bu sözcüklerde bir ünlüden oluşan a-, e-, ı-, iheceleri ile ünsüz+ünlüden oluşan -cı, -ki heceleri açık hecedir.
#8
SORU: Türkçede kaç çeşit kapalı hece vardır?
CEVAP: Türkçede dört çeşit kapalı hece vardır: ünlü+ünsüz; ünsüz+ünlü+ünsüz; ünlü+ünsüz+ünsüz; ünsüz+ünlü+ünsüz+ünsüz seslerden oluşan heceler.
#9
SORU: Kelimeleri oluşturan bir alt birim nedir?
CEVAP: Kelime hece denilen kelimeden daha küçük ses birliklerinin yan yana gelmesinden oluşur.
#10
SORU: Türkçe sözcüklerin hece yapıları incelendiğinde hangi iki özellik dikkati çekmektedir?
CEVAP: Türkçe sözcüklerin hece yapılarında dikkati çeken özellikler, hecelerin çift ünsüzle başlamaması ve hece sonunda iki ünsüzün aynı cins olmamasıdır.
#11
SORU: Türkçe sözcüklerde hece nasıl oluşur?
CEVAP: Türkçe hecelerde kurucu ses olarak bir ünlü mutlaka bulunur. Bu kurucu ünlü kendisinden önce gelen ünsüzü ve kendisinden sonra gelen tek ya da düzenli iki ünsüzü yanına çeker, böylece hece oluşur.
#12
SORU: Türkçe kelimelerin yapısı nasıldır?
CEVAP: Her Türkçe kelimenin temeli bir köke dayanır. Sonra bir ya da daha fazla yapım eki ve çekim eki gelir.
#13
SORU: Türkçe açısından yapım eki nasıl tanımlanabilir?
CEVAP: Türkçe açısından yapım eki, köklerin sonuna eklenmek suretiyle onların anlamlarını değiştiren unsurlara denir.
#14
SORU: Türkçede köklerle ekler arasında nasıl bir düzen vardır?
CEVAP: Türkçe kelime kökleriyle ona eklenmiş yapım ve çekim ekleri arasında belli bir ünlü düzeni vardır. Bu düzen esasen hecelerdeki ünlülerin benzeşmesidir.
#15
SORU: Türkçe kelime kökleriyle ekler arasındaki benzeşme neye dayanır?
CEVAP: Türkçe kelime kökleriyle ekler arasındaki benzeşme ünlülerin kalınlık-incelik ya da düzlükyuvarlaklık yönünden uyumuna dayanır.
#19
SORU: Türkçede hangi ünlüler yuvarlaktır?
CEVAP: Türkçede o, ö, u, ü ünlüleri yuvarlaktır.
#20
SORU: Türkçede kalınlık-incelik uyumu nasıldır?
CEVAP: Türkçe kelimenin ilk hecesinde kalın ünlü varsa sonraki hecelerin ünlüleri de kalın; ince ünlü varsa, ondan sonraki hecelerin ünlüleri de ince olur.
#21
SORU: Türkçede düzlük-yuvarlaklık uyumu nasıldır?
CEVAP: Türkçe kelimenin ilk hecesinde düz ünlü varsa sonraki hecelerin ünlüleri de düz olur. İlk hecede yuvarlak ünlü varsa ikinci hecenin dar ünlüsü yuvarlak olur, sonraki hecelerin de ünlüleri darsa, uyum ileri doğru işler. İkinci hecenin ünlüsü düz-genişse öylece kalır ve kendisinden sonraki hece ünlüleri de ona uyar.
#22
SORU: Türkçedeki düzlük-yuvarlaklık uyumunun diğer adı nedir?
CEVAP: Türkçedeki düzlük-yuvarlaklık uyumunun diğer adı “küçük ünlü uyumu”dur.
#23
SORU: Türkçe kelimeler hangi ünsüzlerle başlamaz?
CEVAP: Türkçe kelimeler ğ, l, m, n, n, r, z ünsüzleriyle başlamaz. Ancak kimi yansıma (ses taklidi) kelimeler l, n, z ile başlayabilir.
#24
SORU: Osmanlı Türkçesinde şın+elif+ye+dal harflerinin oluşturduğu edat hangisidir, bu edatın işlevi nedir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde şın+elif+ye+dal harflerinin oluşturduğu edat “şâyet” edatı olup bu edat bağlama işlevinde kullanılmaktadır.
#25
SORU: Osmanlı Türkçesinde kef+ze+elif harflerinin oluşturduğu edat hangisidir, bu edatın işlevi nedir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde kef+ze+elif harflerinin oluşturduğu edat “kezâ” edatı olup bu edat bağlama işlevinde kullanılmaktadır.
#26
SORU: Türkçede tek heceli kelimelerin sonunda ünsüzlerin yer alma kuralı nedir?
CEVAP: Türkçe tek heceli kelimelerin sonunda düzensiz çift ünsüz ve ikiz ünsüz bulunmamaktadır.
#27
SORU: Türkçede kelimelerin sonunda tonlu ve tonsuz ünsüzlerin yer alma kuralı nedir?
CEVAP: Türkçe kelimelerin sonunda tonlu b, c, d, g ünsüzleri yerine tonsuzları olan p, ç, t, k sesleri bulunur.
#28
SORU: Osmanlı Türkçesinde elif+nun+cim+kaf harflerinin oluşturduğu edat hangisidir, bu edatın işlevi nedir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde elif+nun+cim+kaf harflerinin oluşturduğu edat “ancak” edatı olup bu edat bağlama işlevinde kullanılmaktadır.
#29
SORU: Osmanlı Türkçesinde cümle içinde birkaç defa tekrar edilen edatlara örnek verebilir misiniz?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde cümle içinde birkaç defa tekrar edilen edatlara birkaç örnek şunlardır: gerek…gerek, ne…ne, hem…hem.
#30
SORU: Osmanlı Türkçesinde be + re harflerinin oluşturduğu edat hangisidir, bu edatın işlevi nedir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde be+re harflerinin oluşturduğu edat “ber” edatı olup bu edat “üzerine, üzerinde” işlevinde kullanılmaktadır.
#31
SORU: Türkçe gereklilik kipinin imla özelliği nedir?
CEVAP: Türkçe gereklilik kipi ekleri fiil tabanına birleşmekte, kendisinden sonra gelen eklere birleşmemektedir.
#32
SORU: Gereklilik kipi, hangi kişide istisnai olarak sözcük tabanına birleşik yazılmaktadır?
CEVAP: Gereklilik kipi, 3. çoğul kişide istisnai olarak sözcük tabanına birleşik yazılmaktadır.
#33
SORU: Türkçede şimdiki zaman eki olarak kullanılan -makta ve -mekte ekleri nasıl yazılmaktadır?
CEVAP: Türkçede -makta eki, “mim+kaf+dal+güzel he” ile, -mekte eki ise “mim+kef+dal+güzel he” ile yazılmaktadır.
#34
SORU: Osmanlı Türkçesinde elif + ze harflerinin oluşturduğu edat hangisidir, bu edatın işlevi nedir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde elif+ze harflerinin oluşturduğu edat “ez” edatı olup bu edat “-dan, -den” işlevinde kullanılmaktadır.
#35
SORU: Osmanlı Türkçesinde be+elif harflerinin oluşturduğu edat hangisidir, bu edatın işlevi nedir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde be+elif harflerinin oluşturduğu edat “bâ” edatı olup bu edat “ile; -a/-e, -lı/-li” işlevinde kullanılmaktadır.
#36
SORU: Osmanlı Türkçesinde medli elif+güzel he harflerinin oluşturduğu ünlem hangisidir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde medli elif+güzel he harflerinin oluşturduğu ünlem “âh” ünlemidir.
#37
SORU: Osmanlı Türkçesinde elif+ye+vav+elif+güzel he harflerinin oluşturduğu ünlem hangisidir?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde elif+ye+vav+elif+güzel he harflerinin oluşturduğu ünlem “eyvâh” ünlemidir.
#38
SORU: Kelimelerdeki seslerin sıralaması değiştirilirse ne olur?
CEVAP: Kelimelerdeki seslerin sıralaması değiştirilirse anlam değişir ya da tamamen bozulur.
#39
SORU: Türkçede ünsüz uyumu nasıl tanımlanabilir?
CEVAP: Türkçe kelimelerde tonlu-tonsuz ünsüzlerin (b-p, c-c, d-t, g-k, z-s) eşleşmesi halinde tonlu ya da tonsuzda birleşirler. Ünsüzler arasındaki bu tonlu-tonsuz benzeşmesine ünsüz uyumu denir.
#40
SORU: Şart kipinin ince ünlülü fiillerdeki yazılışında neye dikkat etmek gerekmektedir?
CEVAP: Şart kipinin yazılışında, ince ünlülü fiillerin teklik 2. şahıstaki yazılışı ve çokluk 2. şahıstaki yazılışının aynı olduğuna dikkat edilmelidir. Ekin teklik veya çokluk için mi yazıldığı cümlenin anlamına göre ayırt edilir.
#41
SORU: Osmanlı Türkçesinde şart kipinin çokluk ikinci şahıs ekleri nasıl yazılır?
CEVAP: Çokluk 2. şahıs ekleri kalın ünlülü fiilllerde “kaf” ile, ince ünlülü fiillerde “kef” ile yazılır.
#42
SORU: Osmanlı Türkçesinde dilek-şart kipinin olumsuzu nasıl yazılır?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde dilek-şart kipinin olumsuzu ince ünlülü fiillerde “mim+güzel he” ile, kalın ünlülü fiillerde “mim+elif” ile yazılır.
#43
SORU: İstek ve emir kipinin ikinci tekil ve çoğul şekilleri hangi işlevde kullanılır?
CEVAP: İstek ve emir kipi ikinci şahıstaki -asın, -asınız eki ve olumsuzu, özel bir rica veya uyarı anlamı icin kullanılır.
#44
SORU: Kelimeleri oluşturan iki temel hususiyet nedir?
CEVAP: Kelimeleri oluşturan ses ve mana olmak üzere iki temel hususiyet vardır. Kelimeler seslerin birleşiminden oluşur. Buna lafz (ağızdan çıkan sesler öbeği) denir. Kelimelerin ayrıca belli bir kavramı yansıtan anlam yönü vardır. İşte kelime bu iki özelliğin bir araya gelmesiyle oluşan bir dil ögesidir.
#45
SORU: Osmanlı Türkçesinde emir ve istek kipinin olumsuzu hangi ekle yapılır?
CEVAP: Osmanlı Türkçesinde emir ve istek kipinin olumsuzu -ma, -me ekleriyle yapılır.
#46
SORU: Türkçe gereklilik kipinin eki nedir?
CEVAP: Türkçe gereklilik kipinin eki -malı ve -meli’dir.
#47
SORU: Osmanlı Türkçesinde gereklilik kipi nasıl yazılır?
CEVAP: Bu ek “mim+lâm+ye” şeklinde yazılır. Ancak bazı kalın ünlülü fiillerde “mim+elif+lâm+ye”, ince ünlülü fiillerde “mim+güzel he+lâm+ye” şeklinde yazılmaktadır.
#48
SORU:
Türkçedeki açık hecenin tanımını yapınız.
CEVAP:
Açık hece: bir ünlüden oluşan ya da ünlüyle biten hecedir.
#49
SORU:
Türkçedeki kapalı heceyi tanımlayınız. Türlerini örnekleriyle yazınız.
CEVAP:
Kapalı hece: ünsüzle biten hecedir.
Ünlü-ünsüz hece: ak, el, ıs-lak, il, ol-mak, öl-mek, uç-mak, üz-gün
Ünsüz-ünlü-ünsüz hece: kay, gel, kıl, bir, kol, göl, kuy-ruk, kül
Ünlü-ünsüz-ünsüz hece: alt, ars-lan, üst
Ünsüz-ünlü-ünsüz-ünsüz hece: dört, o-turt-ma, Türk, kırk, sırt,
#50
SORU:
Türkçe kelimelerin yapısında bulunan unsurlar nelerdir?
CEVAP:
Her Türkçe kelimenin temeli bir köke dayanır. Sonra bir ya da daha fazla yapım eki ve çekim eki gelir.
Türkçe kelimelerde kök, tek başına bir anlam taşıyan bir ses topluluğudur. Daha çok tek hecelidir.
#51
SORU:
Çekim eklerinin görevini yazınız.
CEVAP:
Çekim ekleri, kelimeleri söz içinde başka kelimelerle ilişkilendirmeye yarar.
#52
SORU:
Türkçedeki ünlü uyumunun türleri nelerdir?
CEVAP:
Kalınlık-incelik uyumu
Düzlük-yuvarlaklık uyumu
#53
SORU:
Türkçedeki kalınlık-incelik uyumunu örnek vererek açıklayınız.
CEVAP:
İki şekilde olur:
1. Türkçe kelimenin ilk hecesinde kalın ünlü varsa, sonraki hecelerin ünlüleri de kalın olur:
oturmak ?????? karanlık ???????
2. Türkçe kelimenin ilk hecesinde ince ünlü varsa, ondan sonraki hecelerin ünlüleri de ince olur:
gönüllü ?????? kirletmek ???????
#54
SORU:
Düzlük-yuvarlaklık uyumunu örnek vererek açıklayınız.
CEVAP:
İki şekilde olur:
1. Türkçe kelimenin ilk hecesinde ünlü düz ise, sonraki ünlüler de düz olur:
bıçak ????? dirilmek ??????
2. Türkçe kelimenin ilk hecesinde ünlü yuvarlak ise
İkinci hecenin dar ünlüsü yuvarlak olur, sonraki hecelerin de ünlüleri darsa, uyum ileri doğru işler:
örtülü ??????? görüşüldü ????????
İkinci hecenin ünlüsü düz-genişse öylece kalır ve kendisinden sonraki hece ünlüleri de ona uyar.
ölecekler ???? ???? göremedi ??????
Yukarıda anlatılan düzlük-yuvarlaklık uyumu sınırlılığı sebebiyle küçük ünlü uyumu olarak da adlandırılır.
#55
SORU:
Küçük ünlü uyumunun istisnası olan eki örnek vererek açıklayınız.
CEVAP:
Türkçe kelimelerde ilk heceden sonraki hecelerde geniş yuvarlak ünlüler (o,ö) bulunmaz. XVIII. yüzyıl ve sonrasında kullanılan –yor şimdiki zaman eki bu kuralın dışındadır. Ayrıca bitişik yazılan birleşik kelimelerde de durum farklıdır.
#56
SORU:
Türkçe kelimelerdeki ünsüzlerin özellikleri nelerdir?
CEVAP:
1. Türkçe kelimeler ğ, l, m, n, n, r, z ünsüzleriyle başlamaz. Ancak kimi yansıma (ses taklidi) kelimeler l, n, z ile başlayabilir.
2. Türkçe kelimeler iki ünsüzle başlamaz.
3. Türkçe tek heceli kelimelerin sonunda düzensiz çift ünsüz ve ikiz ünsüz bulunmaz.
4. Türkçe kelimelerin sonunda tonlu b, c, d, g ünsüzleri yerine tonsuzları olan p, ç, t, k sesleri bulunur.
??? dip, ??? sert, ????? git-mek, ???? geçmek
5. Türkçe kelimelerde tonlu-tonsuz ünsüzlerin (b-p, c-ç, d-t, g-k, z-s) eşleşmesi halinde tonlu ya da
tonsuzda birleşirler. Benzeşme eklemede de bir kural olarak işler.
????? kap-tı ????? it-ti ????? diş-çi
#57
SORU:
Ünsüzler arasındaki bu tonlu-tonsuz benzeşmesine ne ad verilir?
CEVAP:
Ünsüz uyumu denir.
#58
SORU:
Osmanlı Türkçesinde dilek-şart kipi nasıl yazılır?
CEVAP:
Türkçe’de dilek-şart kipi –sa/–se eklerinden oluşur ve ?? şeklinde tek şekilli olarak yazılır. Ses uyumlarına bağlı olarak okunur.
#59
SORU:
Türkçe istek ve emir kipiyle ilgili neler söylenebilir?
CEVAP:
İstek ve emir kipleri günümüzde tek şekil hâlindedir. Tarihi süreç içinde bir zamanlar ayrı eklerle yazılsalar da yakın zamanda birleşmişlerdir. Aynı eklerle yazılan istek veya emir kipinden hangisinin olduğu, cümle içinde anlama ve şartlara bağlı olarak belirlenir.
#60
SORU:
Osmanlı Türkçesindeki gereklilik kipinin ekleri nelerdir ve nasıl yazılır?
CEVAP:
Türkçe gereklilik kipinin eki -malı, -meli, şeklindedir. Bu ek ??? şeklinde yazılır. Ancak bazı kalın ünlülü fiillerde ???? , ince ünlülü fiillerde ?? ?? şeklinde yazılmaktadır.
#61
SORU:
Osmanlı Türkçesindeki ancak, gayrı, içün, mâ'adâ, ötürü, bile bağlama edatlarını Arap harfleriyle nasıl yazılır?
CEVAP:
ancak – ????
gayrı – ????
içün – ?????
????? – mâ‘adâ
ötürü – ??????
bile – ???