Osmanlı Türkçesinde Arapça ve Farsçadan özellikle “isim” olarak değerlendirilen unsurlar alınmıştır. Arapça kelimelerden, çeşitli özlü sözler ve küçük dua cümleleri dışında fiiller çekimli olarak kullanılmamıştır.

Arapça, dil grupları içerisinde tasrîfli, yani çekimli (flexible= bükünlü) diller sınıfında yer alır. Bu tür dillerde kelimelerin anlamını değiştirmek için kökü kırarak başına, ortasına, sonuna birtakım fazladan sesler ekleyerek kelime yeni manalar kazanır.

Arapçada kelimeler üç kısma ayrılır.
1. Fiil
2. İsim
3. Harf (Edat)
Bunlardan fiillerin çekimli hâlleri Osmanlı Türkçesinde kullanılmazlar.

İsimler ise genel şekliyle ikiye ayrılır.
a. asıl isim (ism-i câmid)
b. türemiş isim (ism-i müştak)
Özel isimler, cins isimleri, sayı isimleri ism-i câmid grubuna girer. Türemiş isimler ise masdarlar, ism-i fâ‘il, ism-i mef‘ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ‘il, ism-i tafdîl, ism-i zamân, ism-i mekân, ism-i âlet, ism-i tasgir ve ism-i mensûb şeklinde gruplandırılır. Bunlardan masdar, ism-i mekân, ism-i zamân, ism-i âlet, ism-i tasgir, türündeki kelimeler isimdirler. İsm-i fâ‘il, ism-i mef‘ûl, sıfat-ı müşebbehe, mübâlağa-i fâ‘il, ism-i tafdîl, ism-i mensûb türündeki kelimeler sıfattır.

Arapçada yeni kelimeler köke ek getirmek şeklinde değil, kökün başına ortasına sonuna bir takım sesler ilâvesiyle oluşturulur. Kelimeler, çok az istisna dışında en az üç harften oluşur. Bu harflere aslî harfler denir. Kelimedeki kök harfleri bunlardan oluşur. Kelimenin anlamını değiştirmek için bu üç harfin dışında, kelimenin başına, ortasına, sonuna harfler ilâve edilerek kelime yeni anlamlar kazanır. Bu ilâve edilecek harflere zâid harfler adı verilir.

Kelimeye ilâve edilebilecek zâid harfler şunlardır: ? ? ? ? ? ? ?? ?? ?? ? ? ?? ?

Mim (?) Kelime başında iken zaiddir. Kelime ortasında ve sonunda bulunduğunda aslî harf durumunda olur.

Ye (?) uzun i (î) harfi durumunda kullanıldığında zaid olur. Sessiz ye (?)harfi olduğu durumlarda kelimenin aslî harfidir.

Kelime yapımında gördüğümüz, ses değişimleri ve kelimeye eklenen zaid harfler belirli bir kurala ve düzene tabidir. Kökler belirli kalıplara girerek o kalıbın verdiği anlama kavuşurlar. Bu kalıplara vezin adı verilir. Arapçada bu vezinleri göstermek üzere kök harflere birer isim verilir.

Kelimenin ilk aslî harfine ? (fe) denir. İkinci aslî harfi ? (ayn) ile gösterilir. Üçüncü aslî harfine ? (lam) adı verilir. Kelime üçten fazla aslî harfe sahipse, sonra gelen diğer aslî harfler de yine ? (lam) harfi ile gösterilir. Aslî harflerin yerine bunlar yazılıp, zâid olan harflerin aynısı alındığında ortaya çıkan kalıp kelimenin veznini oluşturur.

Kelimelerin vezinlerini çıkarabilmek için öncelikle kelimenin aslî harfleri belirlenir. Bunun için harflere sırasıyla bakılır. İlk aslî harfinin yerine ? (fe), ikinci aslî harfinin yerine ? ayn ve üçüncü aslî harfinin yerine ? lam yazılır. Arada eğer varsa zâid harfler olduğu gibi alınır. Vezni bulunacak kelimenin harekeleri aynı düzen içerisinde vezne aktarılır. Bu şekilde ortaya çıkan kelime verilen kelimenin veznidir.

Arapçada isimlerin erkek ve dişi olmak üzere ayrı kullanım şekilleri vardır. İsimlerin dişi için kullanılanına müennes, erkek için kullanılanına müzekker denilir. Dişi için kullanılan kelimeler bir takım ayırıcı belirtiler gösterirler. Erkekler için kullanılanlarda cinsiyeti gösteren özellikler bulunmaz. Kelimelerin erkek ve dişilik özellikleri tamlamalar için oldukça önemlidir. Arapçada tamlayan ve tamlanan kelimeler cinsiyet bakımından aynı olmak zorundadır.

Dişi kelimelerde dişilik alâmeti olmak üzere ya kelimenin sonunda kapalı te ( ? ( harfi, ya kısa elif veya uzun elif bulunur.

Sonunda kapalı te harfi bulunan isimler müennestirler. Bu harfe tâ-i merbûte veya tâ-i te’nîs adı da verilir. Osmanlı Türkçesinde kapalı te ? şekli kullanılmaz. Onun yerine açık te ? harfi veya ha-i resmiye ? adı verilen şekli kullanılır.

Kelime sonunda zâid olarak bulunup ye ? şeklinde yazılıp (a) sesiyle okunan eliftir. Buna elif-i maksûre adı verilir. Zâid elif-i maksûre ile yazılan kelimeler müennes kabul edilirler.

???? da‘vâ, ???? fetvâ, ???? şûrâ, ????  takvâ

Ancak elif-i maksûre kelimenin aslî harfi ise o zaman mü’enneslik alâmeti olarak kabul edilmez. Örneğin;

???  ma‘nâ, ???? mersâ 

Kendilerinde herhangi bir müenneslik belirtisi bulunmayıp da müennes kabul edilen kelimelere mü’ennes-i ma‘nevî veya i‘tibârî müennesler adı verilir. Bunlar itibarî olarak müennestirler.

1. Bütün kadın isimleri ve kadın cinsi ile ilgili kelimeler
2. Ülke, şehir, kabîle isimleri
3. Harflere verilen isimler: elif, be, te, elif-i memdûde, hâ-yı resmiyye, tâ’-i müdevver … gibi.
4. İnsan ve hayvanlarda, çift olarak bulunan organ isimleri
5. Cem‘-i müzekker-i sâlim haricindeki bütün cem‘ler
6. Gövdesinde ekleme harf bulunan bütün mücerred masdarlar ve bütün mezîdünfih masdarlar.

Arapça isimler sayı bakımından üç şekilde bulunurlar.
1. Tekil. Buna müfred adı verilir.
2. İkili. Buna tesniye denilir.
3. Üç ve üçten fazla. Buna da cem‘ denilir.

Tesniye Arapçaya mahsus sayı durumunu bildiren çokluk şekildir. Diğer dillerde iki ve ikiden fazlası çoğul kabul edilirken, bunlar arasında ayırım yapılmaz. Ancak Arapçada üç ve üçten fazlası çoğul kabul edilir. İkili çokluk için ayrı bir çoğaltma şekli uygulanır. Bunun için kelimenin sonu üstünlü okunarak peşine cezmli ye ve nun ( ????- =eyn) harfleri getirilir:

Türkçede “–lar, –ler” ekiyle yapılan cem‘in (çokluk) Arapçada iki türlü şekli vardır. Birincisi tekil kelimenin sonuna ek getirmek sûretiyle yapılan çokluklardır ki, kıyasî olarak elde edilirler. Bu tür çokluklara cem‘-i sâlim adı verilir. Diğeri ise tekil kelimeye zâid harfler ilâve edip kelimenin veznini değiştirmek suretiyle yapılır. Bu tür çokluklara cem‘-i mükesser adı verilir. Sâlim olan çoğulların müzekker ve müennes olmak üzere iki şekli vardır. Müzekker olanlarına cem‘-i müzekker-i sâlim, müennes olanlarına cem‘-i mü’ennes-i sâlim denilir.