Finansal sistem bir ekonomide belli kişi ve kurumların, piyasaların, araçların ve organizasyonların, beraberce çeşitli finansal fonksiyonları yerine getirmek üzere, bir araya gelmeleri sonucunda oluşan bir bütündür.

Finansal sistem yatırımlar için fon gereksinimi duyanlara, fon fazlası olanlardan fon akışı sağlamayı gerçekleştirmektedir. Bu sayede ekonomide yüksek üretkenlik ve verimlilik gelişmektedir. Etkin çalışan bir finansal sistemin varlığı, ekonominin iyi işlemesi ve ekonomik refahı geliştirmek için çok önemlidir. Gelişmiş ve etkin çalışan bir finansal sistem, tasarrufların etkin bir şekilde kullanımını sağlayarak ülke kalkınmasına katkıda bulunur.

Finansal sistemin olmaması durumunda fon fazlası olanlardan, yatırım için fon ihtiyacı olanlara fon akışını sağlamak mümkün olamayacaktır.Finansal sistemin etkin çalışmaması kendinden beklenilen işlevi yerine getirmesini engellemektedir. Ekonomik yaşamda birikimlerin yatırımlara dönüştürülmesi sürecindeki etkinlik, genel olarak o ülkedeki finans sisteminin ve finansal piyasaların yapısına ve örgütlenmesine bağlıdır. Bununla birlikte son dönemde ekonomik yaşamda ortaya çıkan özellikle finansal sistem kökenli olumsuzlukların (krizler) gerek ulusal gerekse uluslararası ekonomik yaşamda yarattığı etkileri de hepimiz yaşamaktayız. Bu nedenle finansal sistemin içinde yaşanılan ekonomiler açısından oynadığı rol çok önemlidir diyebiliriz.

Sistem, belli bir amaca yönelik bir araya gelmiş çeşitli unsurlardan oluşan bir bütünü ifade etmektedir. Dolayısıyla temel belirleyicileri, bir amaç olması ve bunu gerçekleştirmek için değişik parçaların bir ahenk ve uyum içinde bir araya gelmesidir.

Finansal sistemin temel unsurları; fon fazlası olanlar, fon açığı olanlar, finansal aracılar (kurumlar), finansal araçlar ve yasal-kurumsal düzenlenmeler olarak sıralanmaktadır.

Finansal sistemde fon sunanlar, devrettikleri fonların karşılığında, fon talep edenlerden çeşitli belgeler istemektedirler. Bu belgelere finansal araç denilmektedir. Finansal araçlar, fonların aktarılması sırasında, aktarılan fonlar üzerinde çeşitli haklar ve yükümlülükleri temsil eden yazılı belgelerdir. Uygulamada birbirinden farklı özeliklere sahip, çok sayıda finansal araç bulunmaktadır. Bunlar işlem gördükleri piyasalara bağlı olarak para piyasası araçları ve sermaye piyasası araçları olarak genel bir sınıflandırmaya tabi tutulmaktadır.

Piyasa en yalın hâliyle, arz edenlerle talep edenlerin bir araya geldiği ve değişimin gerçekleştiği yerdir. Finansal Piyasalar ise fon arz edenler ile fon talep edenlerin karşılaştığı ve fon değişiminin gerçekleştiği piyasalardır.

Etkin işleyen finansal piyasaların özellikleri ise şu şekilde sıralanmaktadır:
• Zamanında ve doğru bilgi sağlama: Hem alım satımı yapılan mali araçlarla ilgili hem de genel olarak piyasayı ilgilendiren her konuda, gecikme olmadan ve açık biçimde bilgiye ulaşılabilmelidir.
• Likitide sağlama: Likidite bir varlığın kısa sürede ve önemli bir kayba uğramadan nakde dönüştürülebilmesidir. İyi bir piyasada alım satımı yapılan araçlar istenildiği anda satılabilmelidir.
• Düşük fon aktarım maliyetleri: İşlem maliyetleri düşük olmalıdır, yani piyasada alım satım marjlar düşük olmalıdır.
• Fiyatlar yeni bilgileri hızla yansıtmalıdır: Piyasada oluşan fiyatların bilgileri tam olarak ve hemen yansıtması beklenir.

Para Piyasası; kısa vadeli (bir yıla kadar) fonların arz ve talebin karşılaştığı piyasadır. Sermaye Piyasası ise orta ve uzun vadeli fonların arz ve talebinin karşılaştığı finansal piyasadır.

Para piyasalarında vade genellikle bir yılı aşmaz. Bu bağlamda kullanılan araçlar da kısa vadeli özellik taşımaktadır. Para piyasası finansal araçları; hazine bonosu, finansman bonusu, mevduat sertifikası, repo ve kambiyo senetleri (poliçe, bono, çek) gibi bir yıla kadar vadeli finansal araçlardır.

Birincil piyasalar; ilk kez alım satıma konu olan yani ilk defa işleme tabi olacak finansal araçlarla fonların değişiminin gerçekleştiği finansal piyasalardır. Hisse senedi ve tahvil gibi menkul değerleri ihraç edenler ile tasarruf sahiplerinin doğrudan karşılaştıkları piyasadır. Birincil piyasada yeni ihraç edilen menkul kıymetlerin, ilk alıcılara örneğin şirketlere veya diğer yatırımcılara satışı söz konusudur.Şirketler, orta ve uzun vadeli fonları birincil piyasada temin ederler. Sermaye piyasasının fonları yatırımlara aktarma fonksiyonu daha çok birincil piyasalarda gerçekleşmektedir.İkincil Piyasalar ise önceden ihracı yapılmış finansal araçların bu kez yatırımcılar arasında tekrar tekrar alım satımının yapıldığı piyasalardır. İkincil piyasada, menkul kıymetler aracı kuruluşlar tarafından yatırımcılar için alınıp satılır. Birincil piyasanın sağlıklı işlemesi, etkin ve verimli bir ikincil piyasanın varlığına bağlıdır.

Arz ve talep edenlerin resmî olarak belirlenmiş fiziksel alanlarda buluştuğu ve işlemlerin oluşması için belli kurum ve kuruluşların denetimi ve gözetimine tabi olan piyasalar olarak tanımlanır. Bu piyasalarda alım satım koşulları, işlem yapacak olanların nitelikleri, işlem zamanı ve yeri gibi çeşitli özellikler belli standartlara bağlanmıştır. Organize piyasalarda nihai işlemler merkezleşmiş borsalarda yapılmaktadır.

Fiziki ve resmî olarak belirlenmiş bir mekânı bulunmayan, organize piyasalarda yapılamayan alım ve satım işlemlerinin gerçekleştiği, ilgili kurum ve kuruluşların denetim ve gözetiminden uzak piyasalar olarak tanımlanabilir.

Serbest piyasalar olarak da bilinen tezgah üstü piyasalar uluslararası literatürde “Over-The Counter Markets” olarak bilinmektedir.

Tarafları bir araya getiren, fon değişim koşullarını belirleyen ve değişimin hızlı ve etkin bir şekilde yapılmasını sağlayan kurumlardır.

Bu aracılar aşağıdaki gibi çeşitli başlıklar altında sıralanmaktadır:
Ticaret Bankaları: Mevduat bankaları olarak da bilinen bu kurumlar, tüm dünyada en fazla ağırlığa sahip olan finansal aracılardır. Ticaret bankaları mevduat toplayarak bu mevduatı kredi ve finansal varlık yatırımı olarak değerlendirmektedir. Ticaret bankalarının, finansal sistem içerisinde en önemli işlevlerinden biri de kaydi para yaratarak para arzını genişletmeleridir.
Kredi Birlikleri: Üyelerinden topladığı mevduatı, yine üyelerine kredi olarak dağıtan kurumlardır. Bu tür aracıların ticaret bankalarından ayrılan yönü kâr amacı gütmemesi ve faaliyetlerinin sadece kendi üyeleri ile sınırlı olmasıdır. Bu sebepten kredi birlikleri ticari, bankalara oranla çok daha küçük ölçeklidir.
Katılım Bankaları: İşlemlerini faiz olamaksızın yerine getiren bu kurumlar, faaliyetlerini tasarruf fazlası olan birimlerden mevduat toplama ve tasarruf açığı olan birimlere kredi verme ortaklık temelinde yerine getirmektedir. Ortaklık ilkesi söz konusu olduğu için mevduat sahipleri önceden tutarı belirli sabit faiz yerine, ancak faaliyet sonucu miktarı kesin olarak belli olan kâr veya zarardan pay alır.
Tasarruf ve Kredi Birlikleri: Fonlarını mevduat şeklinde toplamakta olan bu kurumlar, fonların kullanımı yönünden ticaret bankalarından ayrılmaktadır. Mesken ve ticari konut sektörüne ipotek karşılığı kredi açan ve mevduat toplayan kuruluşlardır. Günümüzde ülkemizde henüz bulunmamasına rağmen, mortgage sisteminin yürürlüğe girmesi ile ülkemizde de kurulması muhtemeldir.

Para yaratmayan finansal aracılar, mevduat kabul etmeyen ve diğer kaynaklardan fon sağlayan finansal kurumlardır. Finansal sistem içinde önemli ağırlığa sahip olan bu kurumlar, sigorta şirketleri, özel emeklilik şirketleri, emekli sandıkları, yatırım fon ve ortaklıkları ile finans şirketlerinden oluşmaktadır.

Finansal aracıların en temel işlevi adından da anlaşılacağı gibi finansal aracılık faaliyetidir. Yani finansal aracılar, fonların arz edenlerden talep edenlere doğru akışını kolay ve hızlı bir şekilde yani etkin bir şekilde yerine getirmek amacıyla faaliyetlerini yürütmektedir. Bunun yanında finansal aracıların; işlem maliyetlerini azaltma, asimetrik bilgi sorunun çözümü, gömüleme eğilimini azaltma, fonların vade, miktar ve risklerini ayarlama gibi fonksiyonları bulunmaktadır.

Asimetrik bilgi genel anlamıyla birinin bildigini baskasının bilmemesi durumudur.

Finansal araçlar; sahiplik ve el değiştirme olgusunu kanıtlayan, fon aktarım koşullarını ortaya koyan, alacak veya mülkiyet ilişkilerini yansıtan belgelerdir.

Para piyasası araçları bir yıldan kısa vadeli olan, para piyasalarında alınıp satılan, likitidesi yüksek, fiyat değişkenliği düşük ve aynı zamanda daha düşük risk düzeyine sahip olan belgelerdir. En yaygın kullanım alanına sahip para piyasası araçları başta hazine bonosu olmak üzere finansman bonosu, mevduat sertifikası, repo, varlığa dayalı menkul kıymetler, yatırım fonu katılma belgeleri ve ticari senetler (bono, poliçe, çek) dir.

Sermaye piyasaları, orta ve uzun vadeli fonların arz ve talebinin buluştuğu piyasalardır. Bu nedenle bu piyasalarda işlem görecek araçların, orta ve uzun vadeli fonların akışını gerçekleştirecek araçlar olması gerekmektedir.

Devlet ya da şirketlerin, kendi ülkeleri dışında kaynak sağlamak amacıyla, uluslararası piyasalarda yabancı para birimleri üzerinden satışa sundukları, genellikle uzun vadeli borçlanma aracıdır. Bir ülkenin dış borçlanmasında kullandığı araçlardan birisi olan eurobondlar, genellikle euro ve dolar cinsinden ihrac edilen uzun vadeli borçlanma araçlarıdır. Belli yönlerden hazine bonosu ve devlet tahvillerine benzerdir. Ancak ayrıldıkları temel noktalar da bulunmaktadır. Örneğin hazine bonosu ve devlet tahvilleri iç borçlanmaya yönelik olup devlet iç borçlanma senedi olarak bilinmektedir. Oysa eurobondlar dış borçlanma statüsündedir ve satışa sunulduğu ülkenin para birimi dışında bir para birimi üzerinden ihraç edilen belgelerdir. Örneğin Türkiye hazinesinin dolar cinsinden ihraç ettiği tahvillerin Londra piyasasında satılması bir eurobond işlemidir.

Tahvil; devletin ve anonim şirketlerin bir yıldan uzun vadeyle ödünç para bulmak amacıyla çıkardıkları borç senetleridir.