İnsanların arkadaş olmaları, aile üyesi olmaları, eğitime katılmaları, uyumaları, eğlenmeleri gibi pek çok davranışı bulunmaktadır. Bu davranışlar içinde iktisadi mal ve hizmetlerin satın alınmasını ve tüketilmesini kapsayan kısmına tüketici davranışı adı verilmektedir. Tüketici bedelini ödediği mal ve hizmetleri satıcılardan almakta ve onlardan faydalanmaktadır.

Pazarlama literatürüne sonradan girmiş ve hem tüketici hem de müşteri kelimesinin yerine kullanılan bir kelime de alıcıdır. Alıcı, mal veya hizmetleri satın alan gerçek veya tüzel kişidir. 

Nihai Tüketici: Mal, hizmet ve fikirleri, faydasını elde etmek için satın alan ve tüketen kişidir.

Endüstriyel Tüketici: Satın aldığı mal ve hizmetleri başka bir mal ya da hizmet üretiminde kullanmak ya da tekrar satmak üzere satın alan gerçek ya da tüzel kişilerdir.

Endüstriyel Hizmet: Endüstriyel tüketicilerin mal ve hizmet üretirken işin yürümesi için gerekli olan, dışarıdan satın alınan ve kullanılan mali müşavirlik, hukuk danışmanlığı, yönetim danışmanlığı gibi hizmetlerdir.

Endüstriyel tüketicileri,

• üretici işletmeler,
• satıcı işletmeler,
• kamu kuruluşları,
• kar amacı gütmeyen kuruluşlar olarak sınıflandırmak mümkündür.

İhale: İşi ya da malı birçok istekli arasından en uygun şartlarla kabul edene verme. İhale kapalı zarf, eksiltme veya artırma yoluyla olabilir.

Tüketici davranışının iki temel boyutu bulunmaktadır. Bu boyutlar birbirini tamamlamakta ve bir bütün oluşturmaktadırlar. Birinci boyut tüketicinin karar alma sürecidir. İkinci önemli boyut ise satın alma davranışıdır.

Başarma ihtiyacı, sayılma ihtiyacı, sosyal ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, fizyolojik ihtiyaçlar şeklinde sıralanır. 

Güdü: Bilinçli veya bilinçsiz olarak davranışı doğuran, sürekliliğini sağlayan ve ona yön veren
herhangi bir güçtür. Güdü, bir tür uyarılmış ihtiyaçtır. Güdüler, tepkileri yönlendirirler. Güdüler fiziki (yiyecek, uyku gibi) ya da psikolojik (saygı görmek isteği gibi) olabilir. Tüketicilerin davranışını etkileyen güdüler rasyonel ya da duygusal güdüler olabilmektedir.

Algılama: Duyu organları yoluyla, çevrede var olan nesne ve olayların bilincine varmaktır.

Tutum: Belli nesnelere, olaylara, kişilere karşı belli biçimde davranma yolunda toplumsal olarak
kazanılmış eğilim ya da yönelimdir.

Kişilik: Bireyin, toplumsal çevresi içinde karşılaştığı ve edindiği izlenimlerle oluşturduğu davranış özelliklerinin toplamıdır.

Kültür, belirli bir toplumun üyeleri tarafından paylaşılan ve aktarılan davranış sonuçları ile öğrenilen davranışlar bütünüdür. Kültür, içinde yer alan insanları belirli şekilde davranmaya yönlendirir. Neyi ne zaman yapacaksınız, neyi nasıl tüketeceksiniz bu konuda kültürün önemli etkileri bulunur. Kültür sonradan oluşturulabilir, kültür değişebilir. Ancak bu değişim yıllara yayıldığı için değişimin olduğunu anlamak yaşayanlar için zordur. İçinde yaşadığımız kültür, kullandığımız ürünlere anlam verir. (moda, reklam, tüketim kalıpları vb). Kültür insan üzerindeki etkisini değerler (iyi-kötü, doğru-yanlışı belirten fikirler) ve normlar (yaptırım gücü olan kurallar) yoluyla gösterir. Kültürel değerler, normlar aracılığıyla davranışları etkiler. Ödüllendirilen davranış tekrarlanır veya cezalandırılan davranışın sönmesi beklenir. Kültürün ödüllendirmesi takdir edilme, cezalandırması ise dışlama tekdir şeklinde olabilir.

Kişi içinde yer almak istediği grupların davranışını benimser. Benimsediği ve içinde yer aldığı gruplar (temas grubu), içinde yer almadığı halde normlarını benimsediği gruplar (ilham grubu), tüketicinin benimsemediği ancak içinde yer aldığı grup (inkâr grubu), tüketicinin içinde yer almadığı ve normlarını da benimsemediği gruplar (sakınma grupları) tüketicilerin davranışlarını etkilemektedir. Referans gruplar, bireyin davranışlarını oluştururken benzemek istediği gruplardır.

İsteğe bağlı satın alma gücü, Tüketicinin zorunlu ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra elinde kalan ve harcayabileceği gelir miktarıdır. İsteğe bağlı satın alma gücü; kişilerin zorunlu ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla harcadıkları rakamdan sonra kişisel kullanılabilir gelirden elde kalan kısmı gösterir. İsteğe bağlı satın alma gücü özellikle lüks tüketim mal ve hizmet pazarları açısından önemli ve pazarlama yönetimleri tarafından dikkate alınması gereken bir göstergedir. 

Aynı gelire sahip olsalar da tüm tüketiciler gelirlerini aynı biçimde kullanmazlar. Geliri oransal olarak istek ve ihtiyaçlarına yönlendirirken kültürel etkenler, gelecekle ilgili beklentiler gibi pek çok etkenin etkisi altında karar verirler. Kısacası tüketicilerin davranışlarını farklılaştıran ekonomik etkenlerden birisi de harcama yapılarıdır. Harcama yapısı kişi ya da aile gelirlerinin gıda, giyim, barınma, eğlenme ve gelişim gibi farklı ihtiyaçları arasındaki dağılımını gösterir. Harcama yapılarını farklılaştıran en önemli unsur kişisel gelir olmakla birlikte, farklı bölgelerde yaşama, eğitim durumu ve meslek gibi farklı kriterler bakımından da tüketicilerin harcama yapıları değişiklik gösterebilir. Pazarlama yöneticileri, pazarda satın almada bulunan tüketicilerin farklı özelliklerine göre harcama yapılarını izlemektedir.

Tüketici, bir ihtiyacı hissetmesinden ihtiyacı karşılayan tüketim eylemini gerçekleştirmesinden, satış sonrası değerlendirmeye kadar bir dizi karar vermektedir. Bu kararlar dizisine satın alma karar süreci denilmektedir. 5 aşamadan oluşmaktadır.

• Bir ihtiyacın duyulması
• Alternatiflerin belirlenmesi
• Alternatiflerin değerlendirilmesi
• Satın alma kararının verilmesi
• Satın alma sonrası duygular

Hedonizm, zevk için alışveriş yapma ya da tüketme felsefesidir.

Yeni ürünler, içinde yenilik unsuru taşıyan ve tüketicilerin daha önceden karşılanmayan bir istek ya da ihtiyacını karşılayan ürünlerdir. Yeni ürünler pazara sürüldüklerinde pazarda tek olduklarından hemen her işletme tarafından sahiplenilmek istenir. Yeni ürünler, işletmeler tarafından büyük umutlarla pazara çıkartılmakta, bu beklentiyle büyük maliyetlere katlanılmaktadır. Yeni geliştirilen ürünler yeni doğan çocuklar gibi umut vaat etmekte ancak hem ortaya çıkmadan önceki hazırlıklar aşamasında hem de ürün geliştirilinceye dek uzun ve sancılı bir dönem geçirmektedir.