Örgütsel yapı esas alındığında perakendeci kurumlar geleneksel perakendeciler ve modern (organize) perakendeciler olarak ayrılır. Geleneksel yapıda daha çok kişisel hizmetin ve ilişkilerin ağırlıkta olduğu, kasap, bakkal, manav gibi bağımsız, küçük ölçekli kişi ya da kurumlar akla gelir. Modern perakendeciler ise ürün çeşitleri, sundukları hizmetler, ölçekleri ve pazarlama anlayışları ile geleneksel perakendecilerden farklılaşan; bölümlü mağazalar, süpermarketler, hipermarketler, zincir mağazalar gibi büyük ve modern kuruluşlardır.

Modern perakendeciliğin gelişimi için gerekli başlıca koşullardan Türkiye için geçerli olanları şöyle özetlenmektedir:

• Demografik yapı: Yüksek nüfus, artan nüfus, genç nüfus, artan şehirde yaşayan nüfus ve hem büyük hem de büyümekte olan şehir adedi

• Gelir düzeyi: ekonomik büyüme, artmakta olan kişi başı milli gelir, gelir dağılımında farklı segmentler olması

• Liberal ticaret ve ekonomik koşullar, gümrük birlikleri

• Coğrafi konum, lojistik avantajlar

• Geleneksel perakendenin toplam perakende içindeki payının göreceli olarak fazla olması (Türkiye’de yaklaşık %60, AB ortalaması yaklaşık %10-20)

• Sınır ülkeleri ile artan ticari, ekonomik ilişkiler, vizesiz seyahat kolaylıkları.

Perakendeci mağazalar ölçek büyüklüğüne göre sınıflanıyorsa, mağazanın satış alanı, yıllık satışları, çalışan sayısı ve hukuki yapısı (anonim şirketler vb.) gibi kriterler esas alınır. Bu kriterlere göre mağazalar küçük ve büyük ölçekli olarak ayrılır.

Bir perakendeciyi mağazalı perakendecilik içinde sınıflamamız için, perakendecilik işlevlerinin bir mağaza ortamında yerine getirilmesi gerekir.

Gıda ağırlıklı perakendeciler; kolaylık mağazaları, geleneksel süpermarketler, gıda ağırlıklı süpermarketler, karma mağazalar, sınırlı ürün dizisi sunanlar ve depo mağazalarından oluşmaktadır.

Bu sınıflamaya göre alanları 2500 m2 ve üstü olanlar hipermarket, 1000-2499 m2 olanlar büyük süpermarket, 400-999 m2 olanlar süpermarket, 100-399 m2 olanlar küçük süpermarket, 50-100 m2 olanlar market ve 50 m2’den düşük olanlar bakkal olarak tanımlanabilmektedir.

Gıda ürünlerinin ağırlıkta olduğu, sınırlı bir ürün kategorisine ve çeşidine sahip, tüketicilerin kolaylıkla ulaşılabileceği yerlerde kurulmuş, genelde geç saate kadar açık mağazalardır. Küçük bir alana sahip bu mağazalar müşterilerine büyük mağazalarda giriştikleri yoğun ürün arama çabasından, yazar kasa önünde oluşan kuyruklarda beklemeler gibi alışveriş zorluklarından kurtulma kolaylığı sunar.

1930’ların başlarında ilk kez ABD’de kurulan süpermarketlerin “süper” olarak adlandırılmasının Hollywood süper starlarının bu işe yatırım yapmalarından kaynaklandığı ileri sürülür.

• Temel olarak bakkaliye, kuru gıda, yaş sebze ve meyve, et ve et ürünleri, süt ve süt ürünlerine ek olarak kozmetik, temizlik, tuhafiye malzemelerinden oyuncağa değin gıda dışı ürünlerin de satılması,

• Her grup ürünün ayrı reyonlarda, çok çeşit ve sayıda satışa sunulması,

• Self servis yöntemi ile (müşterinin ürünü raflardan kendisinin seçmesi, bedelini ödemek için çıkıştaki kasaya taşıması, bedelini ödemesi ve kullanacağı yere kendisinin taşımasıdır) ürünlerin raflarda, açık vitrinlerde satılması,

• Genellikle tek katlı ve geniş bir satış alanına sahip olması,

• Otopark olanağı,

• Ürünlerin mümkün olduğunca üreticiden aracı olmaksızın doğrudan satın alınarak satışa sunulması,

• Büyük ölçekli süpermarket zincirlerinin kendi markalarını taşıyan ürünler satması.

• Müşteri başına satış miktarı yüksek olduğundan işlem başına satış giderleri düşüktür.

• Daha geniş bir pazara hitap ettiklerinden mağaza ve ürün birimi başına düşen tutundurma giderleri daha düşüktür.

• Üreticiler arasındaki rekabet nedeniyle mağaza giderleri düşüktür.

• Soğutma, saklama, ambalajlama, sipariş, kontrol, teslim alma ve teslim etme gibi uygulamalar

  modern araç ve yöntemlerle yapıldığından, fireler önemli oranda düşürmektedir.

• Banka ve diğer kredi kurumlarından uygun faizle kredi bulma imkânları vardır.

• Tartma, ölçme, sayma, ürün bilgisi verme gibi işlemler önceden ambalajlama yoluyla üreticiler tarafından yerine getirildiğinden işçilik, ambalaj malzemesi ve firelerden tasarruf sağlanır.

• Self-servis anlayışı ve doğrudan üreticiden ürünleri tedarik etme olanağı da maliyet tasarrufuna, düşük fiyat ve düşük kâr marjı ile satışa yardımcı olur.

Gıda ağırlıklı ürünlerin ucuz fiyatlarla, çok sınırlı hizmetle ve gösterişli olmayan bir ortamda satışa sunulduğu mağazalardır. 1400 m2 veya üzerinde bir alana sahiptirler.

Bölümlü mağazaların üstün yönleri:

• Büyük ölçekli satın almalar nedeniyle alım maliyetlerinin düşük olması,

• Doğrudan imalatçıdan satın alma olanağı,

• İşlevsel esasa göre uzman personel kullanabilme,

• Doğrudan üretime geçebilme ya da fason üretim yaptırma,

• Müşterilere kapsamlı kolaylıklar sağlama (banka, kafeterya, dinlenme alanı vb.),

• Büyüklüğün getirdiği prestij,

  • Geniş tüketici kitlesine tutundurma etkinlikleri yapabilme olanağıdır.

Mağazasız perakendecilik kavramı kimi zaman doğrudan perakendecilik kimi zaman da doğrudan pazarlama olarak tanımlanır. Bunun nedeni mağazasız perakendecilikte birçok uygulamanın doğrudan pazarlama temelli olmasıdır. Örneğin A.B.D.’de tüm mağazasız perakende satışlar yaklaşık 350 milyar $’dır ve bunun %70’inden fazlası doğrudan pazarlamaya dayanır. Bu nedenle mağazasız perakendeciliğin hem gelişimi, özellikleri hem de üstün ve zayıf yönleri büyük ölçüde doğrudan pazarlamayla paralellik gösterir.

Mağazasız perakendeciliğin üstün yönleri şöyle sıralanabilir:

• Bazı mağazasız perakendecilik uygulamalarının işlem maliyetleri (postalama, katalog yenileme ve basma, doğrudan satışta satış gücünü bulma ve eğitme vb.) yüksek olabilmektedir.

• Çok iyi bir müşteri veri tabanı oluşturmak, alım ve iadeleri izlemek, dağıtımı sorunsuz gerçekleştirmek için gelişmiş bilgisayar sistemlerine gereksinim duyulur. Veri tabanı oluşturmak ve geliştirmek maliyetli olabilir.

• Bazı kötü niyetli uygulamacıların ayıplı ürünler göndermesi ya da ürünlerinde olmayan üstünlükleri var gibi göstermeleri şeklindeki uygulamalar, mağazasız perakendeciliğin imajını olumsuz etkileyip, tüketicilerde güven kaybına ya da kuşkulu yaklaşıma neden olabilir.

• Elektronik perakendecilikte teknik sorunlar, internette kredi kartı kullanımının hala güven telkin etmemesi ya da hackerlerin hedefi haline gelmek gibi zayıflıklar oluşabilir.

• Tüketicilerin ürünü satın almadan önce yakından görme, dokunma şansı yoktur. 

   

Kataloglarda en çok satılan ürünler ise şöyle sıralanabilir:

• Giyim eşyaları

• Elektronik ürünler

• Gıda ürünleri

• Bahçe malzemeleri

• Mefruşat

• Mutfak eşyaları

• Hediyelik eşyalar

• Spor malzemeleri

• Oyun ve oyuncaklar

Otomatik satış makinelerinde çoğunlukla yiyecek-içecek ağırlıklı standartlaştırılmış ürünler satılır. Çikolatalar, bisküviler, çikletler ve şekerlemeler, alkolsüz sıcak-soğuk içecekler ve sigaralar çoklukla satılan ürün türleridir.